Šrajbman: Admovicca ad zaškvarnaści na karyść reputacyi — taksama prahmatyzm
Byvajuć situacyi, kali dla palitykaŭ, jakija prymajuć rašeńni, piersanalnyja palityčnyja ryzyki ad niejkich mižnarodnych ździełak z taksičnym partnioram subjektyŭna stanoviacca kudy bolš niebiaśpiečnymi, čym ryzyki ad straty dachodaŭ na hetych ździełkach. Jak heta pracuje ŭ adnosinach Biełarusi ź jeŭrapiejskimi susiedziami, razvažaje palityčny analityk Arciom Šrajbman.
08.02.2022 / 18:08
U mnohich ekśpiertaŭ u mižnarodnych adnosinach jość taki padychod da analizu dziejańniaŭ dziaržaŭ: usie robiać tolki toje, što im vyhadna. Z hetym ciažka spračacca, pakul z hetaha śćviardžeńnia nie pačynaje kvitnieć vysakałoba-cyničnaja, a asabliva papularnaja ŭ post-SSSR, vysnova pra toje, što «ŭsia ich rytoryka ab pravach čałavieka ničoha nie vartaja, prahłynuć što zaŭhodna, kali havorka idzie pra babki, jakija jany mohuć stracić».
Časta za hetym chavajecca banalnaja schilnaść aceńvać inšych pa sabie. Čužyja ideały składana zrazumieć, kali ich nie padzialaješ. U niejki momant praściej pierastać vieryć, što inšy taksama zdolny ich padzialać, i prosta paličyć jaho kryvadušnikam.
I tamu dziejańni idejnaha apanienta praściej tłumačyć takimi ž pryziemlena-škurnymi instynktami i žadańniami, zychodziačy ź jakich pryzvyčaiŭsia dziejničać ty sam.
Mienavita tamu biełaruskija ŭłady i ich prychilniki časta zadajuć pytańni, u tym liku zatrymanym apanientam: «A čaho vam nie chapała pry vašych zarobkach?»
Jany nie mohuć źmiaścić ŭ svaju karcinu śvietu dumku, što ŭ kahości śpiektr patrebaŭ šyrejšy, čym u ich. I što akramia pažrać, vypić i kupić tačku, tam jość i astatnija ŭzroŭni piramidy Masłou.
Adsiul i viečnaja fiksacyja na «značyć vam zapłacili». Zadarma b tolki varjat vyjšaŭ na vulicu, kali ŭ jaho poŭny chaładzilnik i rachunak u banku, praŭda?
Viartajučysia ŭ mižnarodnuju palityku, ja nie schilny prypisvać usim ekśpiertam i kamientataram, jakija hetak ža tłumačać pavodziny dziaržaŭ — praz škurnuju zacikaŭlenaść — niazdolnaść zrazumieć, što kaštoŭnaści byvajuć roznymi. Ja dumaju, tut, chutčej, prablema ŭ vuzkim razumieńni, što takoje prahmatyzm.
Voś Litva biare i błakuje pastaŭki biełaruskaha kaliju praz svoj port, choć nie pavinna była hetaha rabić. Navat ZŠA, na sankcyi jakich Vilnia spasyłajecca, nie zabaraniali taki tranzit.
Z łohiki ekśpiertaŭ, pra jakich ja pisaŭ vyšej, Litva dziejničaje nieprahmatyčna. Jana prymaje vielmi stratnaje dla siabie rašeńnie i pravakuje handlovuju vajnu, na jakoj stracić jašče bolš. Niepasrednuju vyhadu atrymajuć tolki «Urałkalij» i kanadcy, kankurenty biełarusaŭ na kalijnym rynku, i tyja party, jakija ich absłuhoŭvajuć. Heta vidavočna nie Litva.
Hetak ža, ale ŭ mienšym maštabie, pavodzić siabie i Estonija. Bo jana nie abaviazanaja była ciapier inicyjatyŭna pašyrać sankcyi na biełaruskija naftapradukty, ale robić heta paśla taho, jak žurnalisty vyśvietlili, što pad dazvolenym tavarnym kodam Minsk pastaŭlaŭ inšyja, zabaronienyja naftapradukty. U vyniku Estonija hublaje tranzitnyja dachody i taksama pavodzić siabie nieprahmatyčna.
Prablema takoha analizu, a dakładniej raskidvańnia jarłykami pra prahmatyčnyja i nieprahmatyčnyja pavodziny, — u vielmi abmiežavanym razumieńni słoŭ «prahmatyčny intares».
Byvajuć situacyi, kali dla palitykaŭ, jakija prymajuć rašeńni, piersanalnyja palityčnyja ryzyki ad niejkich mižnarodnych ździełak z taksičnym partnioram subjektyŭna stanoviacca kudy bolš niebiaśpiečnymi, čym ryzyki ad straty dachodaŭ na hetych ździełkach.
Praściej kažučy, urady Litvy i Estonii paličyli, što praciah pracy ź Minskam, navat dazvolenaj usimi sankcyjnymi režymami, ciapier staŭ nastolki reputacyjna niebiaśpiečnym, što admova ad takoj całkam prybytkovaj spravy pieratvaryłasia ŭ kudy bolš prymalnuju ryzyku.
U hetym sensie ich rašeńni nie pierastali być prahmatyčnymi. Jany prosta ŭklučyli va ŭraŭnieńnie jašče adzin faktar, jaki admaŭlajucca bačyć abo razhladać surjozna niekatoryja kamientatary. Ja b nazvaŭ heta «fienomienam zaškvarnaści».
Tut, viadoma ž, niama adzinych standartaŭ. Zaškvarnaść biełaruskaj ułady i kupli ŭ jaje tavaraŭ, jakija znachodziacca farmalna nie pad sankcyjami, ale ŭ padsankcyjnych siektarach, — roznaja dla roznych zachodnich stalic.
Toje, što zaškvarna ŭ Litvie, absalutna narmalna ŭ jakoj-niebudź mižziemnamorskaj krainie.
I navat heta nie adzinaje skryžavańnie. U pracesie pryniaćcia rašeńniaŭ na inšaj talercy šalaŭ ad zaškvarnaści niejkaha režymu zaŭsiody lažyć adnosnaja važnaść hetaha režymu i supracoŭnictva ź im.
Kijeŭ moža hladzieć na padziei ŭ Biełarusi z takoj ža lutaj złościu, jak Vilnia (chaj i pa svaich pryčynach), ale bienzin i bitum sami saboj nie źjaviacca. U vyniku davodzicca tryvać zaškvar, kuplać paliva ŭ «pamahatych akupantaŭ», ale da jeŭrapiejskich sankcyj nie dałučacca.
Tamu iścina paznajecca ŭ bałansie zaškvarnaści i vydatkaŭ ad razryvu adnosin.
Dla niekatorych krain stoli ich ułasnaj zaškvarnaści, zdajecca, naohuł nie isnuje z-za taho, nakolki jany važnyja dla ŭsich. Kitaj i jaho vychavaŭčyja kancłahiery dla ujhuraŭ — adzin z prykładaŭ. Nichto, ci amal nichto ŭ śviecie za heta Piekin nie sprabuje surjozna pakarać, absiakajučy sabie handal z Kitajem.
Tamu ja i nie kažu pra niejkuju baraćbu marali i prahmatyzmu. Ja daloki ad dumki, što navat svabodna vybranyja palityki kirujucca tolki etyčnymi ideałami i vysokimi kaštoŭnaściami. Prosta, analizujučy ich učynki, treba ŭličvać usie faktary, a nie tolki tyja, što vymiarajucca hrašyma.
Luboje ŭśviadomlenaje dziejańnie na mižnarodnaj arenie — prajava prahmatyčnaha raźliku kankretnych palitykaŭ u kankretny momant. Prosta niekatorym aŭtarytarnym režymam chapaje resursu pierakanać svaich partnioraŭ zapluščyć vočy na svaju zaškvarnaść, a niekatorym — nie.
Biełaruskaj uładzie ŭ hetym sensie pašancavała nie tak, jak bolš mahutnym aŭtakratam abo tym, u kaho susiedzi i važnyja handlovyja partniory padzialajuć ich antydemakratyčnyja pohlady. Chočacca pavodzić siabie pa-afrykansku, ale sobiła (chaj i častkova) zaležać ad jeŭrapiejcaŭ, u jakich inšaje ŭsprymańnie taho, što takoje dobra i što takoje kiepska.
My bačym, što stupień zaškvarnaści pracy ź Minskam užo takaja, što jak minimum dla bałtyjskich uładaŭ stanovicca narmalnym i prahmatyčnym nanosić samim sabie ekanamičnuju škodu, aby nie zapeckacca ŭ vačach svaich ŚMI, vybarščykaŭ i palityčnych apanientaŭ.
Čym dalej u les rehijanalnaj eskałacyi i represij, tym u bolšaj kolkaści krain šali buduć schilacca mienavita ŭ hety bok — vybaru pakarać Minsk, chaj navat koštam ekanamičnaj škody samim sabie. Tamu što straty amal dla ŭsich pasilnyja, a zaškvarnaść — užo nie zusim.