Biełaruś i Rasija mohuć zrabić alternatyŭnuju Alimpijadu. U SSSR užo heta sprabavali — voś što atrymałasia
Sankcyi, uviedzienyja paśla pačatku vajny va Ukrainie, dabivajuć reštki biełaruskaha sportu. Razam z rasijskimi atletami biełaruskija spartoŭcy zhubili dostup na mižnarodnyja spabornictvy pa bolšaści vidaŭ sportu. Dastałasia i paralimpijcam, jakija vymušana pakinuli piekinskuju Paralimpijadu.
25.03.2022 / 12:35
Adkryćcio Hulniaŭ dobraj voli — 1986 u Maskvie. Fota: Barys Babanaŭ / RIA «Novosti»
Ale ž narod (ci ideałohija?) patrabuje spartovych vidoviščaŭ, i rasijskija i biełaruskija čynoŭniki šukajuć sposaby, jak ich arhanizavać. Pačali ź bijatłonu: biełaruskija bijatłanisty paŭdzielničali ŭ Kubku i čempijanacie Rasii, ale miedali (sumlenna zaroblenyja) nie atrymali, bo arhanizatary nie ŭličvali vyniki biełarusaŭ u miedalnym zaliku (dapuścili vystupać, ale pa takoj sistemie). Paralelna z hetym biełaruskija paralimpijcy spaborničali z rasijskimi ŭ turniry «My razam. Sport».
Ciapier ža čynoŭniki ad sportu i ŭvohule zamachnulisia na Alimpijadu. 24 sakavika paśla narady ŭ Łukašenki ministr sportu i turyzmu Siarhiej Kavalčuk raspaviadaŭ, chto b moh udzielničać u takich hulniach. Prapanujuć zaprasić tudy spartoŭcaŭ z krain SND, Kitaja, Indyi, Pakistana, Manholii, a taksama z krain Paŭdniovaj Amieryki.
Ideja alternatyŭnaj Alimpijady nie novaja. 80-ja hady ŭ SSSR jakraz prajšli pad znakam takich spabornictvaŭ — i cikava, što ŭ asnovie toj historyi, jak i siońnia, była vajna.
Jak usio pačynałasia
Na praciahu ŭsioj chałodnaj vajny na mižnarodnych spabornictvach zdaralisia sutyčki pamiž pradstaŭnikami zachodnich krain i spartoŭcami z sacłahiera. Ale najbolš prablema sutyknieńnia dvuch śvietaŭ abvastryłasia ŭ 1980 hodzie, kali na sustrečy NATA pryniali rašeńnie bajkatavać maskoŭskuju Alimpijadu taho hoda. Aficyjnaj pryčynaj nazyvajuć uvarvańnie savieckich vojskaŭ u Afhanistan, siarod inšych mierkavanych pryčyn bajkotu — pieraśled savieckich dysidentaŭ i abmiežavańni na vyjezd jaŭrejaŭ z SSSR.
Pieršaj krainaj, što aficyjna vyrašyła nie puskać svaich atletaŭ u Maskvu, byli ZŠA. Navat tam nie ŭsie byli zhodnyja z takim radykalnym rašeńniem, ale ž spartoŭcaŭ prymusili padparadkavacca pad pahrozaj finansavych nastupstvaŭ i pazbaŭleńnia pašpartoŭ.
Cyrymonija zakryćcia Alimpijady — 1980 u Maskvie. Fota: RIA «Novosti»
Amierykancy mocna cisnuli na svaich sajuźnikaŭ. U vyniku kolkaść krain, što pa roznych pryčynach nie prysutničali na maskoŭskaj Alimpijadzie, dasiahnuła 64. Praŭda, niekatoryja z hetych zbornych nie pajechali ŭ SSSR pa ekanamičnych pryčynach, a nie praz bajkot, a try zbornyja MAK prosta nie zaprasiŭ u SSSR.
U lipieni taho ž hoda ŭ ZŠA prajšli spabornictvy pa lohkaj atletycy «Zvany svabody», u jakich pryniali ŭdzieł 29 krain, što bajkatavali Hulni ŭ Maskvie.
«Družba — 84»
Nastupnyja Hulni paśla maskoŭskaj Alimpijady pavinny byli prajści ŭ ZŠA, i SSSR skarystaŭsia mahčymaściu adkazać na bajkot čatyrochhadovaj daŭnaści. Na Alimpijadu ŭ Łos-Andželes nie pryjechali zbornyja amal usich krain sacbłoka, akramia Rumynii, Juhasłavii i KNR. Aficyjna bajkot patłumačyli admovaj arhanizataraŭ Hulniaŭ harantavać biaśpieku spartoŭcam z sacłahiera. Ale ž naziralniki bačyli ŭ hetym adkaz na bajkot 1980-ha i niazhodu z daktrynaj Kartara — idejaj pra niedapuščeńnie źniešnich siłaŭ u rajon Piersidskaha zaliva i pra dapamohu ZŠA afhanskim dušmanam, što vajavali suprać savieckaha vajennaha kantynhientu ŭ svajoj krainie.
Paśla rašeńnia bajkatavać Hulni SSSR arhanizavaŭ svaje spabornictvy — «Družba — 84». Pry hetym Maskva padkreślivała, što nie ličyć novy turnir alternatyvaj Alimpijadzie. «Družba — 84» prachodziła ŭ dzieviaci krainach, jaje prahrama amal supadała z alimpijskaj, voś tolki futboł i sinchronnaje płavańnie zamianili na samba, tenis i nastolny tenis.
Adna z marak, vypuščanych savieckaj poštaj u honar «Družby-84». Krynica: commons.wikimedia.org
U vyniku na «Družbu» dajechali spartoŭcy bolš čym z 50 krain, u tym liku z tych, što nie bajkatavali amierykanskija Hulni. Voś tolki bolšaść atletaŭ tut byli tymi, chto nie prajšoŭ kvalifikacyju na Alimpijadu. Cikava, što niekatoryja sa spabornictvaŭ prajšli ŭ davoli ekzatyčnych miescach: turnir pa boksie arhanizoŭvali na Kubie, a pieramožcaŭ u nastolnym tenisie vyśviatlali ŭ Paŭnočnaj Karei. Dakładna nie samyja papularnyja miescy dla arhanizacyi mižnarodnych turniraŭ.
Varta razumieć, što bajkot Alimpijady — 1984 sackrainami mocna źniziŭ jaje ŭzrovień u niekatorych vidach sportu. Heta datyčycca, naprykład, roznych vidaŭ baraćby i himnastyki, dzie lepšymi byli jakraz atlety z krain sacłahiera.
Adkryćcio «Družby — 84». Fota: Alaksandr Ściešanaŭ
Paźniej savieckija spartoŭcy zhadvali, što atrymali za «Družbu» tyja ž sumy pryzavych, što mieli b na Alimpijadzie, a to i vyšejšyja. Ale ž nie ŭsio vymiarajecca hrašyma, i propusk Alimpijskich hulniaŭ składana niečym kampiensavać.
Hulni dobraj voli
U 1984 hodzie ŭ Saviecki Sajuz pryjechaŭ Ted Ciorner, miedyjamahnat i zasnavalnik kanała CNN. Hety čałaviek mieŭ svajo — i nadta niehatyŭnaje — staŭleńnie da ŭsioj historyi z alimpijskimi bajkotami: Ciornier ličyŭ, što jana nie prynosić karyści ni adnamu z bakoŭ kanfliktu.
Tym nie mienš, amierykaniec prydumaŭ, jak skarystacca situacyjaj. U nie samy lepšy čas dla alimpijskaha ruchu jon vyrašyŭ arhanizavać alternatyŭnyja alimpijskim spabornictvy, jakija b pieraciahnuli častku ŭvahi ad Hulniaŭ. Vizit Ciornera ŭ SSSR akazaŭsia paśpiachovym — savieckaje kiraŭnictva padtrymała ideju novaj sacalimpijady.
Pieršyja Hulni dobraj voli prajšli ŭ Maskvie ŭ 1986 hodzie. Paśla dvuch bajkotaŭ tam narešcie sustrelisia spartoŭcy z SŠA i Savieckaha Sajuza, i ŭ niečym heta byŭ znak chutkaha prymireńnia dźviuch dziaržaŭ. Nieviadoma, ci adbyłosia b jano — chacia b u sporcie — biez spadara Ciornera. Toj u hetym taksama nie ŭpeŭnieny: u svoj čas miedyjamahnat kazaŭ žurnalistam: «My dapamahli skončyć chałodnuju vajnu».
Trecija Hulni dobraj voli, 1994 hod. Fota: Siarhiej Kampanijčenka / RIA «Novosti»
Kolkaść vidaŭ sportu, pradstaŭlenych na Hulniach, vahałasia ŭ roznyja hady ad 14 da 25, a padčas samoha turniru arhanizatary sprabavali zrabić zaklik da jednaści jak maha macniejšym. Naprykład, na adkryćci Hulniaŭ — 1990 u Sietle kamandy-ŭdzielnicy turniru prajšli pa stadyjonie nie asobna adna ad adnoj, a adzinaj masaj. Bolš za 1400 atletaŭ, jakija pryjechali ŭ ZŠA, byli raźmieščanyja ŭ amierykanskich siemjach. Savieckija kasmanaŭty naviedvali škoły horada, Maskoŭski cyrk i Vialiki teatr ładzili ŭ Amierycy śpiektakli.
Biada ŭ tym, što Ciorner nie žadaŭ rabić Hulni dobraj voli prosta razavaj padziejaj. Jon ładziŭ ich faktyčna kožnyja čatyry hady — až da 2005 hoda, kali turnir narešcie daviałosia admianić. Śviet źmianiŭsia za hetyja dva dziesiacihodździ: Chałodnaja vajna skončyłasia, Saviecki Sajuz syšoŭ u niabyt.
Hulni dobraj voli zhubili toje simvaličnaje značeńnie, jakoje jany mieli ŭ 1980-ja, kali sport sapraŭdy abjadnoŭvaŭ i davaŭ nadzieju na mir. Znajści ž ideju, jakaja b udychnuła ŭ Hulni druhoje dychańnie, Ciorner tak i nie zdoleŭ. Televizijnyja rejtynhi turniru padali, jak i prodažy biletaŭ, i vydatki jaŭna pieravyšali dachody — na arhanizacyju pieršych troch Hulniaŭ Ciorner patraciŭ 109 miljonaŭ dalaraŭ.
Historyja Hulniaŭ dobraj voli moža vyhladać pryhožaj, ale ž važna ŭličvać: hety turnir na samoj spravie pravodziŭsia nie zamiest Alimpijady, a paralelna ź joj. Ź ciapierašniaj situacyjaj, kali ruskija i biełaruskija spartoŭcy nie mohuć trapić na mižnarodnyja turniry, možna paraŭnać chutčej «Družbu — 84», kali atlety z sacłahiera na samoj spravie zhubili mahčymaść vystupić na Alimpijadzie.
Toj turnir tak i zastaŭsia razavym — sport nie pryniaŭ surahatnyja spabornictvy, tym bolš raźličanyja nie na abjadnańnie, a, naadvarot, na toje, kab raźjadnoŭvać śviet i spartovaje asiarodździe. I ŭ 1988 hodzie na Alimpijadu ŭ Sieule pajechali jak amierykanskija, tak i savieckija spartoŭcy.