«Sprava kožnaha». Čamu treba pašukać u siamiejnym fotaarchivie zdymki pra les i trapić ź imi ŭ knihu
Inicyjatyva VEHA raspačała čarhovy fotaprajekt — «Ludzi lesu». Da jaho stvareńnia možna dałučycca, dasłaŭšy svaje siamiejnyja zdymki. Kuratar, mastačka Lesia Pčołka, raskazała Radyjo Svaboda, jak pracujuć nad idejaj i čamu zachoŭvać kulturnuju spadčynu važna razam.
23.01.2022 / 11:54
«Les vielmi źviazany z nami histaryčna i emacyjna»
Ideja prajekta «Ludzi lesu» pryjšła jašče padčas pracy nad «Dziavočym viečaram», niekalki hadoŭ tamu, kaža Lesia. Ale raspačali jaho tolki ŭ 2022 hodzie.
VEHA — heta niezvyčajny archiŭ. Kamanda pracuje z historyjaj štodzionnaści, z temami, jakimi redka zajmajucca kalekcyjaniery.
«Kali pryhadać našyja minułyja prajekty («Najlepšy bok» sa zdymkami na fonie tkanych dyvanoŭ; «Dziavočy viečar» pra viasielle i «Apošni fatazdymak» pra pachavańnie) i «Les», to, papraŭdzie, heta samyja papularnyja temy ŭ biełaruskich siamiejnych fotaarchivach. Šmat ludziej žyli nie ŭ haradach, a ŭ miastečkach, u viosačkach. Pryroda — bolš blizkaja tema, čym horad. Ja vielmi spadziajusia, što mistyka taksama budzie adlustravanaja ŭ hetym prajekcie»,
— havoryć Lesia Pčołka.
Kamanda prajekta płanuje stvaryć vialiki archiŭ ź siamiejnych zdymkaŭ «Ludzi lesu» na svaim sajcie, a taksama nadrukavać knihu, dzie buduć nie tolki fota, ale i daśledčyja teksty, raskazvaje Lesia.
1970-ja hh., źbiralnik žyvicy v. Bukča, Lelčycki r-n. Homielskaja vobł. Fatohraf Natalla Doraš
«Jany z roznych bakoŭ, sacyjałahičnych i kulturałahičnych, buduć razhladać temu lesu. Biełaruś išła pa šlachu vielmi chutkaj industryjalizacyi. Ludzi vysialalisia ź miastečak, viosačak, pierasialalisia ŭ harady.
1957 h., Ema Lipień i Fiodar Sieravoki v. Červień, Červieński r-n, Minskaja vobł. Archiŭ Stanisłavy Najdovič
Siońnia my majem try pakaleńni ludziej, jakija naradzilisia i žyvuć u haradach. Ale na zdymkach, jakija my źbirajem, jašče nie haradskoje nasielnictva. Ja liču, što les vielmi źviazany z nami histaryčna, emacyjna i šmat fatazdymkaŭ uzajemaadnosin pryrody i čałavieka jość u roznych siamiejnych archivach».
Mastačka zaŭvažaje, što letaś da vobrazu lesu dadaŭsia i niehatyŭny kantekst — situacyja na miažy ź Jeŭraźviazam.
«Prastora lesu, jakaja mahła być prastoraj resursu, biaśpieki i padtrymki žyćcia čałavieka, dla tych, chto na šlachu pierachodu miažy, stała vielmi niebiaśpiečnym miescam. Ale my vyrašyli, što niadrenna, kali my i hetuju temu taksama budziem padymać i abmiarkoŭvać u prajekcie»,
— tłumačyć Lesia.
1980 h., na vozie ź dziadźkam Vovaj, v. Bukča, Lelčycki r-n., Homielskaja vobł. Fatohraf Natalla Doraš
«Jość niešta jašče, akramia tatalnaha absurdu, hvałtu, usiaho taho, što robić režym u Biełarusi»
Da 20 lutaha kožny achvočy moža dasłać ličbavyja kopii svaich siamiejnych fatazdymkaŭ na info@veha.by. Potym jany buduć raźmieščanyja na sajcie VEHA i, mahčyma, trapiać u knihu.
1970-ja hh. v. Bukča, Lelčycki r-n. Homielskaja vobł. Archiŭ Natalli Doraš
«Dasyłać možna zdymki, na jakich u prastory lesu adbyvajecca ŭzajemadziejańnie čałavieka i pryrody: z drevami, raślinami, žyviołami. Važna, kab jany byli zroblenyja na terytoryi sučasnaj Biełarusi da 1980 hoda».
U pieršy tydzień zboru prysłali 80 fotazdymkaŭ. Ciapier kamanda ich apracoŭvaje, katałahizuje i budzie častkami publikavać na sajcie.
«My zaŭždy źbirajem fatazdymki tolki ŭ abmiežavany termin, bo praces apracoŭki zajmaje šmat času i patrabuje resursaŭ. My pracujem jak alternatyŭny muziej. Usie fota apisanyja, raźmieščanyja ŭ katałohu, my prafiesijna padychodzim da zachavańnia našaj vizualnaj historyi paŭsiadzionnaści».
1970-ja hh., v. Bukča, Lelčycki r-n. Homielskaja vobł. Fatohraf Natalla Doraš Archiŭ Natalli Doraš
Lesia miarkuje, što knihu nadrukujuć užo ŭletku. Taksama kamanda budzie pravodzić daśledavańnie i rabić publičnyja dyskusii na padstavie sabranaha materyjału.
Mastačka padkreślivaje, što zajmacca zboram archiva navat u takija niaprostyja časy nadzvyčaj važna.
«My nie spyniali pracy, navat kali byli ciažkija momanty ŭnutry našaj kamandy ŭ 2020-m. My nie spynilisia i ŭ 2021 hodzie, vydali knihi, bo ludzi ich čakali.
Ciapier jość adčuvańnie, što ludziam patrebnyja inšyja temy, my pavinny advajoŭvać infarmacyjnuju prastoru. Bo jość niešta jašče, inšaje, akramia hetaha tatalnaha absurdu, hvałtu, usiaho taho, što robić režym u Biełarusi. Hetaje inšaje, moža, nie takoje bačnaje, ale važnaje. Ludzi pavinny niejak pieraklučacca, pašyrać infarmacyjnuju chvalu voś praz takija praktyki sumiesnaha zachavańnia svajoj kulturnaj spadčyny».
1956 h., Viera Lipień v. Červień, Červieński r-n, Minskaja vobł. Archiŭ Stanisłavy Najdovič
Kamanda prosta adčuvaje, što musić heta rabić, pryznajecca Lesia.
«VEHA — heta prajekt, jaki ničoha nie patrabuje, a prapanuje ŭsim brać udzieł u zachavańni svajoj historyi. Asnoŭnaja naša meta ŭ tym, kab ludzi razumieli, što zachavańnie kulturnaj spadčyny — sprava kožnaha. My lubim svaju spravu, a ludzi pavinny lubić svaje siamiejnyja archivy, svaju asabistuju, pryvatnuju historyju, bo heta historyja našaha hramadstva»,
— kaža Lesia Pčołka.