Historyk: Toje, što mnohija ludzi praciahvajuć žyć zvyčajnym žyćciom, nie aznačaje, što my nie ŭstupili ŭ Treciuju suśvietnuju vajnu
Pry jakich umovach vajna Rasii i Ukrainy moža pieraraści ŭ suśvietnuju? A moža, hetaja vajna ŭžo idzie, dy tolki ŭ takoj formie, što ludzi hetaha prosta pakul nie zaŭvažajuć? Analityčny prajekt «Filin» abmierkavaŭ heta z historykam i palityčnym analitykam Alaksandram Frydmanam.
18.05.2022 / 22:49
Fota: Scanpix
— Piaskoŭ adkryta nazvaŭ dziejańni zachodnich krain «vajnoj» suprać Rasiei. Vy ličycie, što paśla takich słoŭ treba być vyklučna naiŭnym aptymistam, kab nie zrazumieć (ci nie zachacieć zrazumieć), što metaj Kramla źjaŭlajecca mienavita suśvietnaja vajna, a Ukraina — tolki pieršy etap hetaj vajny. Kali ciapierašniaja vajna moža stać suśvietnaj?
— Mahčyma, jana ŭžo suśvietnaja. Pra heta my zmožam kazać, kali ŭsia historyja skončycca i mahčyma budzie adpaviednym čynam razhledzieć padziei, jakija ŭ kantekście adbyvajucca.
Pad suśvietnaj vajnoj majecca na ŭvazie pierš za ŭsio pramoje sutyknieńnie pamiž zachodnimi krainami i Rasijaj. Bajavyja dziejańni ciapier nie viaducca, ale my bačym, što Rasija viadzie vajnu suprać partniora zachodnich krain, i krainy NATA Ukrainu ŭ hetaj vajnie vielmi aktyŭna padtrymlivajuć. Heta i ekanamičnaja padtrymka, i łahistyka, i infarmacyja śpiecsłužbaŭ i, viadoma ž, uzbrajeńnie.
Choć zachodnija krainy padkreślivajuć, što jany nie ŭdzielničajuć u vajnie i nie buduć jaje vieści, ale padtrymka ŭžo jość. Jak jaje razhladać — sprečnaje pytańnie.
U navukovaj słužbie Bundestaha byli dyskusii z hetaj nahody, kali vyrašalisia pytańni ab pastaŭcy ŭzbrajeńniaŭ i navučańni ŭkrainskich vajskoŭcaŭ na niamieckaj terytoryi.
Alaksandr Frydman
Čaho pakul adnaznačna niama i čaho bajacca bolš za ŭsio na Zachadzie i ŭ Rasii — heta toje, što sprava dojdzie da adkrytych bajavych dziejańniaŭ pamiž krainami Zachadu i Rasijaj, pamiž NATA i Rasijaj. Hety varyjant u ramkach sutyknieńnia i pastajannaj eskałacyi, jakaja zaraz adbyvajecca, nie vyklučany. Jon moža adbycca ŭ luby momant.
Kali ŭsio abmiarkoŭvajecca na ŭzroŭni kiraŭnikoŭ, kali Łojd Ościn havoryć z Šajhu, jany damaŭlajucca ab tym, što nie chočuć pramoha sutyknieńnia. Ale moža tak atrymacca, što rasijskaja rakieta (jany ž bambiać Zachodniuju Ukrainu, Lvoŭskuju vobłaść, pamiežnyja terytoryi z Polščaj) patrapić na terytoryju Polščy.
Što tady budzie? Nichto nie viedaje. Heta čałaviečy faktar, jon taksama moža adyhryvać rolu. A moža być pryniata rašeńnie rasijskim palityčnym kiraŭnictvam pra ŭdary pa adnoj z krain NATA.
My majem situacyju ź vialikaj kolkaściu nieviadomych, i nichto pa vialikim rachunku nie moža skazać, jakaja budzie reakcyja, kali budzie ŭžytaja bijałahičnaja abo chimičnaja zbroja va Ukrainie. Jakaja budzie reakcyja, kali budzie ŭžytaje taktyčnaje jadziernaje ŭzbrajeńnie suprać Ukrainy?
My navat nie viedajem, jakaja budzie reakcyja, kali na samaj spravie budzie ŭdar pa adnoj z zachodnich krain. Jak budzie pavodzić siabie Zachad? Skaža: my pačynajem vajnu, nie vyklučajučy, što jana pieraraście ŭ jadziernuju? Ci nam jość što hublać, i my adstupajem, robim krok nazad? Nichto nie viedaje, tamu što takich situacyj nie było.
Histaryčnyja prykłady ničoha ŭ hetym vypadku nie havorać. Tak, Bajden, Džonsan i inšyja zachodnija kiraŭniki kažuć: my budziem zmahacca za kožny kavałačak ziamli NATA. Ale heta na słovach. A voś jak budzie na spravie?
— Ci jość resursy ŭ Rasii vieści vajnu nie na adzin front?
— Nie, u Rasii, biezumoŭna, niama nijakich resursaŭ vieści kanviencyjnuju vajnu. Heta značyć, kali ŭjaŭlać vajnu dźviuch armij, to ŭ hetym vypadku ŭ Rasii niama absalutna nijakich šancaŭ. Tamu što ŭvieś błok NATA pieraŭzychodzić Rasieju jak pa ŭzbrajeńniach, tak i pa kolkaści i padrychtavanaści armii.
Ale jany nie źbirajucca vieści vajnu. Kali pačniecca suśvietnaja vajna — jana budzie jadziernaja. Akramia taho, kali sapraŭdy sprava pryjdzie da vajny i stanie zrazumieła, što treba bicca, u NATA mohuć uźniknuć surjoznyja roznahałośsi, bo błok raznarodny.
Navat ciapier pa pytańni ŭstupleńnia Šviecyi i Finlandyi jość roznahałośsi pamiž Turcyjaj i inšymi krainami. A kali pytańnie zojdzie pra vajnu: udzielničajem my ŭ joj ź pierśpiektyvaj, što budzie abmien jadziernymi ŭdarami?
Tearetyčna Pucin moža navažycca na ŭsio, i takija situacyi madelujucca. Dapuścim, Rasija napadaje na Łatviju, Estoniju abo Litvu. Z vajennaha punktu hledžańnia dla ich heta vyrašalnaja zadača. Z tym kantynhientam NATA, jaki tam raźmieščany, bałtyjskija armii nie mohuć supraćstajać Rasiei, heta značyć ich terytoryja budzie zaniataja Rasijaj.
Dalej u NATA zastajecca tolki adna mahčymaść: advajoŭvać terytoryju. U vajennym sensie heta vyrašalnaje pytańnie, ale pry hetym niama nijakaj harantyi, što ŭ vajnie z Rasijaj usio abmiažujecca zvyčajnymi mietadami.
Całkam mahčyma, što jany tabie tady pastaviać ultymatum: kali ty na nas napadzieš i budzieš vieści bajavyja dziejańni z-za Litvy, Łatvii, Estonii, Polščy, my vykarystoŭvajeiem jadziernuju zbroju. Chto viedaje, jak u takoj situacyi adreahuje błok NATA.
Heta ŭsio žudasnyja i hipatetyčnyja scenary, i, viadoma ž, pa ŭsich dakumientach i pryncypach NATA, jany pavinny abaraniacca i adkazać. Ale nie ŭpeŭnieny, što ŭsie zachodnija lidery hatovyja ryzyknuć svaimi krainami dla taho, kab adkazać za Łatviju ci Litvu.
Hetyja scenary abmiarkoŭvajucca nie pieršy hod, ale jany nikoli nie byli hetak realnymi, jak siońnia, tamu što Rasieja prycisnutaja da ścienki. My nie viedajem, u jakim stanie znachodzicca Pucin, ale toje, što jon zdolny rabić žudasnyja kroki, heta vidavočna.
— Heta nahadvaje pieramovy z terarystam, u jakoha zaŭsiody jość opcyja «źniščyć usich»…
— Tak. Rasijanie hulajuć z ahniom, kali paŭtarajuć frazu, što jany patrapiać u raj, a ŭsie astatnija zdochnuć, tamu što vymaŭlenyja słovy majuć ułaścivaść pieratvaracca ŭ spravy.
Siońnia Pucin z dapamohaj prapahandy zambuje i rasijskaje hramadstva, jakoje pastupova pačynaje čakać radykalnych krokaŭ. Hałoŭred «Novaj haziety» Dźmitryj Murataŭ dakładna prykmieciŭ: jany karmili svajo nasielnictva prapahandaj, a ŭ vyniku abažralisia sami.
Ja b navat skazaŭ: jany karmili svajo nasielnictva prapahandysckim narkotykam, a ŭ vyniku sami padsieli na jaho. Chutčej za ŭsio, jany sami ŭžo vierać u toje, što jany viaščajuć.
Jany prycisnutyja da ścienki, vychadu z hetaj situacyi niama, sami siabie pastavili va ŭmovy: albo my pieramožam i budziem na kani, albo nam kaniec. Jany ŭ takich umovach zdolnyja na ŭsio, jany sami pazbavili siabie mahčymaści vyjści niejak z hetaj situacyi.
Luboje niedasiahnieńnie maksimalnych metaŭ, jakija jany pastavili, niebiaśpiečnaje tym, što heta skončycca kracham hetaha režymu, tamu što hramadstva i elity naładžvajucca mienavita na hety varyjant: ci my pieramahajem, ci cierpim parazu. Kali budzie niešta siaredniaje pamiž parazaj i pieramohaj, to ŭźnikaje pytańnie: a navošta ŭsio heta było? Navošta my ŭviazalisia ŭ heta ŭsio? Navošta pajšli na heta? Takaja dynamika moža pryvieści da vielmi niebiaśpiečnych nastupstvaŭ.
Adno ź lepšych daśledavańniaŭ pra Pieršuju suśvietnuju vajnu aŭtarstva aŭstralijskaha historyka Krystafiera Kłarka — kniha «Łunaciki». Łunacikami jon nazyvaje tahačasnaje kiraŭnictva ŭsich viadučych dziaržaŭ śvietu, jakija
išli na eskałacyju kanfliktu, budučy pierakananymi, što kanflikt znachodzicca pad kantrolem, što jany apošniuju čyrvonuju rysu nie pierastupiać, a ŭ vyniku ŭsio skončyłasia tym, što jany ŭsie družna hetuju rysu pierastupili i apynulisia ŭ situacyi Pieršaj suśvietnaj vajny.
Zaraz na Zachadzie jość čyrvonaja rysa. Jany viedajuć, što jany dla Ukrainy hatovyja zrabić, a što — nie. Pasłać vojski i adpravić ich vajavać va Ukrainu nichto nie źbirajecca, niahledziačy na ŭsie simpatyi da ŭkrainskaj baraćby. Tut nichto nie choča haračaj suśvietnaj vajny i prymianieńnia jadziernaj zbroi.
Tamu niama takoj rytoryki ni ŭ Bajdena, ni ŭ Makrona, ni ŭ Džonsana — tych, chto tearetyčna moža ŭžyć jadziernuju zbroju. A što tyčycca rasijskaha boku, to tam inakš usio idzie: jany pałochajuć, naŭmysna kažuć pra heta.
Uźnikaje pytańnie: ci sapraŭdy jany siabie kantralujuć, ci viedajuć, u jakuju hulniu ŭviazalisia ci jany, mahčyma, užo zapuścili pracesy, jakija nie kantralujucca? Mahčyma, jany nie źjaŭlajucca haspadarami stanovišča, choć ŭpeŭnienyja, što ŭsio zdolnyja pierakrucić. A ci zdolnyja?
Pucin sam siabie zahaniaje ŭ tupik. A jaki adtul vychad? Albo ŭsio z taboj skončana, albo ty ŭ jakaści varjata atakuješ. Tabie niama čaho hublać, ty prycisnuty da ścienki. U takim vypadku ty možaš prymianić što zaŭhodna, ty možaš raźviazać suśvietnuju vajnu pa pryncypie «pamirać — dyk z muzykaj». Hetaha na Zachadzie vielmi bajacca, tamu z Pucinym razmaŭlajuć, sprabujuć znajści niešta racyjanalnaje ŭ jaho pavodzinach.
Kali my budziem zychodzić z taho, jak ličać mnohija ekśpierty va Uschodniaj Jeŭropie, što Pucin straciŭ pačućcio realnaści i ničoha racyjanalnaha tam šukać nie treba, heta značyć, što ty pavinien žyć z dumkaj, što ŭ luby momant moža pačacca haračaja suśvietnaja vajna. Hetaje pytańnie ab suśvietnaj vajnie zadajecca ŭvieś čas, i na samaj spravie adkazu na jaho niama.
Kali my ŭspomnim historyju Pieršaj i Druhoj suśvietnaj vojnaŭ, to byli bitvy na froncie, išła žorstkaja baraćba, a mnohija praciahvali žyć zvyčajnym žyćciom. Kali ŭ 1939 hodzie Hitler napaŭ na Polšču, a Vialikabrytanija i Francyja abviaścili jamu vajnu, ale nie viali jaje, ludzi ŭ hetych krainach praciahvali dalej spakojna žyć. Jany čytali ŭ hazietach pra toje, što adbyvajecca ŭ Polščy, ale praciahvali chadzić u kaviarni, zabaŭlacca.
Ciapier žychary Zachodniaj Jeŭropy žyvuć narmalnym žyćciom, pry hetym nazirajučy za tym, što adbyvajecca va Ukrainie. Toje, što mnohija ludzi praciahvajuć žyć zvyčajnym žyćciom, nijakim čynam nie aznačaje, što my nie ŭstupili ŭ Treciuju suśvietnuju.
Padahulniu: ludzi i palityki spadziajucca na toje, što toje, što adbyvajecca va Ukrainie, nie raspaŭziecca, nie stanie suśvietnaj vajnoj, ale ci budzie hetaja vajna suśvietnaj, zaležyć usio ž taki nie ad zachodnich palitykaŭ, a ad Pucina, ad Rasii.
Rasija moža lohka, prosta siońnia pieratvaryć jaje ŭ haračuju suśvietnuju vajnu, kali jana ŭdaryć pa jakoj-niebudź z krain NATA abo dasiahnie svaich metaŭ va Ukrainie i praciahnie ekspansiju. Kiraŭniki zachodnich krain robiać usio, kab hetaja vajna nie stała suśvietnaj.