Prezident Kazachstana Nursułtan Nazarbajeŭ pieradaje ŭładu
19.03.2019 / 16:07
Prezident Kazachstana Nursułtan Nazarbajeŭ skłaŭ paŭnamoctvy kiraŭnika dziaržavy. Pra heta jon abviaściŭ u žyvym efiry 19 sakavika ŭ śpiecyjalnym zvarocie da nacyi.
«Ja pryniaŭ niaprostaje rašeńnie», — skazaŭ Nazarbajeŭ.
«Ja mieŭ vialiki honar stać pieršym prezidentam niezaležnaj krainy. Usie hetyja hady narod padtrymlivaŭ mianie», — adznačyŭ jon taksama ŭ svajoj pramovie.
«My z vami zdoleli na ruinach SSSR pabudavać paśpiachovuju dziaržavu, u nas jość svoj ściah, svoj hierb», — padkreśliŭ prezident Kazachstana.
«Upieršyniu ŭ historyi krainy my pabudavali svaju stalicu, usio heta my zrabili, darahija maje suajčyńniki», — skazaŭ jon.
«My ŭsio rabili ŭ imia stvareńnia sučasnaj demakratyčnaj dziaržavy», — skazaŭ Nazarbajeŭ, patłumačyŭšy, što ŭpor rabiŭsia na raźvićci ekanomiki, bo ŭsie razumieli, što biez hetaha demakratyčnaj dziaržavy nie pabudavać.
«Kazachstan pierajšoŭ ad ahrarnaj ekanomiki da pramysłova-servisnaj», — skazaŭ Nazarbajeŭ.
Fota yakub88, Shutterstock.
Paŭnamoctvy prezidenta pieradadzienyja 65-hadovamu staršyni vierchniaj pałaty Kasym-Žamartu Takajevu. Raniej jon byŭ premjeram i ministram zamiežnych spraŭ krainy. Pakul niajasna, chto stanie pierajemnikam Nursułtana Nazarbajeva.
U jakaści mahčymych pierajemnikaŭ nazyvajucca plamieńniki Nursułtana Nazarbajeva 40-hadovy Samat Abiš i 68-hadovy Achmietžan Jesimaŭ. Pieršy ź ich — namieśnik kiraŭnika Kamiteta nacyjanalnaj biaśpieki, a druhi ŭznačalvaje Fond nacyjanalnaha dabrabytu «Samruk-Kazyna», kudy ściakajucca naftavyja hrošy.
Kaho vybraŭ Nazarbajeŭ, daviedajemsia nieŭzabavie.
Za dzień da svajoj adstaŭki Nazarbajeŭ zakłaŭ kamień u pabudovu ŭ Astanie samaj vialikaj u Centralnaj Azii miačeci.
Akramia taho, jon prysvoiŭ novyja voinskija zvańni — hienierał-majoraŭ — ministru abarony i staršyni Kamiteta nacyjanalnaj biaśpieki i pryznačyŭ hienieralnaha prakurora.
78-hadovy Nazarbajeŭ kiravaŭ Kazachstanam z 1989 hoda, 30 hadoŭ — spačatku jak kiraŭnik Kampartyi krainy, paśla jak staršynia Viarchoŭnaha Savieta i jak prezident.
Fota Drop of Light, Shutterstock.
Jon rekardsmien pa znachodžańni va ŭładzie na postsavieckaj prastory.
Nazarbajeŭ pabudavaŭ u Kazachstanie aŭtarytarny režym, jaki abapiraŭsia na čynoŭnikaŭ i nabližanych da ŭłady biznesoŭcaŭ. Stabilnaść ułady hruntavałasia na dachodach ad ekspartu nafty i hazu, radoviščy jakich byli adkrytyja ŭ Kazachstanie niezadoŭha da raspadu SSSR.
Vybary ŭ Kazachstanie pieratvarylisia ŭ farmalnuju praceduru. U krasaviku 2015 hoda jon byŭ pieraabrany na piaty prezidencki termin na daterminovych vybarach. Na ich jon nabraŭ 97,75% hałasoŭ vybarščykaŭ. Chacia ŭ 1999 hodzie jon nabraŭ 81% hałasoŭ.
Dzieci Nazarbajeva adyhryvali važnuju rolu ŭ žyćci Kazachstana. Praŭda, u jaho nie było zakonnych synoŭ, tolki dočki. Heta Daryha, jakaja była vice-śpikierkaj parłamienta i vice-premjerkaj. Muž Daryhi Rachat Alijeŭ trapiŭ u niałasku, byŭ vymušany emihravać i ŭrešcie byŭ znojdzieny paviešanym u aŭstryjskaj turmie. Dzinara — samaja bahataja žančyna Kazachstana, jakaja, adnak, žyvie ŭ Šviejcaryi. Alija — małodšaja dačka, jakaja pieršym šlubam zamužam z synam prezidenta Kyrhyzstana Akajeva. Paśla, praŭda, toj šlub raspaŭsia. Ciapier jana zamužam 3-m šlubam.
Nazarbajeva nieadnarazova abvinavačvali ŭ kulcie asoby z-za zamacavanaha za im u kanstytucyi statusu «Pieršaha Prezidenta Respubliki Kazachstan — Lidara Nacyi» — Jełbasy.
Zakanadaŭstvam Kazachstana Nazarbajeŭ nadzieleny aficyjnym tytułam lidara nacyi.
Paśla adstaŭki jon uznačalić Radu biaśpieki Kazachstana. Hetuju pasadu jon zmoža zajmać pažyćciova. Adpaviedny zakonaprajekt byŭ pryniaty parłamientam u mai 2018 hoda.
Akramia taho jon zastaniecca na pasadach kiraŭnika partyi «Nur Atan». «Nur Atan» pierakładajecca z kazachskaj jak «Śviatło Ajčyny».
Nursułtan Nazarbajeŭ zastaniecca ŭ historyi jak čałaviek, jaki zrabiŭ Kazachstan kazachskim. Časam ćviordaj rukoj. Za 30 hadoŭ kiravańnia Nazarbajeva dola kazachaŭ u nasielnictvie Kazachstana vyrasła z 39,4% da 67,5%. Słavianie z Kazachstana masava vyjazdžali, jak i niemcy. A voś kazachaŭ Nazarbajeŭ zaklikaŭ viartacca z usiaho śvietu.
Maštabnaja prahrama navučańnia kazachskaj moładzi ŭ najlepšych univiersitetach Zachadu była arhanizavanaja tak: finansavała navučańnie dziaržava, ale ŭ vypadku nieviartańnia ŭ studenta ci jaho baćkoŭ zabirali žytło, pad zastavu jakoha jon atrymlivaŭ srodki.
Kazachskija śpiecsłužby žorstka spynili sproby stvareńnia prarasijskich sieparatysckich arhanizacyj.
Stalicu krainy Nazarbajeŭ pieranios z Ałmaty ŭ Astanu — kab kazachi masava pierasialalisia na poŭnač, kab źnikła niebiaśpieka adarvańnia paŭnočnych terytoryj i ich dałučeńnia da Rasii. Pra takuju mahčymaść na pačatku kiravańnia Nazarbajeva havaryli, ciapier mała chto ŭspaminaje.
Kazachskaja mova zastałasia adzinaj dziaržaŭnaj u Kazachstanie, i Nazarbajeŭ pieravioŭ jaje na łacinicu.
Za dzień da svajoj adstaŭki Nazarbajeŭ zakłaŭ kamień u pabudovu ŭ Astanie samaj vialikaj u Centralnaj Azii miačeci.
***
Nursułtan Nazarbajeŭ naradziŭsia 6 lipienia 1940 hoda ŭ siale Čemałhan u Ałmacinskaj vobłaści Kazachstana. Jon naležaŭ da rodu z tak zvanaha Staršaha Žuzu.
Skončyŭšy ŭ 1960 hodzie prafiesijna-techničnaje vučylišča №22 va ŭkrainskim Dniepradziaržynsku (ciapier — Kamienskaje), uładkavaŭsia na pracu ŭ kazachski Ciemirtau na pasadu pracoŭnaha budaŭničaha ŭpraŭleńnia tresta Kaźmietałurhbud.
Źmianiŭ mnostva pasad, pracujučy na Karahandzinskim mietałurhičnym zavodzie až da 1969 hoda: čyhunščyk raźlivačnych mašyn, harnavy damiennaj piečy, dyśpietčar, hazaŭščyk, starejšy hazaŭščyk.
U 1967 hodzie skončyŭ VTNU pry Karahandzinskim mietałurhičnym kambinacie.
Z 1969 hady pracuje ŭ partyjnych arhanizacyjach horada Ciemirtaŭ, a ŭ 1973 stanovicca sakratarom partyjnaha kamiteta Karahandzinskaha mietałurhičnaha kambinata. U 1978 hodzie Nazarbajeŭ zojmie pasadu sakratara Karahandzinskaha abłasnoha kamiteta KPSS, a ŭ 1979 stanie sakratarom užo Centralnaha Kamiteta Kampartyi Kazachstana.
U nastupnyja hady Nursułtan Nazarbajeŭ zajmaŭ šerah najvyšejšych pasad: ad staršyni Rady ministraŭ Kazachskaj SSR da člena Palitbiuro CK KPSS i narodnaha deputata SSSR.
24 krasavika 1990 hoda Nazarbajeva abirajuć na biezalternatyŭnaj asnovie prezidentam Kazachskaj SSR. Až da razvału Savieckaha Sajuza dziaržaŭny dziejač vystupaje za zachavańnie SSSR.
Za svaju palityčnuju karjeru Nazarbajeŭ piać razoŭ stanaviŭsia prezidentam Kazachstana, takim čynam, kirujučy krainaj 29 hadoŭ.