«Źviazda»: U pytańni pra rodnuju movu słuchajcie hołas serca
Jak možna atajasamłivać rodnuju movu i movu, pieršaj zasvojenuju ŭ dziacinstvie? — pytajecca kamientatar haziety.
22.10.2009 / 11:29
Jak možna atajasamłivać rodnuju movu i movu, pieršaj zasvojenuju ŭ dziacinstvie?U Biełarusi, jakaja najbolš za inšyja respubłiki była zrusifikavanaja za savieckim časam, takaja farmuloŭka ŭviadzie ŭ zman. Bo mnohija ludzi, jakija naradziłisia ŭ časy kamunistaŭ, zasvoiłi najpierš ruskuju movu. I tolki kałi Biełaruś stała niezaležnaj na pačatku 90‑ch, uśviadomiłi, što biez svajoj movy nie moža być svajoj krainy. Pryjšłi da biełaruščyny ŭ stałym uzroście. Heta pieršaje.
Madelujem inšuju situacyju. U rannim dziacinstvie baćki, jak sapraŭdnyja savieckija ludzi, razmaŭlałi z vami pa‑rusku. Ale vy vyrasłi dobrym biełarusam — vyvučyłi i asensavałi historyju, kulturu, movu našaj ziamłi. Łičycie jaje rodnaj. Dyk što — chłusić pierakładčykam i zhadvać «movu, zasvojenuju ŭ rannim dziacinstvie»? Viadoma, nie! Najlepš — nie zvažać na niedarečnuju farmuloŭku. Padumajcie chviłinku, što asabista vy razumiejecie pad paniacciem «rodnaja mova» — i adkazvajcie mienavita tak.
Rodnaja mova — u maim razumienni — heta, najpierš, mova, jakuju ja sam, biez padkazak i farmulovak, łiču rodnaj.Mova, na jakoj razmaŭlałi moj pradzied i maja prababula. Heta mova, na jakoj ja pišu vieršy. Mova, na jakoj ja najlepš razumieju piesni. Mova, na jakoj pryznajusia ŭ kachanni. Mova, jakuju łiču samaj pryhožaj na ziamłi.
U roznyja časy na našaj ziamłi hučali ruskaja, polskaja, francuzskaja, šviedskaja, niamieckaja movy... Tak stałasia histaryčna, što biełarusy ŭmieła prystasoŭvajucca da časovych umoŭ, kab vyžyvać i zastavacca. I kałi ciapier naŭkoł vy čujecie niejkuju inšuju movu, aproč biełaruskaj, nie zasmučajciesia — heta časova. Nie vierycie? Usie taksama nie vieryłi, što Sajuz razvałicca.
Kałi smažany pievień dzieŭbanie, kałi my zrazumiejem, što biez nacyjanalnych admietnaściaŭ Biełaruś prosta zniknie z pałityčnaj karty śvietu — tady budzie treba i mova, i ŭsio astatniaje.
Treci momant. Vy havorycie i dumajecie pa‑rusku. Što paznačać u hetym vypadku? Spačatku davajcie pastavim usio na svaje miescy. Vy cviorda pierakananyja, što havorycie tak, bo ruskaja mova vam rodnaja, bo vy «iscinna ruski čałaviek», bo ad biełaruskaj movy vy adrakajeciesia śviadoma? Tady, biezumoŭna, pišycie ruskuju. Adnak zatrymajciesia na chviłinačku. Kałi vy ščyra pierakananyja, što havorycie čysta pa‑rusku, utvarycie rodny skłon ad słova «kočierha» albo množny łik ad słova «dno».
Darečy, padčas minułaha pierapisu 85,6 % biełarusaŭ nazvałi biełaruskuju movu rodnaj, z ich 41,3 % paznačyłi, što razmaŭlajuć na joj u chacie.
Voś tut i robicca zrazumiełym, čamu farmuloŭka «mova, zasvojenaja pieršaj u rannim dziacinstvie» — pamyłkovaja, padmanłivaja. Chacia b tamu, što kolkaść ludziej, jakija łičać biełaruskuju movu rodnaj, vidavočna budzie bolšaja, čym tych, chto zasvoiŭ jaje pieršaj u rannim dziacinstvie. Ja asabista viedaju šmat ludziej, jakija pačałi razmaŭlać pa‑biełarusku, łičyć movu rodnaj užo ŭ stałym vieku. I z łičbaŭ minułaha pierapisu vynikaje: nie zasvoiłi, ale rodnaj łičym.
Tamu — nie zabivajcie hałavu farmuloŭkami i ŭdakładnieńniami. Słuchajcie svajo serca i hołas svaich prodkaŭ.