Što takoje kryaelektronnaja mikraskapija, za adkryćcio jakoj dali Nobieleŭskuju premiju?
Nobieleŭskaja premija 2017 hoda ŭ halinie chimii prysudžana Žaku Dziubaše (Łazanski ŭniviersitet), Joakimu Franku (Kałumbijski ŭniviersitet), a taksama Ryčardu Chiendersanu (Kiembrydžski ŭniviersitet) za raspracoŭku technałohii kryjaelektronnaj mikraskapii. Ciapier navukoŭcy mohuć zamarozić bijamalekuły padčas ruchu i vizualizavać pracesy, jakija nikoli raniej nie mahli nazirać. U hetym artykule my pasprabujem rastłumačyć, što heta za technałohija i jak jana pracuje.
04.10.2017 / 16:48
Kryaelektronnaja mikraskapija — mietad, jaki dazvalaje vyznačać strukturu białkoŭ. Alternatyva hetamu — vyroščvańnie monakryštala bijamalekuł, što zjaŭlajecca vielmi składanaj praceduraj, jakaja patrabuje šmat času.
Technałohija zaklučajecca ŭ nastupnym. Spačatku rastvor białku zamarožvajuć, stvarajučy vielmi tonki płast taŭščynioj kala 100 nanamietraŭ, kab malekuły białku nie zakryvali adna adnu pry pohladzie źvierchu ŭniz. Potym z dapamohaj elektronnaha mikraskopa navukoŭcy atrymlivajuć malunak hetaha tonkaha płasta, jaki źmiaščaje tysiačy fatahrafij białku z roznych bakoŭ. Na apošnim etapie hetyja vyjavy z dapamohaj kampjutara abjadnoŭvajuć u adziny trochmierny abjekt, z dapamohaj jakoha možna vyznačyć strukturu białku, nadzvyčaj važnuju dla raspracoŭki novych lekaŭ abo chacia b dla razumieńnia taho, jak pracujuć našyja kletki.
Kryaelektronnaja vyjava białkoŭ, pavialičanaja ŭ 50 000 razoŭ
Treba adznačyć, što kryaelektronnaja mikraskapija, jakuju adznačyli Nobielem tolki zaraz, u minułym užo nie raz dapamahała navukoŭcam atrymać premiju.
U 2009 hodzie za daśledavańni struktury i funkcyi rybasomy, jakaja sčytvaje infarmacyju z DNK i sintezuje białki, Nobieleŭskuju premiju pa chimii atrymali bijołahi z Vielikabrytanii, ZŠA i Izraila. A u 2013 hodzie amierykanskija navukoŭcy atrymali Nobiela pa fizijałohii i miedycynie za adkryćci, što datyčacca miechanizmaŭ «viezikularnaje transpartyroŭki» ŭnutry kletak i pamiž imi (daśledčyki ŭbačyli, ź jakich častak składajecca kletka, a taksama miechanizm uzajemadziejańnia hetych častak, što i nazvali viezikularnaj transpartyroŭkaj).
Mietadam kryaelektronnaj mikraskapii, u pryvatnaści, była ŭstalavanaja struktura pavierchni virusa Zika, a taksama niekatorych białkoŭ, prykłady jakich pryviedzienyja nižej.
Atamarnyja struktury: a) białkovy kompleks, jaki kiruje cyrkadnymi rytmami (cykličnymi vahańniami intensiŭnaści roznych bijałahičnych pracesaŭ, źviazanych sa źmienaj dnia i nočy); b) białok-sensar, dziakujučy jakomu našyja vušy čujuć; c) virus Zika. Malunak z tvitar-akaŭnta Nobieleŭskaha kamiteta
Mietad kryaelektronnaj mikraskapii pryvioŭ bijachimiju ŭ novuju eru. Hetaje adkryćcio maje vyrašalnaje značeńnie dla bazavaha razumieńnia chimii žyćcia i rana ci pozna dazvolić vyvieści suśvietnuju farmaceŭtyku na novy ŭzrovień.