Frensis Fukujama: Pucin zrabiŭ adnu z samych vialikich pamyłak u historyi
U intervju «Nastojaŝiemu vriemieni» amierykanski palitołah Frensis Fukujama raskazaŭ, jak jon aceńvaje ŭvarvańnie Rasii va Ukrainu, što dla śvietu budzie aznačać pieramoha Ukrainy, a što dla historyi — śmierć byłoha prezidenta SSSR Michaiła Harbačova.
02.09.2022 / 16:26
— Pamior Michaił Harbačoŭ. Jakaja jaho rola ŭ historyi?
— Ja dumaju, što jon zastaniecca ŭ historyi jak sapraŭdy vialikaja histaryčnaja fihura. Jon byŭ lidaram, jaki chacieŭ bolšaj svabody dla byłoha Savieckaha Sajuza. Ja nie ŭpeŭnieny, što jon imknuŭsia da demakratyi jak takoj, ale jon sapraŭdy chacieŭ, kab ludzi havaryli sumlenna pra siabie i svaju minuŭščynu. I ja dumaju, važniej za ŭsio toje, što jon nie chacieŭ prymianiać siłu, kab utrymać uvieś Saviecki Sajuz.
I heta stała sapraŭdy vyrašalnym momantam, jaki dazvoliŭ krainam Uschodniaj Jeŭropy vyzvalicca ad savieckaha ŭpłyvu, a dla takich respublik Savieckaha Sajuza, jak Ukraina, Małdova, Biełaruś, stać niezaležnymi dziaržavami. I heta ŭkład u čałaviečyja svabody, padobnaha da jakoha nie było ad inšych lidaraŭ taho času.
— Ciapier davajcie pahavorym pra vajnu va Ukrainie. U adnym ź intervju miesiac tamu vy skazali, ja pracytuju: «Ukrainie treba zasiarodzicca na poŭdni krainy, kab adkryć dostup da Čornaha mora, viarnuć Chierson i party na Čornym mory. Heta važniej za Danbas». Ciapier my bačym, što ŭkrainskaja armija pierajšła ŭ nastup na hetym kirunku. Jak buduć raźvivacca padziei dalej?
— Ja dumaju, što stratehičny kirunak, jaki vyznačyła ŭkrainskaje vajskovaje kiraŭnictva, vydatny. Našmat važniej vyzvalić bierah Čornaha mora, tamu što Ukraina całkam zaležyć ad partoŭ. Adeski port, jak i inšyja ŭ Čornym mory, jakija vykarystoŭvajucca dla ekspartu zbožža, važnyja dla praciahnieńnia ekanamičnaj žyćciazdolnaści.
Ja dumaju, što jany vielmi dobra vykarystoŭvali takoje ŭzbrajeńnie, jak HIMARS, reaktyŭnuju artyleryju, jakuju dali ZŠA, kab padarvać łahistyku rasijan. Tamu isnuje realnaja mahčymaść, što jany zmohuć vyzvalić uvieś hety rehijon da kanca hoda. Ja spadziajusia, što tak i budzie. Ja dumaju, što bajavy duch va ŭkrainskaha boku značna vyšejšy, čym u rasijskaha. Pahladzim, jak buduć raźvivacca padziei, i budziem spadziavacca na lepšaje.
— Pierad pačatkam šyrokamaštabnaj vajny zachodnija vyviedki ličyli, što Ukraina pratrymajecca niekalki dzion. Vajna praciahvajecca ŭžo bolš za paŭhoda. Ciapier zachodnija lidary kažuć, što Ukraina pavinna pieramahčy. Za košt čaho Ukraina moža pieramahčy?
— Ja dumaju, što samaja pieršačarhovaja meta — heta vyhnać rasijskaje vojska z terytoryj, jakija jany zaniali paśla 23 lutaha. Heta najbližejšaja meta. I ja dumaju, što heta sapraŭdy mahčyma zrabić. Jak tolki heta zdarycca, tady možna pačać razhladać mahčymaść pieramovaŭ z Rasijaj. Tamu što, kali Rasija całkam pravalić svaje pieršapačatkovyja płany i da taho momantu ich vojska ŭžo budzie nastolki mocna raźbitaje, što jany mohuć być hatovyja da doŭhaterminovaha mirnaha vyrašeńnia pytańnia.
U lubym inšym vypadku heta budzie pamyłkaj. Bo rasijanie viernucca nazad znoŭ paśla taho, jak jany adnoviać svaju vajskovuju moc, kali ich ekanomika stabilizujecca. I heta nie pryniasie miru. Tamu jak minimum treba adkacicca nazad, chacia b da situacyi 23 lutaha.
— Ci mahčymyja ciapier pieramovy pamiž Ukrainaj i Rasijaj? Ci jość ciapier pieradumovy dla takich mirnych pieramovaŭ?
— Ja dumaju, što niama nijakaha sensu ŭ pieramovach u najbližejšaj budučyni. Rasijanam heta niecikava, jany dakładna skazali, što ich mety značna bolšyja, čym prosta zamarozka ciapierašniaj situacyi. I nivodzin palityk va Ukrainie nie ličyć, što zamacavańnie status-kvo budzie prymalnym dla ŭkrainskaha naroda. I heta nie budzie prymalnym. Kali ciapier zamarozić situacyju, heta tolki dapamoža Rasii vyjhrać čas, kab znoŭ pačać nastupleńnie. Heta nie pryniasie nijakaha doŭhaterminovaha miru. I tamu ja dumaju, što mahčymaść pieramovaŭ ciapier nie razhladajecca.
— Ci mahčyma takoje, što na peŭnym etapie ZŠA i inšyja zachodnija krainy skažuć, što my stamilisia ad vajny, našy vybarščyki stamilisia ad vajny, my bolš nie možam adpraŭlać stolki vajskovaj i finansavaj dapamohi, nam treba pajści na sastupki Rasii?
— Ja dumaju, što hetaja mahčymaść isnuje, pakul u vajnie jość biazvychadnaje stanovišča. Ja dumaju, što Jeŭropa moža pieražyć zimu biez rasijskaha hazu, kali Jeŭropa budzie razumieć, što hety kanflikt nie budzie doŭžycca viečna.
Ale kali heta budzie vyhladać jak čarhovy zamarožany kanflikt, u jakim nivodzin bok nie maje pieravahi, tady, ja dumaju, na Ukrainu budzie akazvacca pavyšany cisk. Jon budzie zychodzić ź Niamieččyny i inšych jeŭrapiejskich krain, dzie buduć kazać: dobra, nam treba heta ŭładzić, kab naša ekanomika zmahła adnavicca. Tamu ja dumaju, što hety nastup ukrainskaha boku na Chierson krytyčna važny dla praciahu zachodniaj padtrymki. Dla dalejšych sankcyj i praciahu padtrymki Ukrainy.
— Davajcie pahavorym pra Pucina. Vy niadaŭna skazali: «Rasija ciapier mnie nahadvaje nacysckuju Niamieččynu. Pucin usio kantraluje». Ci mahčymyja niejkija źmieny ŭnutry Rasii, źmiena ŭłady?
— Heta pytańnie, na jakim mnohija ludzi lubiać śpiekulavać. Ja nie dumaju, što niechta z nas viedaje, ci mahčyma heta. My možam mierkavać, što ŭ rasijskich śpiecsłužbach i vojsku jość šmat ludziej, jakija ličać, što Pucin zrabiŭ pamyłku, i im heta nie padabajecca.
Ale nacyjanalistyčny zapał vielmi vysoki ciapier. Ci pryviadzie heta da adkrytaha raskołu ŭ kiraŭnictvie — ja nie dumaju, što chto-niebudź z nas moža heta pradkazać.
Ale ja dumaju, što ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie heta niadobra dla samoha Pucina ci takoj źjavy, jak pucinizm. Tamu što jon nie dasiahnuŭ i nie dasiahnie svaich hałoŭnych stratehičnych met. My tolki možam spadziavacca, što heta pryniasie niejkija źmieny ŭ Kramli.
— Dapuścim, Pucin pierastaŭ być prezidentam. Ci spynić Rasija ahresiju suprać Ukrainy, uličvajučy, što mnohija ludzi ŭ Rasii padtrymlivajuć vajnu?
— Ja dumaju, što ŭ nas jość prablema, tamu što Pucin kultyvavaŭ u Rasii krajniuju formu nacyjanalizmu. I navat paśla taho, jak jon sydzie, ja nie dumaju, što heta źniknie. Tamu ja nie ŭpeŭnieny, što varta čakać radykalnaj źmieny ŭ budučym kiraŭnictvie paśla Pucina.
Tym nie mienš, ja nie dumaju, što jany abaviazkova buduć praciahvać inviestavać u toje, što stała vialikim pravałam. Tamu spadziavajusia, što ŭ dalejšaj pierśpiektyvie budzie mahčymy kali nie mir, to, prynamsi, spynieńnie ahniu na bolš praciahły termin paśla taho, jak rasijan vyhaniać z tych terytoryj Ukrainy, jakija jany akupavali sioleta.
— Vy niejak skazali: «Pucin žyvie ŭ śviecie pačatku XX stahodździa, kali za šmatlikimi pracesami stajać śpiecsłužby». Davajcie pasprabujem ujavić jaho karcinu śvietu — što vakoł vorahi. Jakija rašeńni jon moža prymać u najbližejšy čas?
— U Pucina śvietapohlad, vielmi charakterny dla čałavieka, jaki vyjšaŭ z KDB. Jon nie vieryć, što ludzi, demakratyčnaja supolnaść, sapraŭdy majuć niejkuju mahčymaść paŭpłyvać na historyju, što ŭsim manipulavali elity ŭ raźviedvalnych słužbach, u byłoj Kamunistyčnaj partyi.
I mienavita tamu jon zrabiŭ takija vialikija pamyłki ŭ hetaj vajnie, bo jon nie dumaŭ, što Ukraina była sapraŭdnaj krainaj. Jon nie dumaŭ, što ŭkraincy kłapociacca pra svoj suvierenitet abo pra toje, što ŭ ich svabodnaje hramadstva, u adroźnieńnie ad Rasii.
I mienavita tamu ŭ jaho stolki prablem, bo jon prosta nie viedaŭ, što ludzi mohuć spantanna paŭstać, jak jany heta zrabili ŭ 2013-m, 2014 hodzie, kali była Revalucyja hodnaści. I pakul jon nie budzie heta viedać i razumieć, jon budzie praciahvać rabić tyja ž pamyłki, jakija jon rabiŭ.