Jakub Navahradcaŭ. Pierad «uźjadnańniem»

 Jakub Navahradcaŭ

Pierad «uźjadnańniem»

1 vieraśnia 1939 h. u 5.45 niamieckija vojski napali na Polšču. 3 vieraśnia 1939 h. Francyja i Brytanija abviaścili vajnu Niamieččynie, što pieratvaryła jaje ŭ druhuju suśvietnuju. Polskaja armija zmahałasia, ale ŭžo 6 vieraśnia niemcy ŭziali Krakaŭ, a 8 vieraśnia dasiahnuli pradmieściaŭ Varšavy. Praz tydzień 35 polskich dyvizijaŭ byli ci razhromlenyja, ci akružanyja la Varšavy. 17 vieraśnia paśla niekalkich dzion mužnaj abarony było zachoplenaje Bieraście ź bieraściejskaj krepaściu razam.

Niahledziačy na bliskučuju pieramohu, Hitler nervavaŭsia, čamu Saviecki Sajuz nie ŭstupaje, jak damoŭlena, u vajnu. Niemcy vyjšli na zaplanavany rubiež i ŭ niekatorych miescach navat pierajšli jaho. Stalin i Mołataŭ marudzili z pačatkam, bo nie chacieli vyhladać u volnym śviecie ahresarami. I Maskva znajšła vydatnaje vyjście z toj sytuacyi: dačakałasia momantu, kali niamieckaja armija dajšła da zachodniebiełaruskich i zachodnieŭkrainskich ziemlaŭ. Ciapier Saviecki Sajuz mieŭ «zakonnuju» padstavu zachopu častki polskich ziemlaŭ, bo heta była abarona biełaruskaha j ŭkrainskaha nasielnictva. Mit byŭ stvorany nadzvyčaj udały. Niekatoryja artadaksalnyja historyki karystajucca im i da hetaj pary.

17 vieraśnia pačaŭsia zachop Polščy z uschodu. Tak, miascovaje nasielnictva sustrakała savieckuju armiju kvietkami, ale byŭ i supraciŭ, jak naprykład, bai z čyrvonymi kala Horadni. 22 vieraśnia 1939 h. u Bieraści adbyŭsia sumiesny parad niamieckich i čyrvonych vojskaŭ. Pa aficyjnych padlikach, savieckija žaŭniery stracili ŭ Zachodniaj Biełarusi i Zachodniaj Ukrainie 737 čałaviek zabitymi i 1862 paranienymi (straty nacystaŭ skłali ŭ Polščy 10572 čałavieki zabitymi, 30322 paranienymi i 3400 prapała biaź viestak).

Pakul vojski Savieckaha Sajuzu «vyzvalali» ŭschodnija kresy, u Maskvie išli pieramovy pamiž Rybentropam i Mołatavym, jakija skončylisia nočču 28 vieraśnia «Saviecka-niamieckaj damovaj ab siabroŭstvie j miažy». U dakumencie cynična śćviardžałasia, što Niamieččyna j SSSR harantujuć zachoplenaj Polščy mir i spakoj. Padpisali dva pratakoły: pavodle pieršaha Saviecki Sajuz u abmien na Litvu addavaŭ niemcam ziemli na ŭschod ad Varšavy, a taksama Lublinskuju pravincyju, jakija zachapiła Niamieččyna, niahledziačy na damoŭlenaść ad 23 žniŭnia. Druhi pratakoł byŭ karacieńki: «Abodva baki nie dapuściać na svaich terytoryjach nijakaj polskaj ahitacyi, jakaja zakranaje intaresy druhoha boku. Abodva baki abaviazanyja: padaŭlać na svaich terytoryjach lubuju ahitacyju i infarmavać adzin druhoha adnosna pryniatych z hetaj metaj zachadaŭ». Tak adbyŭsia čaćvierty padzieł Rečy Paspalitaj, u vyniku jakoha Saviecki Sajuz atrymaŭ etničnyja biełaruskija ziemli razam ź Biełastokam pad svajo kryło.

Cyničnyja zajavy pra «ŭźjadnańnie» biełarusaŭ pajšli pracham 10 kastryčnika 1939 h., kali saviecki ŭrad pryniaŭ rašeńnie pieradać Litvie Vilniu j Vilenski kraj. Heta byŭ taktyčny chod: u abmien Litva pahadžałasia raźmiaścić savieckija vajskovyja bazy na svajoj terytoryi. Uletku 1940 h. joj byli pieradadzienyja jašče Haduciškaŭski j Śviancianski rajony, a taksama častki Astravieckaha, Ašmianskaha, Pastaŭskaha i Śvirskaha rajonaŭ.

A 22 kastryčnika 1939 h. prajšli «česnyja» i «demakratyčnyja» (biezalternatyŭnyja) vybary ŭ Narodny Schod Zachodniaj Biełarusi. Prahałasavała až 96,8% vybarščykaŭ! Zanadta mnoha, kab heta nahadvała praŭdu. U Narodny Schod, jaki pačaŭ pracu 28 kastryčnika 1939 h. u Biełastoku, byli abranyja 926 narodnych deputataŭ. Nastupnaha dnia Schod pryniaŭ Deklaracyju ab uklučeńni Zachodniaj Biełarusi ŭ skład BSSR. Viarchoŭny Saviet SSSR, a potym i Viarchoŭny Saviet BSSR dali na heta vysoki «dazvoł».