Małaja radzima №1: lehiendy Škłova
Pakolki 2018 hod byŭ abvieščany na dziaržaŭnym uzroŭni hodam małoj radzimy, karespandenty «NN» vyrašyli naviedać małuju radzimu №1 — Škłoŭski rajon.
24.06.2018 / 10:02
Ale i biez najvyšejšych inicyjatyvaŭ hety padniaproŭski rehijon varty taho, kab lacieć tudy subotniaj ranicaj pustoj Mahiloŭskaj šašoj.
Za tysiačahodździe historyi Škłoŭ niekalki razoŭ mianiaŭ miesca dysłakacyi dy abličča. Spryjali hetamu ludzi ambitnyja.
Naprykład, kniaź Jan Hieranim Chadkievič, jaki ŭ ciažki dla Vialikaha Kniastva Litoŭskaha čas uziaŭ, jak by ciapier skazali, padrad na budaŭnictva ŭ Škłovie abarončaha zamka. Ci kniazi Čartaryjskija, jakija paśla vialikaha pažara XVIII stahodździa pastavili Škłoŭ na novym miescy. Ci vajaka-avanturyst Siamion Zoryč, jaki zasnavaŭ u Škłovie taki teatr, jakoha śviet nie bačyŭ…
Pomnik ahurku: nievidavočnaje
Škłoŭ — adzinaje miesca ŭ śviecie, dzie hatel nazyvajecca ŭ honar miascovaha hatunka ahurkoŭ: «Radničok».
Dy što hatel — nasuprać škłoŭskaha kirmašyka staić pomnik ahurku. Takaja sabie sadova-parkavaja danina stereatypam: kapialušyk, hamaniec, tvaryk pamiaty. Estety buduć krucić nasami. Tym časam da pomnička varta ŭskładać kvietki, jak da znaka epochi vieličnaj i trahičnaj.
Ahurki ratavali škłoŭcaŭ ad biezhrašoŭja ŭ poźniesaviecki čas. Škłoŭski ahurok, raskazvaje krajaznaŭca Aleś Hrudzina, byŭ brendam na kirmašach Viciebska, Smalenska, Maskvy, Leninhrada. Asnoŭnaj prablemaj źjaŭlałasia dastaŭka.
«Jašče pry savietach źbiralisia pa piać-šeść mužykoŭ, najmali hruzavik, pakavali ahurkami pad zaviazku. Sami ź siakierami — navierch, i tak jechali na Leninhrad»,
— raskazvaje spadar Aleś. — Z adnaje takoj pajezdki možna było nabyć lehkavik.
Ale kolki narodu pazabivałasia, zasnuŭšy za rulom u tych ahurkovych rejsach, kolki ad bandytaŭ paciarpieła… I ŭsio ž ažanicca z «ahuročnicaj» było žyćciovaj udačaj.
Kab nie heta — jak by ja dźviuch dačok-studentak vyvučyŭ?»
Aleś Hrudzina viedaje pra Škłoŭščynu ŭsio.
Jon zajmaŭsia ahurkovym biznesam u pačatku 90-ch i ŭspaminaje ŭłasnuju sustreču z bandytami.
Nie paśpieŭ zaparkavać mašynu kala kirmaša ŭ Viciebsku, jak padjechaŭ «mers». Ź jaho vyjšli try džentlmieny ŭ spartyŭnych kaściumach i vyklučna vietliva paviedamili, što parkoŭka płatnaja: 10 dalaraŭ.
Heta byli niemałyja hrošy, ale pry zadnim škle «mersa», na bačnym miescy, lažała biejsbolnaja bita. Niedaloka stajaŭ milicyjanier i rabiŭ vyhlad, što ničoha nie adbyvajecca. Paśla apłaty bandyty hžečna padziakavali i paraili, kali chto budzie na kirmašy čaplacca, adkazvać, što «užo raźličyŭsia ź Cimocham». I sapraŭdy: pačuŭšy pra Cimochu, inšyja amatary pažyvicca ahuročnika nie čapali.
Ciapier na miascovym kirmašy z ahurkami stajać niekalki piensijanieraŭ, dla jakich parniki-rasada — u bolšaj miery iniercyja i padtrymańnie zvykłaj karciny śvietu.
Tutejšyja ludzi adrazu spraktykavanym pozirkam vyznačajuć pierakupaŭ, u jakich ahurki pryvaznyja, nie škłoŭskija. Jak — tajamnica. Zdajecca, i koler, i pamier, i forma taja ž…
Čas źmianiŭsia
Dziki ahurkovy biznes zharnuŭsia, bo źmianiŭsia čas.
Siońniašni Škłoŭ roźnicca ad taho, što byŭ dvaccać hod tamu. Jasnaja sprava, rajon pryciahvaje asablivuju dziaržaŭnuju ŭvahu — susiedzi navat kryŭdujuć: u niekatoryja hady ŭ ekanomiku Škłoŭščyny ŭkładałasia pałova inviestycyj, raźličanych na cełuju vobłaść. I heta daje plon.
«Prablema biespracoŭja ŭ Škłoŭskim rajonie vostra nie staić, — kaža kandydat ekanamičnych navuk Piotr Mihurski. — Jość papiarovaja fabryka «Spartak», Zavod hazietnaj papiery «Asnova», lnozavod, sielhaspradpryjemstvy».
Śpiecyfika Škłoŭščyny ŭ tym, što 70—72 % terytoryi rajona nie naležyć miascovym uładam. — AAT «Aleksandryjskaje» i ZAT «ASB-Ahra Haradziec» uvachodziać u chołdynh «Ahrakambinat Mačuliščy», AAT «Amkador Škłoŭ» — u chołdynh «Amkador». Efiektyŭnaść takich pradpryjemstvaŭ vyšejšaja.
Jašče ŭ Škłovie jość masłasyrzavod, jaki nie ŭvajšoŭ u mahiloŭski chołdynh «Babulina krynka» i pavodle abjomu vytvorčaści časta traplaje na pieršaje miesca ŭ rajonie. Na Škłoŭščynie mieścicca i vytvorčaść francuzska-rasiejska-biełaruskaj firmy «Danon», adkul pa ŭsioj krainie razvoziać kiefir z katom Matroskinym. Pradpryjemstva pa vytvorčaści karkasnych damoŭ, filijał «Asnovy», niadaŭna pradało 18 svaich razbornych chatak u Francyju.
Sizifava praca
Jašče na Škłoŭščynie 39 fiermierskich haspadarak. Najmacniej staić na nahach «Dyjana», što ŭ vioscy Dańkavičy. Pačynali ŭ 90-ja ź niekalkich hiektaraŭ, ciapier arandujuć paŭkałhasa.
Ofis haspadarki lohka zaŭvažyć: kala jaho staić pomnik Sizifu, što kocić kamień.
Takuju mietafaru dla sielskahaspadarčaj pracy prydumaŭ haspadar, fiermier Uładzimir Malinoŭski.
Da mierkavańnia Malinoŭskaha, kažuć ludzi, prysłuchoŭvajecca kiraŭnik dziaržavy: jany znajomyja z daŭnich časoŭ, niekali razam pracavali ŭ kałhasnaj sistemie. «Datacyj jon maje, kaniečnie, ale i rozum, — razvažaje narod. — Bo durniu daj choć tryljon — biez tołku».
Uładzimir Malinoŭski, jak i Juryj Čyž, darečy, — pratestant, ź siamji chryścijan-baptystaŭ.
Aleksandryja
Jana pryciahvaje cikaŭnych navat bolš, čym Škłoŭ. Aleksandryi, darečy, dźvie. Jość vialikaja Aleksandryja z škołaj, u jakoj vučyŭsia Alaksandr Łukašenka, kramami, spartkompleksam i basiejnam. I jość małaja, dzie budučy kiraŭnik dziaržavy žyŭ. Taja druhaja Aleksandryja ŭtvaryłasia paśla vajny i nazyvałasia spačatku Druhaja bryhada (siemji z chutaroŭ śsialili razam, utvaryŭšy kałhasnuju bryhadu).
U 2005-m na miescy kolišniaj sialiby Łukašenkaŭ stajała altanka miž starych jabłyń. Ciapier tam paŭnavarty dom ź biełymi akanicami.
U padobnaj da jaho stylistycy pa vulicy zbudavanyja jašče niekalki novych žyłych damoŭ.
Trynaccać hod tamu Aleksandryja padavałasia vymirajučaj. Ciapier tut plitka, asfalt, krama z kandycyjanieram, dziciačy haradok. Praca novym nasielnikam, raskazali nam u mahazinie, znachodzicca na haspadarčych abjektach AAT «Aleksandryjskaje».
Albiert Cimafiejevič i Trafimava krynica
Niejki čas błukali pa vioscy, sprabujučy ŭzhadać, jak trapić da krynicy, ź jakoj tut zdaŭna brali vadu. Da jaje treba było spuskacca pa krutych schodach z račnoha bieraha. Paśla razabralisia: ciapier tudy nie projdzieš, heta terytoryja rezidencyi kiraŭnika dziaržavy.
A Trafimavu krynicu abstalavali ŭ inšym miescy. Kab trapić da jaje, treba vyjechać z Aleksandryi i kiravacca novaj nasypnoj hraviejkaj, mima viertalotnaj placoŭki, uzdoŭž raki. Pry krynicy jość parkoŭka mašyn na piać. Dalej — karkałomny spusk pa schodach u jar, kałodziež nad kryničkaj, kładki, altanki, redkija raśliny z šyldačkami, zakrytaja kupiel, ź jakoj čuvać viasiołyja žanočyja hałasy.
Tam plochajucca vykładčycy politechničnaha kaledža, inšyja fatahrafujucca viercham na draŭlanym babry. «Ekskursija. Skazali, viazi nas: chočam pahladzieć, za što padatki płacim», — kamientuje kiroŭca, jaki zastaŭsia kuryć kala aŭtobusa.
Vada tut — hajučaja, jak zapeŭniła nas mahazinščyca ŭ Aleksandryi: «Jość dziadula ŭ Chimach, jamu dzievianosta hod, jon kožny dzień da Trafimavaj krynicy chodzić, tolki hetu vadzicu pje».
My pajechali ŭ Chimy raspytvacca.
«Albiert Cimafiejevič!» — adrekamiendavaŭsia biełabarody šlachietny spadar u kapielušy, jaki vyjšaŭ nam nasustrač ź nietraŭ prysiadzibnaha ŭčastka.
Jon žyvie tut užo dvaccać hod. Raniej byŭ inžynieram na aršanskim «Lehmašy», jaki rabiŭ šviejnyja mašynki dla ŭsiaho SSSR, u 90-ja pracavaŭ u miascovym kałhasie, ciapier piensijanier i narodny majstar.
Prablema Albierta Cimafiejeviča — dom, u jakim jon žyvie, faktyčna, na asnovie zvyčajovaha prava. Kuplaŭsia budynak u kałhasa, a tam zhubilisia dakumienty — haspadarka rearhanizavałasia razy try. Ciapier davodzicca šukać śviedak toj uhody. Choć sam i ramont zrabiŭ, i kamunalnyja płacić spraŭna.
«Boh daŭ mužčynu baradu nie dla taho, kab jon jaje haliŭ!» — pavučaje jon nas na raźvitańnie. Za kałarytnuju źniešnaść Albierta Cimafiejeviča i ŭziali ŭ klip-zastaŭku dziaržaŭnaha himna. «Pasadzili na kurhan u biełaj kašuli, pacana dali ź miečam», — uśmichajecca.
Z vadoju ŭsio praściej. Była krynica kala Chimoŭ, ale paśla budaŭnictva damby na race ŭzrovień vady padniaŭsia i krynica schavałasia. Jość vadapravodnaja vada, dy ŭ joj bahata žaleza, niasmačnaja. Voś i davodzicca chadzić za dva kiłamietry, na Trafimavu krynicu, naradžajučy lehiendy.
A hadoŭ Albiertu Cimafiejeviču — 78.
Sapieha, Radzivił, Kupała
Pierajechaŭšy Dniapro za Aleksandryjaj, traplaješ u Kopyś, dzie Alaksandr Łukašenka naradziŭsia. Miastečka daŭniaje i słaŭnaje, maje hierbam čornaha zajca ŭ zialonym poli. Ad mosta dobra vidać staražytnaje zamčyšča.
Za prava vałodać Kopyśsiu u 1631-m sudzilisia 74-hadovy kancler Leŭ Sapieha i 11-hadovy sirata Bahusłaŭ Radzivił. Mały skazaŭ u sojmie pierad karalom takuju pałymianuju pramovu, što Sapieha admoviŭsia ad usich svaich pretenzij.
Za Kopyśsiu, kali jechać na poŭnač, u bok Oršy — Laŭki. Tut była dača narodnaha paeta Biełarusi Janki Kupały, a ciapier akuratny muziej.
Ludzi zapłakali, pačuŭšy movu
Kali jedzieš Škłoŭščynaj, kidajecca ŭ vočy kolkaść parnych nazvaŭ: Škłoŭ Stary i Mały Stary, Čamadany Vialikija i Małyja, Sałavieni Staryja i Novyja, Stajki Novyja i prosta Stajki. Kala «prosta Stajek» jość Barysahlebskaja kaplica, i mienavita tut, zapeŭnivajuć tutejšyja ludzi, byli zabityja i pachavanyja śviatyja kniazi Barys i Hleb…
Dniapro — ci to arteryja, ci to pupavina, jakaja zdaŭna łučyła hetyja ziemli z Kijevam.
Levym bieraham raki možna trapić u Faščaŭku. Ciapier heta vioska jak vioska bieź vialikich architekturnych asablivaściaŭ. Svaju daminantu — baročny kaścioł XVIII stahodździa, jaki malavaŭ jašče Napaleon Orda, — jana straciła ŭ 1960-ja.
Stavili chram nie na pustym miescy: vakoł Faščaŭki (Chvaščoŭki, jak raniej kazali) dziesiać katalickich viosak. Prychod byŭ unikalny, u im jašče ŭ carskija časy hučała biełaruskaja mova. Pra heta ŭ 1908 hodzie pisała «Naša Niva»:
«Tutaka skroź žyvuć biełarusy, ale jość i trochi litvinaŭ. Voś u tutejšym kaściole zavioŭsia ciapier paradak, što kazańni ksiandzy kažuć pa-polsku, pa-litoŭsku i pa-biełarusku; taksama śpiavaje narod pieśni kaściolnyja ŭ hetych troch movach. Biełarusy tutejšyja jak pačuli pieršy raz kazańni ŭ svajoj movie, dyk ad radaści až zapłakali».
Akazvajecca, až da pačatku XX stahodździa na Škłoŭščynie byli litoŭskija ankłavy, žychary jakich taksama viedali movu prodkaŭ. Pra daŭniuju cieraspałosicu plamionaŭ śviedčać i nazvy viosak: Kryviel, Słavieni, Litoŭsk…
Katalickaja hramada ŭ Faščaŭcy jość i ciapier, i jakraz u dzień našaha pryjezdu ŭ nievialikim kaściolčyku, pieraroblenym z žyłoha budynka, adbyvajecca fest. Biez Budsłaŭskaha razmachu, viadoma, ale sabrałasia pad sto čałaviek.
Jość hości ź Minska, Maładziečna, Barysava, Mahilova. Takija nievialikija festy majuć nie tolki relihijnaje značeńnie: heta macavańnie supolnaści, abmien infarmacyjaj. Aleś Hrudzina čytaje tut pa zaprašeńni ksiandza krajaznaŭčuju lekcyju. Takija padziei pieravaročvajuć stereatypnyja ŭjaŭleńni pra ŭschodniuju Biełaruś.
«A ja raściaraŭsia!»
U Faščaŭskim kaściole ŭ 1914-m chryścili Piatra Alejnikava z susiedniaj vioski Kryviel. Hetamu niemaŭlaci nakanavana było rana asiracieć, zdabyć vialikuju słavu i nie dać joj rady… U 1930-ja imia hetaha artysta hrymieła pa ŭsim SSSR poruč ź imionami Kručkova, Andrejeva, Lubovi Arłovaj.
Roli ŭ filmach «Traktarysty», «Vialikaje žyćcio» zrabili jaho kumiram. Pavodle miascovaj lehiendy, u artysty Alejnikaŭ trapiŭ, dziakujučy pravasłaŭnamu baciušku.
Maci, nie majučy mahčymaści prakarmić małoha Pieciu, pasyłała jaho z torbačkaj žabravać u Škłoŭ. A ŭ parku krucili kino.. Skančaŭsia kinasieans — i pačynaŭsia sieans Alejnikava. Jon tak naturalna pakazvaŭ aktoraŭ, jakich tolki što bačyŭ na ekranie, što hledačy baki rvali ad śmiechu. A adnojčy sparadziravaŭ, jak škłoŭski baciuška z matuškaj pa parku hulaje. Śviatar nie pakryŭdziŭsia: naadvarot, napisaŭ zapisku na kinastudyju, kab źviarnuli ŭvahu na talenavitaha junaka.
Dalej lehienda skančajecca. Jon źniaŭsia ŭ čatyroch dziasiatkach filmaŭ, ale z časam ampłua maładoha šałaputa pierastała jamu pasavać. A hłybiejšych rolaŭ nie prapanoŭvali. Na tvorčyja šukańni nakłalisia prablemy z ałkaholem. Alejnikaŭ pražyŭ usiaho piaćdziesiat i apošnija hady amal nie zdymaŭsia.
U Kryvieli ciapier jość dom-muziej akciora, pa sumiaščalnictvie centr sacyjalnych pasłuh. A na centralnaj płoščy Škłova, niedaloka ad ahurka, staić jaho skulptura.
Fundavaŭ pomnik Alejnikavu ŭ vobrazie Saŭki z «Traktarystaŭ» rasijski pradprymalnik Hryškun, škłoviec rodam, jaki zajmajecca ŭ Pieciarburhu biźniesam, źviazanym ź miedpreparatami.
«Karona» spustašaje horad
Aleksandryja, darečy, nie adzinaje miesca na Škłoŭščynie, źviazanaje z kiraŭnikami krainy. U vioscy Novyja Čamadany, miž Faščaŭkaj i Škłovam, naradziłasia žonka Piatra Mašerava, Palina Hałanava. Tutejšyja ludzi ŭspaminajuć, jak jašče padšyvancami biehali hladzieć na mašeraŭskuju «Čajku», ad jakoj ich haniaŭ strohi šafior.
Praz Novyja Čamadany my viartajemsia ŭ Škłoŭ, pierajazdžajučy Dniapro pa moście. I zaŭvažajem dziŭny jak dla subotniaha rajcentra ruch. Ludzi siemjami, hrupkami i łancužkami z roznych kancoŭ horada kirujucca nam nasustrač. Akazałasia, pry ŭjeździe ŭ Škłoŭ z aršanska-mahiloŭskaj trasy, adčyniajecca vialiki hipiermarkiet «Karona».
Hetaja padzieja na niekalki hadzin litaralna spustošyła Škłoŭ. Kali i traplaŭsia na vulicach adzinoki minak, dyk i jon jaŭna ŭžo na śviacie byŭ: mieŭ abo poŭny «karonaŭski» pakiet, abo ściažok udzielnika akcyi. Abo i toje, i druhoje.
U handlovym centry — uvieś «minski» kamplekt pasłuh: vialikaja praduktovaja krama, kinateatr na dźvie zały, mahazin techniki, kaviarnia ź dziciačym haradkom. I natoŭp ludziej, pryvablenych źnižkami, zabaŭlalnaj prahramaj dyj prosta čałaviečaj cikaŭnaściu da novaha.
Biełaja tapola
Škłoŭski park, u jakim pačynałasia artystyčnaja karjera Alejnikava, darečy, uvachodzić u dziasiatku najlepšych u Biełarusi.
Zakłaŭ jaho Apałon Kryvašein, były ministr šlachoŭ znosin Rasijskaj impieryi, sa skandałam zvolnieny maładym carom Mikałajem II. Ci nasamreč ministr Kryvašein śpiekulavaŭ na špałach i prakłaŭ čyhunku praz svaje ŭładańni, ci heta byŭ naviet dy padkilimnaja baraćba — siońnia razabracca ciažka. Na piensii jon zrabiŭsia maršałkam škłoŭskaha dvaranstva. Raźbiŭ tut cianisty park, pastaviŭ draŭlany pałac.
Pałac toj vypadkova zhareŭ u 2004-m. «Dla škłoŭcaŭ heta była sapraŭdnaja trahiedyja, — kaža spadar Hrudzina. — Bo z tym pałacam u kožnaha źviazanyja asabistyja ŭspaminy: tut byŭ Dom kultury, tancy byli, vypusknyja, pieršyja spatkańni pryznačalisia… Niby častka žyćcia źnikła». Ciapier na miescy pałaca sportplacoŭka. Niepadalok, pry alei, što viała da Dniapra, ad časoŭ Kryvašeina zachavałasia biełaja tapola ŭ niekalki abchopaŭ. Jana paznačała miesca «parkoŭki» ekipažaŭ, jakija pryvozili haściej na bal da maršałka.
Kryvašein nie tolki balavaŭ. Jon, naprykład, zbudavaŭ u Škłovie kardonnuju fabryku. Ciapier heta «Spartak», jaki zabiaśpiečvaje kartonam i abhortkaj paŭkrainy.
Jaje novyja zyrka-čyrvonyja karpusy vidać zdalok. Niadaŭna pastavili i cech hafravanaha kartonu («Piać kitajcaŭ zbudavali cech!» — dziviacca škłoŭcy.) A pobač zachavaŭsia i budynak kryvašeinskich časoŭ. Zavod pačatku XX stahodździa bolej nahadvaje siadzibu ci chram, čym pramysłovaje pradpryjemstva.
Cikava było b i z dyzajnam sučasnych zavodaŭ papracavać.
Jak pišacca «asihnacyja»?
Biełaja tapola — nie apošniaja cikavostka škłoŭskaha parka. Tut jość jašče dva pomniki: usiudyisny Lenin i Siamion Zoryč. Pomnik kolišniamu haspadaru Škłova, hrafu Zoryču, pastavili da respublikanskich «Dažynak». Skulptar pakazaŭ jaho ŭ vyhladzie aśvietnika: aduchoŭleny tvar, žmut čarciažoŭ pad pachaj. Sapraŭdy, hety vajaka-avanturyst, sierb pachodžańniem, jaki atrymaŭ Škłoŭ ad carycy Kaciaryny II, niamała zrabiŭ dla horada.
Jość viersija, što Zoryča paznajomiŭ ź impieratrycaj kniaź Paciomkin, sprabujučy adcisnuć inšaha kachanka, jaki staŭ zanadta ŭpłyvać na Kaciarynu.
Ich raman praciahvaŭsia niekalki miesiacaŭ, Zoryč zarekamiendavaŭ siabie jak hulaka, vypivocha i karciožnik, a ŭrešcie vyklikaŭ svajho dabradzieja Paciomkina na duel. Kaciaryna ŭznaharodziła Zoryča ałmaznaj tabakierkaj i Škłovam dy vypraviła ź Pieciarburha.
«Kali jość niejki złačyniec, jakoha pa ŭsioj Jeŭropie nie mohuć syskać, abaviazkova treba zirnuć u Škłovie. I dakładna jon tam akažacca», — z humaram kazała rasijskaja caryca, apisvajučy atmaśfieru Zoryčavaha «dvara».
Samaja hučnaja historyja, jakaja tut adbyłasia, źviazanaja z padrobkaj hrošaj. Zajmalisia hetym braty Mark i Hanibał Zanovičy, znajomyja brata Zoryča. I sprava b vyharała, kab jany nie zrabili hramatyčnuju pamyłku ŭ słovie «asihnacyja»… Maštaby afiery byli takija, što Rasijskaja impieryja ŭ 1786 pierajšła na hrošy novaha ŭzoru.
Razam z tym, Zoryč stvaryŭ u Škłovie dziva-teatr, u jakim ciaham śpiektakla dziasiatki razoŭ mianiali dekaracyi, spryjaŭ raźvićciu handlu, zasnavaŭ šlachietnuju vučelniu, jakaja paśla pieranosu ŭ Maskvu, stała asnovaj kadeckaha korpusu.
Na pomniku Zoryča — nadpis: ad udziačnych škłaŭčanaŭ. Choć, napeŭna, i «ad udziačnych naščadkaŭ» možna było napisać, ich u Škłovie chapaje: hraf trymaŭ pry sabie ceły harem z balaryn.
Hieamietryja Čartaryjskich
Kali hladzieć na Škłoŭ źvierchu, dahetul zaŭvažaješ hieamietryčnuju pravilnaść jaho histaryčnaha centru.
Sprava ŭ tym, što horad paśla vialikaha pažara 1769 hoda pierabudavaŭ tahačasny ŭłaśnik, kniaź Adam Čartaryjski. Adkinuŭšy siaredniaviečnyja ŭjaŭleńni, jon spačatku raspracavaŭ prajekt, pastaviŭšy ŭ centr ratušu, ad jakoj raskinułasia roŭnaja sietka haradskich vulic.
Ratuša ŭ Škłovie zachavałasia ŭ pieršasnym vyhladzie.
Tolki viežu daviałosia adnavić: jaje źbiła niamieckaja artyleryja ŭ 1941-m. U budynku ratušy i stylizavanych handlovych radoŭ ciapier himnazija.
Jaŭrejskaja Atłantyda
U Ijerusalimie jość vulica Škłoŭskaja. Što heta značyć — nichto tam nie razumieje. Jak i nam siońnia ciažka sabie ŭjavić śviet jašče siamidziesiacihadovaj daŭniny — hetu vializnuju jaŭrejskuju Atłantydu, biez asensavańnia jakoj niemahčyma havaryć pra biełaruskuju historyju.
Paśla trahičnych padziej Druhoj suśvietnaj u Škłovie ad jaje zastalisia tolki ruiny: splažanyja niamieckimi tankami mohiłki, budynak adnoj z čatyroch sinahoh, u jakim ciapier pryvatnaja aŭtaškoła…
Samy niezvyčajny materyjalny abjekt jaŭrejskaj spadčyny Škłova — bischaim, čyściec. Heta taki kalidor, pa jakim na mohiłki pranosili pamierłaha. Ličyłasia, što jaho duša tym časam ačyščajecca ad pryžyćciovych hrachoŭ. «Takoje tolki ŭ Škłovie mahli prydumać!» — kazali susiedzi-zajzdrośniki.
Ścieny bischaima z mahutnymi pilastrami zmuravanyja z cehły-palčatki, charakternaj jašče dla Rečy Paspalitaj, im pad try sotni hadoŭ.
Jość jašče niabačnaja spadčyna. U Škłovie ad XVIII stahodździa pracavała pieršaja jaŭrejskaja drukarnia, jakuju zasnavaŭ słavuty fiłosaf i finansist Ijehošua Cejtlin. Jana vydała bolš jak dźvieście knih. Tut adbyvalisia hučnyja relihijnyja dysputy. Kali ŭ Lubavičach utvaryŭsia centr chasidyzmu, judejskaha pratestantyzmu, dyk u Škłovie byŭ centr kansiervatyzmu. Tut upieršyniu rabiny-bahasłovy skłali pratest pašyreńniu chasidskich tradycyj…
Fantastykaj padajucca historyi Zoryča, Kryvašeina, Cejtlina, kali špacyruješ letnim nadviačorkam uzboč łyžarolernaj trasy pa bierazie Dniapra i suziraješ krajavidy.
Chočacca spadziavacca, što hetamu horadu, jaki stolki paciarpieŭ za tysiaču hod vojnaŭ, pažaraŭ, pierabudovaŭ, narešcie pašancavała.
TAA «Tabak - inviest» UNP 101333138