Bolš za 10% nasielnictva Ziamli maje prablemy z mozham. Ale navukoŭcy blizkija da praryvu
Paśla biezvynikovych dziesiacihodździaŭ navuki pra mozh pieražyvajuć svajo adradžeńnie. Navukoŭcy stali na niekalki krokaŭ bližejšyja da pieramohi nad nieŭrałahičnymi chvarobami, piša The Economist.
27.09.2022 / 16:13
Zachvorvańni mozha vyklikajuć u śviecie ŭsio bolšuju zaniepakojenaść. Zhodna z prajektam Global Burden of Disease Project, parušeńni psichičnaha zdaroŭja zakranajuć kala 970 miljonaŭ čałaviek va ŭsim śviecie. Heta bolš za 10% ad nasielnictva Ziamli. Pry hetym adznačajecca, što hetaja ličba całkam moža być zanižanaj. Akramia taho, nieŭrałahičnyja prablemy, takija jak insult, demiencyja, mihreń, chvaroba Parkinsana, epilepsija i čerapna-mazhavyja traŭmy, razam źjaŭlajucca hałoŭnaj pryčynaj invalidnaści ŭ śviecie. Stareńnie nasielnictva razam ź niezdarovym ładam žyćcia moža pahoršyć hetuju prablemu paŭsiudna.
U idealnym śviecie navuka pryjšła b na dapamohu. Ale mozh — heta składany orhan, jaki časam apisvajuć jak samuju składanuju strukturu ŭ Suśviecie. Navuka 20 stahodździa zabiaśpiečyła niekatoryja farmakałahičnyja instrumienty, z dapamohaj jakich možna było lačyć peŭnyja rečy, što iduć nie tak u mozhu, ale jaho fundamientalnyja tajamnicy akazałasia ciažka razhadać. U vyniku prahres išoŭ značna pavolniej, čym u lačeńni serca abo raku.
Sapraŭdy, časam było ciažka zaŭvažyć vialiki prahres. Pryvatny siektar vydatkavaŭ prykładna 43 miljardy dalaraŭ na daśledavańni terapii chvaroby Alchiejmiera ŭ pieryjad z 1998 pa 2017 hod, ale vynikaŭ tak i nie damohsia. Hety epičny pravał, mahčyma, źjaŭlajecca hałoŭnaj pryčynaj taho, što ŭ 2010-ch hadach mnohija farmaceŭtyčnyja firmy admovilisia abo skaracili daśledavańni ŭ halinie nieŭrałohii.
Na ščaście, jość prykmiety źmienaŭ. Novyja idei ŭ halinie ciapier prychodziać z uražvajučaj chutkaściu.
Asnoŭnym ruchavikom prahresu tut źjaŭlajucca hienietyka i viedy pra malekularnyja schiemy. Inšyja faktary prahresu ŭklučajuć takija instrumienty, jak optahienietyka i arhanoidy (orhany, vyraščanyja ŭ štučnych umovach). Optahienietyka, jakaja vykarystoŭvaje hienietyčnyja manipulacyi, kab pakazać pracu mozhu z dapamohaj śviatła, źmianiaje navuku pra mozh u łabaratoryi ŭžo ciapier.
Takija novyja formy vizualizacyi spryjajuć pašyreńniu cikavaści da asnoŭnaj pracy mozha. Mnohija farmaceŭtyčnyja kampanii, niekatoryja ź ich bujnyja, znoŭ prajaŭlajuć cikavaść da śfiery nieŭrałohii, što možna nazvać pačatkam jaje sapraŭdnaha adradžeńnia.
Adno z samych chvalujučych apošnich adkryćciaŭ — heta toje, nakolki mozh płastyčny. Jon «naradžaje» novyja niejrony na praciahu ŭsiaho žyćcia čałavieka, što śviedčyć pra vialiki patencyjał dla lačeńnia i navat kančatkovaha vylačeńnia mnohich zachvorvańniaŭ mozha.
Rost adkrytaści da vyvučeńnia styhmatyzavanych raniej «rekreacyjnych narkotykaŭ» pašyraje śpiektr mahčymych lekaŭ. Novyja vidy lačeńnia, takija jak hiennaja terapija, pašyrajuć śpiektr chvarob, ź jakimi možna zmahacca, i stymulujuć prahres u baraćbie, naprykład, z chraničnym bolem.
U toj ža čas raście kolkaść daśledavańniaŭ i danych, krytyčna važnych dla razumieńnia bijałahičnych pryčyn dysfunkcyi mozha. Takija prajekty, jak brytanski Biobank, adsočvajuć dziasiatki ci navat sotni tysiač ludziej na praciahu pakaleńnia ci bolš. Jany pavinny dapamahčy adkazać na pytańni ab karaniach uźniknieńnia parušeńniaŭ mozha, takich jak, naprykład, demiencyja, jakoj mohuć spatrebicca dziesiacihodździ pierad tym, jak prajavić siabie.
Ale ŭ toj čas jak rastuć nadziei na pieraadoleńnie hetaj apošniaj miažy bijamiedycyny, varta nie zabyvać, što sakret zdarovaha mozha nie tolki ŭ tabletkach ci ŭ dobrym psichaterapieŭcie.
Važna pamiatać, što vializny ŭpłyŭ na zdaroŭje mozha i śviadomaść čałavieka maje toje, što adbyvajecca za miežami hetaha mozha. Naprykład, charčavańnie, fizičnyja praktykavańni, ałkahol, adukacyja, sacyjalnyja suviazi i zabrudžvańnie navakolnaha asiarodździa. U našy dni asablivaje značeńnie maje zabrudžvańnie pavietra, jakoje moža niehatyŭna paŭpłyvać na zdaroŭje mozha jak na pačatku, tak i ŭ kancy žyćcia.
Ničoha z hetaha nie pavinna ździŭlać: zdaroŭje mozha zaležyć ad zdaroŭja i dabrabytu cieła, u jakim jon znachodzicca. Heta stanovicca ŭsio bolš važnym, kali stanovicca vidavočnaj niepasrednaja bijałahičnaja suviaź z takimi psichičnymi rasstrojstvami, jak depresija i tryvoha.
Namahańni pa zabieśpiačeńni lepšaha zdaroŭja mozha — heta inviestycyja, jakaja budzie praciahvać prynosić dyvidendy jak ludziam, tak i hramadstvu, na dziesiacihodździ napierad.