Мурманский белорус: «Чтобы начать разговаривать по-белорусски, достаточно лишь желания»
Алесь Карнееў працуе прадаўцом у краме Сымбаль.бай. Гутарыць з кліентамі пра беларускую культуру і гісторыю, раіць слухаць беларускую музыку. Здараецца, у краму заходзяць людзі і кажуць: «Ничего, что я по-русски? Я белорусский только в школе учил». «А я мову наогул не вучыў, бо 20 гадоў пражыў у Мурманску», — адказвае Алесь.
26.06.2018 / 15:44
Алесь Карнееў.
Як так атрымалася, што хлопец з-за Палярнага круга палюбіў беларускую мову, чаму сябры называюць яго «балькон», і чаму, калі ён трымаў у руках бел-чырвона-белы сцяг, наведнік крамы ледзь не плакаў, — адказы ў размове з Алесем.
Бацькі Алеся — беларусы. Калі хлопчыку толькі споўнілася два гадкі, бацька-марак знайшоў работу на рыбалоўным флоце ў далёкім Мурманску. І маленькага Алеся забралі ад бабулі з вёскі Загалле, што на Любаншчыне, у горад, дзе паўгода ноч.
«Мае першыя ўспаміны дзяцінства адтуль. Сыры горад, палярныя ночы, слота. Кожнае лета я ездзіў на вакацыі да бабулі ў Загалле, і гэты час быў самым шчаслівым. Калі ў Мурманску ў маі ішоў ці то дождж, ці то снег, і было +7 градусаў цяпла, я думаў пра тое, што ў гэты час у вёсцы мы лавілі хрушчоў ды качаліся ў траве».
Калі Алесь скончыў школу і паступіў ва ўніверсітэт, там жа, у Мурманску, туга па Беларусі толькі расла.
«Я ведаю, што такое сапраўдная настальгія. Я разумеў, што мае карані там, што там вытокі ўсяго. Я тутэйшы ў Загаллі, а не ў Мурманску. Гэта быў недзе 2006 год, я шукаў у інтэрнэце ўсю магчымаю інфармацыю пра Беларусь. Мне было цікава, чым жыве гэтая краіна. Кропку ва ўсведамленні таго, што мой дом у Беларусі, паставіў сын мамінай калегі. Ён мне перадаў дыскі з беларускай музыкай: «NRM», «Троіца», фолк. Гэтая музыка перакуліла мой сусвет. Калі ж мне сказалі, што той хлопец з’ехаў у Беларусь, я, толькі дачакаўшыся атрымання дыплома, купіў квіткі да Мінска і праз два дні стаяў на вакзале».
Алесь прыехаў у Слуцкі раён, прапісаўся — і пачалося новае жыццё, па-беларуску.
«У мяне быў рамантызаваны вобраз Беларусі. Я думаў, што прыеду і распраўлю крылы. Зрэшты, так і выйшла. У Мурманску ў мяне фактычна не было сяброў, я быў у сацыяльным вакууме, не было з кім раздзяліць захапленне беларушчынай. А тут літаральна за некалькі тыдняў у мяне з’явіліся сябры, стасункі з якімі я падтрымліваю і сёння».
Прыехаў у Беларусь і стаў паляваць на нацыянальныя рэчы
У 2007 годзе знайсці нешта з беларускай сімволікай было праблематычна.
«Я хацеў мець хоць які значок з Пагоняй, шукаў, дзе можна набыць. Мне параілі звярнуцца ва ўправу БНФ. Які я быў тады шчаслівы, што набыў цішотку з Пагоняй!»
У новай цішотцы Алесь уладкаваўся прадаваць камп’ютары.
Першую цішотку з Пагоняй Алесь набыў у 2008 годзе. Фота з архіва героя.
«Пасля пераезду ў Беларусь я думаў, дзе хачу працаваць, чым хачу займацца. Спрабаваў нават працаваць юрыстам у калгасе. А пасля знайшоў працу ў камп’ютарнай краме. І так склаўся лёс, што загадчыца гэтай крамы апвнулася мамай загадчыцы крамы Сымбаль.бай. Папрацаваў я ў Слуцку, а потым у нейкі момант мне стала неяк нудна. Год таму і перабраўся ў Мінск. Цяпер я магу пра сябе сказаць, што я шчаслівы чалавек, бо сапраўды займаюся тым, што люблю».
Мурманскі хлопец, калі стаў прадаўцом у Сымбалі, думаў, што ў гэтую краму па рэчы з нацыянальным каларытам будуць прыходзіць толькі… змагары.
«Але тут я ўпершыню даведаўся, што бываюць беларускамоўныя дзеці. Часам прыходзяць сем’ямі, з маленькімі дзеткамі, якія размаўляюць па-беларуску і просяць мам набыць ім беларускія казкі».
Экскурсаводы прыводзяць у краму замежнікаў.
«Заўсёды задаволена ўсміхаюся, калі разумею, што перакладчык кажа сваёй групе, што вось тут прадаюцца сапраўдныя беларускія сувеніры».
А літаральна пару тыдняў таму праз Алеся наведнік заплакаў.
«У краму зайшла даволі сталая пара. А я ў гэты момант трымаў бел-чырвона-белы сцяг, спрабаваў яго прыгожа скласці. Мужчына ўбачыў гэта, знерухомеў, вочы сталі вільготнымі. Ён сказаў толькі адну фразу: «Як даўно я не бачыў гэты сцяг».
Чаму Алеся называюць «балькон»?
«На беларускай мове я пачаў гаварыць амаль адразу, як пераехаў у Беларусь. Калі прыязджаў на вакацыі ў вёску, чуў беларускую мову, разумеў яе фанетычныя асаблівасці. Памятаю, як наш з братам вясковы сябра пытаўся ў яго: «Лёёёня, а ты прыееедзеш на наступны год? А жвачку прывязеееш? А мне дасііі?». Гэтая мова такая распеўная!».
Чытаць і пісаць па-беларуску Алесь навучыўся сам. Чытаць — па беларускіх казках.
«Героі беларускіх казак вельмі адрозніваліся ад персанажаў расійскіх лубочных казак. Калі гэта былі волаты, то сапраўдныя, з вышыванкай. Калі цмок, то сярэднявечны, а не расфарбаваны Змей Гарыныч».
Калі прыехаў у Беларусь, даведаўся, што, аказваецца, існуе наркамаўка і тарашкевіца.
«Я для сябе вырашыў, што тарашкевіца ўсё ж больш беларуская. Мне вельмі падабаецца гэтая мяккасць, праз якую я і атрымаў мянушку».
Аднойчы Алесь, распавядаючы пра штосьці ў краме, сказаў «балькон». Яго выправілі, паведаміўшы, што няма «балькона», а ёсць «гаўбец».
«Ну і сталі падколваць: «балькон», «балькон». А я знайшоў слоўнік, які выдавала калісьці «Наша Ніва», і там было гэтае слова! Я меў рацыю, а падколваюць да гэтага».
У краму, кажа Алесь, часта прыходзяць людзі, якія выбачаюцца за тое, што не ведаюць беларускай мовы — вучылі толькі ў школе.
«А я не вучыў зусім. І я ўпэўнены, што, каб пачаць гаварыць па-беларуску, дастаткова аднаго жадання. І больш беларускамоўных людзей у сваім асяродку».