Jak afhanskija žančyny žyvuć pry talibach i čaho bajacca
Imklivy nastup rucha «Taliban» u Afhanistanie prymusiŭ šmat afhancaŭ pakinuć krainu. Siarod ich chapała žančyn, što bajalisia rezkaha abmiežavańnia svaich pravoŭ u vypadku prychodu talibaŭ da ŭłady. U ich strachaŭ była padstava.
16.09.2021 / 10:57
Fota pixabay.com
Za čas z 1996 pa 2001 hod, kali taliby kiravali krainaj minuły raz, jany jasna prademanstravali svoj pohlad na žanočyja svabody. U toj pieryjad była zabaronienaja amal lubaja adukacyja dla žančyn. Afhanki mahli vychodzić z domu tolki ŭ supravadžeńni svajaka mužčynskaha połu i faktyčna nie mieli dazvołu pracavać. Žychary krainy za pravinnaść mahli trapić pad pakarańni nakštałt zabivańnia kamianiami, udaraŭ puhaj ci amputacyi kaniečnaściaŭ. Jak žančyny, tak i mužčyny pavinny byli vykonvać u hramadstvie praviły strohaha dres-kodu.
Z prychodam u Afhanistan vojskaŭ zachodniaj kaalicyi ŭ 2001 hodzie situacyja pačała źmianiacca. Žančyny atrymali dostup da adukacyi — u 2020 hodzie amal 40% miescaŭ u afhanskich univiersitetach byli zaniatyja dziaŭčynami. Niekatoryja afhanki zanialisia palitykaj i navat trapili ŭ parłamient ci stali merami svaich haradoŭ. Adnoj z takich žančyn, Zaryfie Hafary, usiaho 29 hadoŭ. Niekatoryja afhanki vyrašyli realizavać siabie praz sport. U pryvatnaści, u krainie źjaviłasia ŭłasnaja žanočaja zbornaja pa futbole, što niemahčyma było ŭjavić pry talibach.
Šmat u čym afhankam dapamahała mižnarodnaja supolnaść. U krainie pačali pracavać śpiecyjalnyja prahramy i fondy, jakija zajmalisia intehracyjaj žančyn u afhanskaje hramadstva. Adnak ich dziejnaść u asnoŭnym była skancentravanaja vakoł vialikich haradoŭ nakštałt Kabuła, tamu ŭ afhanskich pravincyjach viartańnie žančyn ich svabod nie było takim vyražanym.
Taliby źmianili nie ideałohiju, a ŭsiaho tolki styl kamunikacyi z hramadskaściu
U apošni miesiac, kali taliby viarnuli sabie krainu, jany nieadnakratna abiacali, što nie buduć uščamlać žančyn u pravach. Paviedamlałasia: afhanki zojmuć svajo miesca ŭ hramadstvie, ale ŭsio pavinna być adpaviedna šaryjatu (i viadoma, što taliby vielmi stroha prytrymlivajucca hetaha zvodu zakonaŭ).
Žančyny na vulicach Kabuła ŭ burcy — adnym ź vidaŭ tradycyjnaha musulmanskaha žanočaha adzieńnia. Paśla zachopu Kabuła talibami ceny na burki i parandžu ŭ kramach vyraśli ŭ niekalki razoŭ. Fota: depositphotos.com
Abiacańni talibaŭ prymusili śviet zadumacca, ci sapraŭdy ruch zdoleŭ źmianić staŭleńnie da žančyn z časoŭ svajho minułaha praŭleńnia. Hučali zakliki dać «Talibanu» čas na toje, kab sfarmiravać urad i palityku, i ŭžo paźniej zaniacca pravami žančyn. Adnak naviny, što dachodziać z Afhanistana, śviedčać: taliby źmianili nie ideałohiju, a ŭsiaho tolki styl kamunikacyi z hramadskaściu.
U kancy žniŭnia pradstaŭniki ruchu paprasili afhanak nie naviedvać pracu, pakul dziejnaja ŭłada nie zdoleje zabiaśpiečyć ich biaśpieku. Ale ž padčas svajho minułaha praŭleńnia taliby taksama zabaraniali žančynam atrymlivać adukacyju i pracavać i tłumačyli jany heta taksama pytańniami biaśpieki. Taliby abiacali, što jak tolki situacyja palepšycca, žančyny atrymajuć mahčymaść viarnucca ŭ hramadstva, ale padčas ich ułady heta tak i nie adbyłosia.
Užo jasna, što afhanki buduć značna abmiežavanyja ŭ mahčymaściach pracy i adukacyi, chacia, mahčyma, jany i atrymajuć bolš svabod, čym u 1990-ja hady. Novy ministr vyšejšaj adukacyi krainy abviaściŭ, što studenty roznaha połu pavinny vučycca va ŭniviersitetach asobna.
Histaryčny vopyt pakazvaje, što ŭ takich umovach žančyny časta atrymoŭvać adukacyju bolš nizkaj jakaści ci ŭvohule hublajuć mahčymaść vučycca.
Što datyčycca pryvatnych univiersitetaŭ, jany atrymali ceły śpis rekamiendacyj, jakija pavinny pazbavić studentaŭ roznaha połu navat mahčymaści bačyć adno adnaho. Tak, žančynam pavinien być pradastaŭleny transpart dla prajezdu va ŭniviersitet, pryčym vokny ŭ takim aŭtobusie pavinny być zaviešanyja, a pamiž studentkami i kiroŭcam (jakim moža być mužčyna) treba paviesić štorku.
Jość prykmiety, što ŭ inšych śfierach žyćcia afhanki taksama viartajucca da statusu, jaki jany mieli da prychodu ŭ krainu zachodnich vojskaŭ.
Kiraŭnictva sałonaŭ pryhažości atrymała zahad zafarbavać partrety žančyn, a jašče «Taliban» abviaściŭ pra zabaronu muzyki.
Žanočyja pratesty — hałoŭnaja rysa supraciŭleńnia
Adnak afhanki i nie dumajuć zdavacca. Bolš za toje, žanočyja pratesty — ledźvie nie hałoŭnaja rysa taho supraciŭleńnia, na jakoje ŭsio jašče zdolnaje afhanskaje hramadstva.
Usio pačałosia 2 vieraśnia z pratestu niekalkich dziasiatkaŭ žycharak horada Hierat, jakija vyjšli z zaklikami da zachavańnia svaich pravoŭ na pracu i adukacyju. Chvalu pratestaŭ padchapili Kabuł i Mazary-Šaryf. 4 vieraśnia kala 100 žančyn sabralisia pierad kamandnym centram «Talibana» ŭ stalicy krainy z zaklikami da roŭnaści ŭ hramadstvie.
Taliby razahnali demanstracyju i źbili jak minimum 10 jaje ŭdzielnic, adnak žycharki Kabuła znoŭ viarnulisia na vulicy. 7 vieraśnia jany sabralisia pierad pasolstvam Pakistana, kab pratestavać suprać mierkavanaha ŭdziełu pakistanskich dronaŭ u bambardziroŭcy antytalibanskaha supracivu ŭ dalinie Pandžšer. Da pratestu dałučylisia i mužčyny.
«Taliban» adreahavaŭ na mitynhi ŭzmacnieńniem žorstkaści zakanadaŭstva. Zhodna ź im, ciapier jak minimum za 24 hadziny da demanstracyi treba atrymać ŭ Ministerstva justycyi dazvoł na jaje praviadzieńnie.
Tym nie mienš, pakul taliby ŭstanaŭlivajuć novyja abmiežavańni i klajmujuć demanstrantaŭ u ŚMI, ekanomika krainy razburajecca. Ceny na žyćciova važnyja pradukty ŭ apošni čas uźlacieli ŭvierch, biespracoŭje mocna vyrasła, a biudžetnyja śfiery, nakštałt achovy zdaroŭja, ledźvie vyžyvajuć.
Talibam varta asensavać, što nastup na pravy i svabody naŭrad ci zdoleje vypravić situacyju.