Ci varta tracić hrošy na charčovyja dabaŭki?
Adkazvajuć ekśpierty.
30.10.2022 / 14:29
Fota: vecteezy
Suśvietny rynak vitaminnych i minieralnych dabavak burna raźvivajecca. Letaś jon byŭ acenieny amal u 152 miljardy dalaraŭ, i, pavodle prahnozaŭ, jon budzie raści na 10 pracentaŭ kožny hod da 2030-ha.
Paniaćcie vitaminaŭ źjaviłasia ŭ pačatku XX stahodździa, kali Kazimir Funk, bijachimik, prapanavaŭ teoryju, pavodle jakoj šerah zachvorvańniaŭ moža być vyklikany niedachopam pažyŭnych rečyvaŭ u racyjonie, a nie taksinami, jak ličyłasia raniej.
Siońnia mnohija ŭdzielniki miedycynskich i navukovych supolnaściaŭ nie zaŭsiody vierać, što ŭ raźvitych hramadstvach — z šyrokim dostupam da raznastajnych praduktaŭ — naš racyjon patrabuje vitaminnych dabavak. Tamu The Telegraph źviarnuŭsia da ekśpiertaŭ z prostym pytańniem: ci treba tracić hrošy na vitaminy
Voś što jany kažuć.
Kali čałaviek prytrymlivajecca dobra zbałansavanaj dyjety, ci moža jon atrymać karyść ad polivitaminaŭ abo inšych indyvidualnych dabavak?
Kali vy prytrymlivajeciesia zbałansavanaj dyjety, jakaja ŭklučaje pradukty, bahatyja białkom (ryba, miasa, jajki i babovyja), vuhlavody z sucelnaha zbožža, nienasyčanyja tłuščy, sadavinu i harodninu, to dokazy śviedčać, što vy, imavierna, atrymlivajecie poŭny nabor vitaminaŭ i minierałaŭ, nieabchodnych vašamu arhanizmu.
Adziny charčovy dadatak, jaki vam treba budzie prymać, heta vitamin D, tamu što vy nie možacie atrymać jaho ŭ dastatkovaj kolkaści tolki ź ježy.
A jak nakont mierkavańniaŭ, što ježa, jakuju my jamo siońnia, mienš pažyŭnaja?
Heta nie zusim tak. Ahlad 2017 hoda ŭ Journal of Food Composition and Analysis pierakanaŭča pakazaŭ, što skład minieralnych pažyŭnych rečyvaŭ u harodninie, sadavinie i zbožžavych nie źmianšajecca.
Adnak, choć časta my dumajem, što charčujemsia dobra i zbałansavana, mnohim z nas usio ž nie chapaje žyćciova važnych štodzionnych pažyŭnych rečyvaŭ, nieabchodnych dla padsiłkoŭvańnia cieła. Kali charčavańnia niedastatkova, jość sens zapoŭnić niedachop pažyŭnych rečyvaŭ z dapamohaj polivitaminaŭ i multyminieralnych dabavak.
Ci isnuje analiz kryvi, jaki moža pakazać, što ŭ arhaniźmie nie chapaje peŭnaha pažyŭnoha rečyva?
Kali vy turbujeciesia pra toje, što ŭ vas moža być deficyt vitaminu abo minierału, vam u pieršuju čarhu treba źviarnucca da vašaha doktara ahulnaj praktyki (terapieŭta). Potym vaš terapieŭt moža nakiravać vas na analiz kryvi na asnovie vašych simptomaŭ.
Jakim hrupam treba prymać dadatki?
Kali vy ciažarnaja abo płanujecie zaciažaryć, vam rekamiendujecca prymać 400 mikrahramaŭ folijevaj kisłaty, bo daśledavańni pakazvajuć, što heta źnižaje ryzyku defiektaŭ niervovaj trubki ŭ dziaciej.
Taksama vašyja patreby ŭ kalcyi pavialičvajucca, kali vy kormicie hrudźmi. Dla darosłych, starejšych za 18 hadoŭ, rekamiendavanaja kolkaść kalcyju składaje 700 mh štodnia, ale dla kormiačych maci heta 1250 mh.
Fota: vecteezy
Kali vy prytrymlivajeciesia viehanskaj dyjety, rekamiendujecca prymać polivitaminy, jakija ŭtrymlivajuć vitamin B12, jod i chalin, a taksama vitamin D.
Asabliva ekśpierty padkreślivajuć, što kožny, chto nie jeść tłustaj ryby (sieladziec, karp, łasoś, skumbryja), taksama pavinien prymać dadatki z amieha-3 — kali čałaviek nie moža atrymać dastatkovuju kolkaść amieha-3 z dapamohaj raślinnaj dyjety. I kožny, chto nie ŭžyvaje miasa i ryby, taksama pavinien razhledzieć pytańnie ab dadatku sielenu.
Kamu jašče moža spatrebicca dadatak?
Pa miery stareńnia straŭnik časta atrafujecca, i jaho zdolnaść vypracoŭvać salanuju kisłatu pamianšajecca. Salanaja kisłata važnaja dla zasvajeńnia vitaminu V12, tamu pažyłyja ludzi mohuć adčuvać deficyt hetaha vitaminu. Instytut miedycyny ZŠA rekamienduje ludziam, starejšym za 50 hadoŭ, užyvać charčovyja dadatki abo ŭzbahačanyja pradukty, kab pierakanacca, što jany atrymlivajuć dastatkovuju kolkaść V12.
Inšyja leki taksama mohuć pieraškadžać zasvajeńniu V12. Mietfarmin, jaki časta prymajuć pry cukrovym dyjabiecie, i antacydy, jakija vykarystoŭvajucca dla lačeńnia refluksu i piakotki, taksama mohuć pieraškodzić arhanizmu zasvojvać B12.
Ci mohuć polivitaminy praduchilić raźvićcio avitaminozu?
Tak — jak było dakazana ŭ vypadku ź vitaminam D. Ale ŭsie ekśpierty z usich sił padkreślivajuć, što zdarovaje, zbałansavanaje charčavańnie taksama moža dać hety vynik. Charčovyja dadatki varta razhladać tolki jak srodak dla papaŭnieńnia zvyčajnaha racyjonu, a nie dla zamieny ježy.
Fota: vecteezy
Jak možna daviedacca, jakuju dozu vitaminaŭ treba prymać?
Źviarniciesia da prafiesijanała. Kali analiz kryvi pakazvaje, što ŭ vas deficyt vitaminu abo minierału, vam zvyčajna pavinny pryznačyć karotkaterminovuju bolš vysokuju dozu, viadomuju jak nahruzačnaja doza, pierš čym zdavać kroŭ na paŭtorny analiz. Tady, miarkujučy, što vaš uzrovień palepšaŭ, vam budzie rekamiendavana padtrymlivajučaja doza, zvyčajna ŭ vyhladzie polivitaminaŭ i minieralnych dabavak.
Ci mahčyma atrymać pieradaziroŭku, kali pryniać bolš za rekamiendavanuju kolkaść?
Pieradoz vodaraspuščalnych vitaminaŭ — takich, jak vitamin C — niemahčymy, bo vaša cieła budzie ich vyvodzić. Ale dla tłuščaraspuščalnych vitaminaŭ, takich jak vitamin D, jakija arhanizm nie moža lohka vyvieści, mahčymy. Pryjom bolš vysokaj dozy moža pryvieści da pavyšeńnia ŭzroŭniu ŭ arhaniźmie, što moža być niebiaśpiečnym.
Bolš darahija dadatki majuć lepšuju jakaść?
Nie. Šmat chto sprabuje zarabić hrošy na charčovych dadatkach. I choć jość niekatoryja składy cynku i žaleza, jakija bolš darahija ŭ vytvorčaści i lahčej zasvojvajucca arhanizmam, kupla bolš darahoha praduktu ničoha nie harantuje. Efiekt vitaminnaha dadatku niemahčyma pradkazać, tolki hledziačy na etykietku.
Što lepš dla maksimalnaha zasvajeńnia: tabletki, kapsuły, sprej ci alej?
Farmat charčovaj dabaŭki zvyčajna zaležyć ad jaje naturalnaj formy, tamu alej amieha-3, jak praviła, pastupaje ŭ vyhladzie kapsuł abo vadkaści, u toj čas jak tabletki źjaŭlajucca zvyčajnymi dla polivitaminaŭ i minierałaŭ.
Niama nijakich dokazaŭ, kab kateharyčna zajavić, što adna forma lepšaja za inšuju. Ale jość niekalki hrup pacyjentaŭ, dla jakich možna parekamiendavać inšyja farmaty. Naprykład, pažyłym pacyjentam, jakija majuć prablemy z hłytańniem tabletak, moža być karysna vykarystoŭvać farmat spreju. A niekatoryja baćki dziaciej z aŭtyzmam vykarystoŭvać polivitaminnyja płastyry, kab dapamahčy zabiaśpiečyć dziciaci bałans charčavańnia.
Ci jość vitaminnyja abo minieralnyja dadatki, jakija dakazana źnižajuć ryzyku raku, sardečnych zachvorvańniaŭ ci demiencyi?
Ciažka pravieści šyrokamaštabnyja vyprabavańni na praciahu dastatkovaha pieryjadu času, nieabchodnaha dla atrymańnia kančatkovaha adkazu. Mnohija chvaroby, jakija my ličym chvarobami pažyłych ludziej, mohuć pačynacca, kali my značna maładziejšyja. Blaški ŭ arteryjach, jakija spryjajuć chvarobam serca, mohuć utvaracca z samaha rańniaha ŭzrostu, navat kali ŭ vas niama prablem z sercam.
Ryzyka pierałomaŭ u 70 hadoŭ moža być źviazana z vašaj dyjetaj u pieryjad, kali vašyja kostki farmiravalisia z padletkavaha ŭzrostu da 30 hadoŭ.
Tym nie mienš, ekśpierty źviartajuć uvahu na vielmi šyrokaje daśledavańnie, u jakim nazirali bolš za 22 000 mužčyn i žančyn va ŭzroście 39—79 hadoŭ na praciahu 19 hadoŭ. Jano było apublikavana ŭ Brytanskim miedyčnym časopisie i pakazała, što ryzyka śmierci ad išemičnaj chvaroby serca na 26% nižejšaja ŭ hrupie, jakaja prymała dadatki amieha-3, u paraŭnańni z tymi, chto nie prymaŭ.
***
Vitaminy: dadatkovyja rečyvy, jakija nam patrebnyja
Vitamin D
Hety vitamin dapamahaje rehulavać kolkaść kalcyju i fasfataŭ u arhaniźmie. Hetyja pažyŭnyja rečyvy nieabchodnyja dla padtrymańnia zdaroŭja kostak, zuboŭ i ciahlic. Jon viadomy jak «soniečny vitamin», tamu što dla sintezu vitaminu D čałaviečamu arhanizmu nieabchodnyja pramyja soniečnyja pramiani na skury na vulicy.
U krainach, dzie soniečnaha śviatła nie tak šmat u kancy hoda, rekamiendujecca ŭsim starejšym za čatyry hady, u tym liku ciažarnym i žančynam, jakija kormiać hrudźmi, razhledzieć pytańnie ab pryjomie štodzionnaha dadatku vitaminu D vosieńniu i zimoj.
Vitamin B12
Pa miery staleńnia naša zdolnaść zasvojvać vitamin B12 (jaki jość u miasie, rybie, jajkach i małočnych praduktach) z racyjonu pamianšajecca. Jon udzielničaje ŭ dapamozie arhanizmu ŭ stvareńni erytracytaŭ, padtrymlivaje našu niervovuju sistemu zdarovaj i dapamahaje našamu arhanizmu vyzvalać enierhiju ź ježy. Niedachop vitaminu V12 moža vyklikać niedachop enierhii i mnohija simptomy «zaniapadu», takija jak jazvy ŭ rocie i prablemy z pamiaćciu. Instytut miedycyny ZŠA rekamienduje ludziam starejšym za 50 hadoŭ vykarystoŭvać charčovyja dadatki, kab pierakanacca, što jany atrymlivajuć dastatkovuju kolkaść V12. Hetak ža rekamiendavana sačyć za ŭzroŭniem hetaha vitaminu i viehanam.
Amieha-3
Tłustaja kisłata moža dapamahčy zachavać zdaroŭje serca. Kali lekary kažuć, što zvyčajnaja dyjeta zabiaśpiečvaje ŭsie nieabchodnyja nam vitaminy i minierały, jany miarkujuć, što ŭ racyjonie jość chacia b adna porcyja (140 h) tłustaj ryby — heta značyć sieladziec, sardziny, šproty, łasoś, farel abo skumbryja. Ekśpierty papiaredžvajuć, što ciažarnym žančynam nielha prymać dadatki rybinaha tłušču z-za vysokaha ŭzroŭniu vitaminu A.
Folijevaja kisłata
Sintetyčnaja viersija vitaminu fałata (vitamin B9). Fałat dapamahaje arhanizmu vypracoŭvać zdarovyja erytracyty i źmiaščajecca ŭ ciomna-zialonaj listavoj harodninie, fasoli, sadavinie i sucelnym zbožžy. Kali vy ciažarnaja abo płanujecie zaciažaryć, vam varta prymać 400 mikrahramaŭ folijevaj kisłaty. Paźbiahajcie ŭžyvańnia ałkaholu padčas pryjomu folijevaj kisłaty, bo heta moža pieraškodzić dobraj pracy kisłaty.