Алені Сьвятога Губэрта. Частка І
Гісторыя на Каляды з горада над Нёманам — ад Сяргея Астраўца.
24.12.2007 / 17:49
Першыя пэўныя зьвесткі пра аленяў сьвятога Губэрта ў цяперашніх беларускіх абшарах датуюцца ХІV стагодзьдзем. Сам ён памёр прыблізна ў 728 годзе. Гэрцаг, біскуп, паляўнічы. Астатняе вядома: у лесе яму трапіўся алень з залатым крыжам, і ён стаў абараняць жывёлаў, перастаў забіваць. Яго з часам кананізавалі. Дзіўна, канешне, што сьвятога лічаць цяпер патронам паляўнічых, і яны традыцыйна 3 лістапада выяжджаюць вершна з гайнёй ганчакоў і выжлаў страляць безабаронных касуль, дзікоў, аленяў, зайцоў.
Гэта ў іх называецца сьвятам — Днём сьвятога Губэрта.
Быццам бы ў летапісах і хроніках, страчаных пазьней, у тэкстах, якія пачыналі нагадваць літаратурныя, і назвы якіх захаваліся ў некаторых сьпісах, штосьці ўзгадвалася менавіта пра жывёліну, якая апынулася ў наступным часе на нашым гербавым шчыце. Але мы ня ведаем нічога дакладна, бо ня маем канкрэтных зьвестак. Дзесь напісана толькі, што яцьвягі, якія схаваліся ў пушчах, палявалі на тураў. А якім было паляваньне ў князёў, што пачалі будаваць у гэтых землях гарады, нічога не гаворыцца. Да слова: партызанства яцьвягаў не ўратавала іх, яны нібы растварыліся, хаця мы сёньня часам чуем у сабе іхні голас, адчуваем ў пэўныя хвілі ток іхняй крыві ў сваіх жылах.
Нарэшце можна сказаць, што ў часы нашага кашталяна Гарадзенскага Давыда алені сьвятога Губэрта, як мае быць з залатым, ці прынамсі пазалочаным крыжыкам паміж рогаў конча сустракаліся ўжо ў пушчы, што пачыналася за горадам. Яго, праўда, паляваньне займала меней, чымсьці змаганьне з крыжакамі, у якім і загінуў. Алені тым часам захаваліся. Крыжакоў яны цікавілі вельмі: для іх гэта падстава для збройных выправаў. Гэтак як хадзілі ў Сьвятую зямлю, каб адабраць яе ад нявернікаў, ды вызваліць дамавіну Гасподню, так і ў нас яны нібы імкнуліся абараніць аленяў — вызваліць з палону, вылавіць і адправіць сабе дахаты, як у пазьнейшыя часы фрыцы гналі нашае быдла на захад (а хтосьці на ўсход). Але гэта да слова.
З пэўнасьцю можна сказаць, што алені сьвятога Губэрта вяліся ў Белавескай пушчы у вітаўтавы часы. Калі ў пушчы нарыхтоўвалі мяса для войска перад Грунвальдам адзін лучнік, імя якога не захавалася, параніў такога аленя, і сам Вялікі князь Вітаўт падбаў, каб жывёлу ўратавалі. Тады, пагатоў, верылі абавязкова ў дрэнныя прыкметы. Існуе паданьне, што аленя сьвятога Губэрта, вылаўленага ў Белавежы, трымаў сам кароль Ягайла ў табары пад Таненбэргам, дакладней пад Фаўленам, ля паўднёвага канчатку возера Лубень, і ахоўвалі жывёлу як мае быць. Вядома, што яна была талісманам вітаўтава брата, і калі сам Вялікі князь пачаў ваяваць тэўтонаў, Ягайла не сьпяшаўся. А калі выехаў на бітву, трымаўся ў сядле няўпэўнена. У гэты момант тэўтонскія гарматкі гэтак моцна стрэльнулі залпам, што конь пад Ягайлам спудзіўся і зьнянацку кінуўся ўбок, вершнік нешчасьліва пляснуўся аб дол, ды ляжаў нібы забіты. Зрэшты, усё гэта я бачыў на ўласныя вочы ва ўгодкі бітвы ў рыцарскім спэктаклі на Дубровенскім полі. Вось да чаго часам даводзіць пыха, падумалася мне, ды ня мне адному…