Dakumienty śviedčać, što sotni, kali nie tysiačy rasijskich vajskoŭcaŭ admovilisia vajavać va Ukrainie
Masavaje deziercirstva i admovy vajavać pastavili Maskvu pierad niaprostym vybaram: jak pakarać vajskoŭcaŭ i pry hetym nie pryciahnuć da prablemy zašmat uvahi. Pra heta piša The Wall Street Journal.
03.06.2022 / 19:36
Rasijskija vajskoŭcy repiecirujuć u krasaviku da Dnia Pieramohi vajskovy parad u Maskvie. Fota Maksima Šemietava / REUTERS
Zhodna z vajennym ukazam, jaki apynuŭsia ŭ rukach žurnalistaŭ The Wall Street Journal, a taksama pavodle zaviedzienych na vajskoŭcaŭ spraŭ, sotni rasijskich sałdat źbiehli ad bajavych dziejańniaŭ va Ukrainie ci admovilisia vajavać ad pačatku vajny.
Vajennyja analityki i ŭkrainskija aficyjnyja asoby kažuć, što ich było značna bolš.
Deziercirstva stavić rasijskija ŭłady ŭ ciažkaje stanovišča: treba pakarać tych, chto admaŭlajecca słužyć, ale nie pryciahvać da hetaha šmat uvahi, ličać ekśpierty ŭ halinie abarony. Rasijskim vajskoŭcam nie chapaje ludziej, i jany šukajuć navabrancaŭ, kab pierałamać situacyju va Ukrainie.
Pakarańni dahetul u asnoŭnym abmiažoŭvalisia farmalnym zvalnieńniem sa słužby. Pa słovach advakata i byłoha pamočnika vajskovaha prakurora, jaki abaraniaje sałdat, zvolnienych za niepadparadkavańnie, Rasija aficyjna nie abviaściła vajnu Ukrainie i tamu isnuje mała jurydyčnych padstaŭ dla ŭzbudžeńnia kryminalnych spraŭ suprać tych, chto admaŭlajecca słužyć za miažoj.
«Vielmi šmat ludziej nie chočuć vajavać», — kaža Michaił Bieńjaš, rasijski juryst, jaki pradstaŭlaje intaresy tuzina vajskoŭcaŭ Nacyjanalnaj hvardyi.
Bieńjaš dapamahaje sałdatam abskardzić zvalnieńni paśla taho, jak jany admovilisia jechać vajavać va Ukrainu ŭ lutym. Bajcoŭ chacieli adpravić va Ukrainu dla patrulavańnia vulic i padaŭleńnia inšadumstva ŭ akupavanych rajonach.
Pavodle jaho słoŭ, 24-hadovy rasijski sałdat Albiert Sachibharejeŭ byŭ nakiravany 8 lutaha ŭ Biełharadskuju vobłaść Rasii dla ŭdziełu ŭ vajskovych vučeńniach. Paśla taho, jak 21 lutaha prezident Uładzimir Pucin vystupiŭ z pramovaj, u jakoj admoviŭ Ukrainie ŭ pravie na dziaržaŭnaść, Sachibharejeŭ skazaŭ, što ŭ bolšaści vajskoŭcaŭ na jaho bazie adabrali telefony i zahadali nasić broniekamizelki. Jany vyhružali snarady i bojeprypasy z hruzavikoŭ savieckich časoŭ, ale nie viedali, što ich čakaje.
Apaznańnie ciełaŭ ruskich sałdataŭ pad Charkavam. Krynica: Associated Press
Jon pračnuŭsia ad blizkaha artyleryjskaha ahniu na dośvitku 24 lutaha. Dva snarady ŭpali za paru kiłamietraŭ ad jaho kazarmaŭ na rasijskim baku miažy z Ukrainaj. Vajskovyja viertaloty i samaloty pralatali nad hałavoj. Jon padumaŭ, što adbyvajecca niejki boj.
Sachibharejeŭ skazaŭ, što daviedaŭsia pra toje, što adbyvajecca, tolki paśla taho, jak tajemna pahladzieŭ zahałovak naviny ŭ Telegram: «Rasija pačała vajnu va Ukrainie». Jon spałochaŭsia, źbieh z vajskovaj bazy i schavaŭsia.
«Nichto z nas nie chacieŭ hetaj vajny» —, kaža sałdat. Jahonaja maci Halina kaža, što syn pastupiŭ na słužbu z pačućcia patryjatyzmu i tamu, što ŭ ichniaj rodnaj Ufie było mała inšych mahčymaściaŭ dla karjernaha rostu.
Vajskovaja karjera była šancam uładkavać svajo žyćcio. «Ja vyhadavała vysokaha syna-spartoŭca i addała jaho na abaronu krainy», — skazała jana.
Pres-kanfierencyja pałonnych rasijskich sałdataŭ. Fota: Associated Press
Pa praviłach
Bieńjaš kaža, što na praciahu niekalkich dzion paśla publikacyi 24 sakavika paviedamleńnia pra viadzieńnie spravy z bajcami Nachvardyi, bolš za 1000 vajskoŭcaŭ i supracoŭnikaŭ MUS źviarnulisia pa jurydyčnuju dapamohu. Ź jahonych słoŭ, mnohija parušyli zahad uvajści va Ukrainu dla ŭdziełu ŭ bajavych dziejańniach abo dla padaŭleńnia pratestaŭ u haradach, akupavanych rasijskimi vojskami.
17 sakavika rasijskaja pravaabarončaja hrupa «Ahora» zapuściła Telehram-kanał, kudy vajskoŭcy i ich svajaki mahli źviarnucca pa jurydyčnuju dapamohu, kali jany admovilisia vykonvać zahady.
Pavieł Čykaŭ, dyrektar hrupy, skazaŭ, što za nastupnyja 10 dzion adhuknuŭsia 721 vajskoviec armii i siłaŭ biaśpieki.
Ruskija vajskoŭcy hulajucca ź miadźviedziem u akupavanym Maryupali. Fota: Associated Press
U našych rukach apynułasia kopija dakumienta za podpisam adnaho z kamandziraŭ rasijskaj bazy ad 4 sakavika. Jon zahadvaje zvolnić niekalki sotniaŭ vajskoŭcaŭ, jakija admovilisia vykonvać zahady padčas niasieńnia słužby pablizu miažy z Ukrainaj. Niezrazumieła, ci pahražali byłym sałdatam macniejšyja pakarańni.
Inšy dakumient, ź jakim aznajomiŭsia časopis, padpisany sudździoj vajskovaha suda ŭ horadzie Nalčyk i datavany 25 maja, adchiliŭ apielacyju 115 vajskoŭcaŭ Nacyjanalnaj hvardyi Rasii, jakija byli zvolnienyja sa słužby za admovu jechać va Ukrainu ŭ kancy lutaha i pačatku sakavika.
Rasijskaje zakanadaŭstva praduhledžvaje pakarańnie ŭ vyhladzie pazbaŭleńnia voli na termin da 10 hadoŭ dla vajskoŭcaŭ, jakija admaŭlajucca ad prysiahi. Dezierciry mohuć paźbiehnuć kryminalnaj spravy, kali jany zmohuć dakazać, što dziejničali pad vielizarnym ciskam abo mieli asabistyja prablemy, jakija zmusili ich biehčy. Vajskoŭcy taksama majuć prava admaŭlacca ad zahadaŭ, jakija jany ličać niezakonnymi.
Pakarańnie za admovu ad zahadaŭ u chodzie h.zv. «śpiecyjalnaj vajennaj apieracyi» va Ukrainie da hetaha času abmiažoŭvałasia zvalnieńniem sałdat biez vypłaty zarobku abo pazbaŭleńniem ich admysłovych ipatečnych prahram i inšych ilhot pa słužbie, kaža Pavał Łuzin, maskoŭski ekśpiert pa pytańniach abarony.
«Kali ŭrad budzie raździmać hetyja vypadki, jon nienaŭmysna pavialičyć maštaby deziercirstva, jakija ciapier adnosna nievialikija, ale buduć praciahvać raści», — skazaŭ jon.
Paviedamleńnie na vajskovym paśviedčańni adnaho zvolnienaha rasiejskaha žaŭniera abviaščała: «schilny da zdrady, padmanu i niesumlennaści. Admoviŭsia ŭdzielničać u śpiecyjalnaj vajskovaj apieracyi», — havorycca ŭ fatahrafii, apublikavanaj u minułym miesiacy advakatam sałdat Maksimam Hrabieniukom.
«Pryviadzicie svaich advakataŭ»
Rasšyfroŭki dvuch aŭdyjofajłaŭ, nibyta zapisanych sałdatami i apublikavanych 22 krasavika rasijskim niezaležnym vydańniem «Miedyjazona», zadakumientavali vypadki, kali sałdaty admaŭlalisia vykonvać zahady.
«Vy nie možacie nie pajści», — skazaŭ kamandzir bazy ŭ zapisie. «Kali vy nie pojdziecie tudy, vy praviedziacie 15 hadoŭ, tupajučy pa [turemnym] dvary».
Sałdat skazaŭ, što razmaŭlaŭ z advakatami, jakija skazali, što jamu nie pahražaje turma za admovu vajavać va Ukrainie.
«Pryviadzicie siudy svaich advakataŭ, — adkazaŭ kamandzir. — My pahutarym ź imi».
Zachodnija śpiecsłužby zajaŭlajuć, što isnuje mnostva śviedčańniaŭ chaosu i chvalavańniaŭ siarod rasijskich vojskaŭ na Ukrainie.
Akupanty ŭ adnym z ukrainskich haradoŭ. Fota: Associated Press
Vysokapastaŭleny pradstaŭnik Ministerstva abarony ZŠA zajaviŭ žurnalistam u minułym miesiacy, što rasijskija «aficery siaredniaha źviana na roznych uzroŭniach, až da ŭzroŭniu bataljona… albo admovilisia padparadkoŭvacca zahadam, albo [nie] padparadkoŭvajucca im z toj hatoŭnaściu, jakuju vy čakajecie ad aficera».
Pa słovach vajskovych ekśpiertaŭ, padčas pieršaj čačenskaj vajny, z 1994 pa 1996 hod, tysiačy rasijskich sałdat dezierciravali paśla taho, jak ich adpravili vajavać u hory Kaŭkaza, časta paśla miesiaca navučańnia.
Paśla Maskva ŭviała bolš žorstkija pakarańni za deziercirstva, uklučajučy maksimalnaje turemnaje źniavoleńnie terminam na 10 hadoŭ. Pucin zrabiŭ adnaŭleńnie Uzbrojenych siłaŭ pryjarytetam paśla taho, jak uvarvańnie krainy ŭ Hruziju ŭ 2008 hodzie vyjaviła niedachopy ŭ zabieśpiačeńni i padrychtoŭcy.
Zhodna z krasavickaj spravazdačaj mižnarodnaj sietki žurnalistaŭ-rasśledvalnikaŭ «Prajekta pa aśviatleńni arhanizavanaj złačynnaści i karupcyi», nizkija zarobki, karupcyja i dziedaŭščyna siarod novych vajskoŭcaŭ praciahvajuć padryvać maralny duch.
Advakaty, jakija abaraniajuć rasijskich dezierciraŭ, a taksama žurnalisty, što aśviatlajuć hetyja spravy, znachodziacca pad pahrozaj.
13 krasavika Bieńjašu było pradjaŭlenaje abvinavačvańnie ŭ «dyskredytacyi Uzbrojenych siłaŭ Rasii» za zajavy, jakija jon zrabiŭ u videaroliku na YouTube, apublikavanym u pieršyja dni vajny. Z taho času sprava była prypynienaja.
U toj ža dzień, kali Bieńjašu vystavili abvinavačvańnie, byŭ aryštavany Michaił Afanaśjeŭ, žurnalist, jaki raniej apublikavaŭ artykuł pra adzinaccać nachvardiejcaŭ ź sibirskaj Chakasii, jakija admovilisia atrymać zahad ab ujeździe va Ukrainu. Jaho abvinavacili ŭ raspaŭsiudzie «fejkavych navin» pra rasijskaje vojska.
«Usio svajo žyćcio ja zmahaŭsia za svajo prava być žurnalistam i kazać praŭdu», — skazaŭ jon pierad aryštam. Jamu pahražaje 10 hadoŭ turemnaha źniavoleńnia.
U rešcie rešt vajskovyja prakurory źviazalisia pa telefonie z Sachibharejevym i jahonaj maci i pierakanali jaho viarnucca na słužbu. Jany dazvolili jamu pieravieścisia na inšuju bazu, dalej ad linii frontu.
Pa słovach jaho advakata Ałmaza Nabijeva, Sachibharejevu, čym daŭžej jon zastavaŭsia na voli, vystaŭlalisia ŭsio bolš surjoznyja kryminalnyja abvinavačvańni. Ułady čakajuć vynikaŭ miedycynskaha abśledavańnia Sachibharejeva. Jany mahli abjavić jaho nieprydatnym da słužby abo pryniać rašeńnie vystavić abvinavačvańni ŭ deziercirstvie.
Bieńjaš skazaŭ, što mnohija sałdaty, jakija admaŭlajucca vykonvać zahad adpravicca va Ukrainu, ličać, što lahče pajści na kryminalnuju spravu, čym ryzykavać svaim žyćciom, vajujučy.