U abychod sankcyj. Jak biełaruskuju draŭninu viazuć u ES pa falšyvych dakumientach — rasśledavańnie
U sakaviku 2022 hoda Jeŭrasajuz uvioŭ zabaronu na impart biełaruskaj pradukcyi drevaapracoŭki. Jak tolki sankcyi pačali dziejničać, ekspart z Kazachstana ŭ ES vyras u 74 razy, a z Kyrhyzstana — amal u 18 tysiač razoŭ. Pa padlikach žurnalistaŭ Biełaruskaha rasśledavalnickaha centra, schiemy ŭskosnaha reekspartu biełaruskaj draŭniny ŭ ES praz Kyrhyzstan i Kazachstan prynieśli svaim arhanizataram kala 16 miljonaŭ jeŭra. Hetym biznesam zajmajucca ŭ tym liku i byłyja biełaruskija čynoŭniki.
20.12.2022 / 19:36
Hety materyjał padrychtavany BRC u partniorstvie z Siena (Litva), Kloop (Kyrhyzstan), «Vłasť» (Kazachstan), Re:Baltica (Łatvija), Fundacja Reporterów (Polšča).
Les siakuć — sankcyi laciać
U apošnija hady značnuju častku biełaruskaha ekspartu składali pastaŭki draŭniny. Paralelna z hetym u krainie skaračalisia lasnyja płoščy. Pa acency Global Forest Watch, lasistaść Biełarusi za apošnija 11 hadoŭ źmienšyłasia na 11%. Pik vysiečki prypaŭ na 2016 hod, kali ŭpali suśvietnyja ceny na naftu i Alaksandr Łukašenka pačaŭ šukać inšyja šlachi papaŭnieńnia biudžetu.
Užo da 2020 hoda Biełaruś vyjšła na 9-je miesca ŭ rejtynhu najbujniejšych pastaŭščykoŭ draŭniny i vyrabaŭ ź jaje ŭ krainy ES. U 2021 hodzie suśvietnyja ceny na draŭninu pačali aktyŭna raści, a ŭviesnu i ŭvohule dasiahnuli rekordnych pakazčykaŭ. Pa vynikach hoda našaja kraina pastaviła na ekspart draŭniny i vyrabaŭ ź jaje na $2,3 miljarda.
Dźvie trecija hetaha ekspartu išli ŭ ES pad mytnym kodam 44.
Fota: Litoŭskaja mytnia
U jaho ŭvachodziać piłavany brus i doški, faniera i DSP, draŭnianyja pialety i brykiety. U Jeŭrasajuzie asnoŭnymi pakupnikami hetych tavaraŭ biełaruskaj vytvorčaści byli Polšča, Litva, Łatvija, Hiermanija i Niderłandy.
U sakaviku 2022 hoda ES uvioŭ novy pakiet sankcyj suprać aficyjnaha Minska z-za padtrymki rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu. Ekspart u Jeŭropu pradukcyi pad kodam 44 apynuŭsia pad poŭnaj zabaronaj. Rehulatary dali pastaŭščykam adterminoŭku da 4 červienia, kab jany mahli dapradać abjomy, zakantraktavanyja da abjaŭleńnia sankcyj.
U vyniku z červienia 2022 hoda pastaŭki draŭniny ŭ ES ź Biełarusi abvalilisia bolš čym u 30 razoŭ, što vynikaje sa źviestak Jeŭrastata.
Impart ES tavaraŭ z kodam 44 ź Biełarusi, danyja Jeŭrastata
Suadnieści ich ź biełaruskaj statystykaj niemahčyma: Biełstat zasakreciŭ svaje danyja pa eksparcie, pryčym nie tolki ŭ ES, ale i ŭ krainy SND. BRC vyśvietliŭ, navošta heta mahło spatrebicca.
Popyt naradžaje prapanovu
Zabarona na impart biełaruskaha lesu pryviała da deficytu ŭ niekatorych krainach ES. Mienš čym praz tydzień paśla pačatku dziejańnia sankcyj namieśnik ministra navakolnaha asiarodździa Litvy zajaviŭ ab vostrym niedachopie draŭniny ŭ krainie. Padobnaja situacyja skłałasia na impartnych rynkach Estonii i Polščy.
Polšča častku draŭniny kuplała praź firmu «BŁK Trejdynh», abrevijatura jakoj rasšyfroŭvajecca jak «Biełaruskaja lasnaja kampanija». Jana zarehistravanaja ŭ Polščy jak pryvatnaja jurydyčnaja asoba, ale jaje ŭładalnik — biełaruskaje dziaržaŭnaje pradpryjemstva drevaapracoŭki «Mastoŭdreŭ».
«BŁK» pastaŭlała ŭ Polšču pradukcyju dzieviaci biełaruskich vytvorcaŭ, a siarod jaje klijentaŭ byli pastaŭščyki IKEA, pra što BRC raspavioŭ supracoŭnik trejdara. Charakterna, što kampanija handlavała vyklučna vyrabami pad sankcyjnym kodam 44. U 2021 hodzie abjomy pastavak dasiahnuli prykładna $34 miljonaŭ, ale sioleta pavinny byli istotna źnizicca z-za sankcyj.
Kab pravieryć heta, BRC atrymaŭ dakumienty ŭzajemnych raźlikaŭ pamiž «BŁK» i «Mastoŭdreŭ» za 2022 hod. Na kaniec vieraśnia trejdar pieraličyŭ svajmu ŭładalniku amal $17 miljonaŭ.
Heta tolki ŭdvaja mienš, čym za ceły 2021 hod. U «Mastoŭdreŭ» BRC patłumačyli, što nie atrymlivajuć ad «BŁK» hrošy za pradukcyju, jakaja patrapiła pad sankcyi ES. Adnak na sajcie polskaha trejdara paznačana, što jany handlujuć vyklučna tavarami pad zabaronienym kodam 44. U «Mastoŭdreŭ» admovilisia kamientavać dadatkovyja pytańni. My dasłali im zapyt i čakajem adkazu. U «BŁK» nam paviedamili, što kampanija nie praviała nivodnaj pastaŭki i nivodnaha płaciažu, jakija b parušali zakony.
U vieraśni dyrektar adździeła prodažu «BŁK Trejdynh» pa Jeŭropie stvaryŭ u Polščy novuju kampaniju «3S Trading». Jana aformlenaja na jaho asabista i jaho partniora, ale zarehistravanaja pa tym ža adrasie, što i biełaruski dziaržtrejdar «BŁK». Profil kampanii — taksama prodaž draŭniny i vytvorčaść vyrabaŭ z dreva.
Pad vyhladam polskaha pastaŭščyka žurnalisty BRC patelefanavali ŭ «BŁK Trejdynh» i pasprabavali kupić biełaruskuju pradukcyju drevaapracoŭki. Mieniedžarka pa prodažy paćvierdziła: dreva ź Biełarusi ŭ kampanii sapraŭdy jość, ale chutka skončycca — raspradajuć reštki na składach. Taksama jana ŭdakładniła, što ciapier firma pracuje z novymi pastaŭščykami z Ukrainy i Kazachstana.
Padobnaja situacyja i ŭ Litvie. Da ŭviadzieńnia jeŭrapiejskich sankcyj kraina była bujnym pakupnikom biełaruskaj draŭniny, a ciapier aktyŭna impartuje jaje z Kazachstana i Kyrhyzstana. Terytoryja pieršaha ŭsiaho na 5% pakryta lasami, druhoha — amal na 6%. Dla paraŭnańnia, lasistaść Biełarusi — 40%, pa danych Minlashasa.
Stvoł u Kyrhyzstanie, korań u Biełarusi
BRC razhladzieŭ danyja Jeŭrastata pa imparcie pradukcyi z kodam 44. Jak tolki sankcyi na biełaruskaje dreva ŭstupili ŭ siłu, ekspart z Kazachstana ŭ ES vyras u 74 razy, a z Kyrhyzstana — amal u 18 tysiač razoŭ u paraŭnańni z anałahičnym pieryjadam 2021 hoda.
Impart ES tavaraŭ z kodam 44 z Kazachstana, danyja Jeŭrastata
Impart ES tavaraŭ z kodam 44 z Kyrhyzstana, danyja Jeŭrastata
U hrašach heta bolš za 30 miljonaŭ jeŭra na abiedźvie krainy.
Pry hetym urad Kazachstana zabaraniŭ vyvaz niekatorych vyrabaŭ z draŭniny jašče ŭ śniežni minułaha hoda, kab raźvivać miascovuju drevaapracoŭku. Hetaja zabarona była praciahnutaja jašče dvojčy: letam i zimoj. Anałahičnyja miery ŭviali i ŭłady Kyrhyzstana.
Viersija taho, jakim čynam hetyja krainy pastaŭlajuć les u Jeŭropu, źjaviłasia ŭ BRC dziakujučy rassyłcy, jakaja trapiła ŭ redakcyju. Ź jaje vynikała, što pryvatny biełaruski centr ekśpiertyz «Standart jakaści» prapanuje pasłuhi pa ŭskosnym reeksparcie tavaraŭ ź ES u Biełaruś praz Kyrhyzstan.
Pad vyhladam patencyjnych klijentaŭ žurnalisty BRC daviedalisia ŭ mieniedžara kampanii, ci možna pajści zvarotnym šlacham i pieraaformić biełaruski les u kyrhyzstanski dla pastavak u Jeŭropu.
Praź niekalki dzion «Standart jakaści» prapanavaŭ supracoŭnictva ź firmaj «Siertyfikat KiejDžy».
Hetaja kampanija dapamahaje biełaruskim vytvorcam piłamateryjałaŭ atrymlivać kyrhyzstanskija dakumienty dla svajoj pradukcyi i takim čynam prachodzić mytniu ES.
BRC vyśvietliŭ, što adzin z suzasnavalnikaŭ «Siertyfikat KiejDžy» — Aleh Narčuk, były supracoŭnik Dziaržstandarta.
Jon ža raniej uvachodziŭ u lik saŭładalnikaŭ firmy «Standart jakaści», jakaja i prapanavała pasłuhi pa abychodzie sankcyj.
Uvosień hetaha hoda Aleh Narčuk vystupaŭ na viebinary Nacyjanalnaha centra markietynhu i kanjunktury cen, aśviatlajučy temu «Impart tavaraŭ u Respubliku Biełaruś va ŭmovach sankcyj».
Akramia «Siertyfikat KiejDžy», Aleh Narčuk byŭ źviazany jašče ź niekalkimi kampanijami ŭ Kyrhyzstanie: «KSK Aljans», «Vyprabavalny centr KSK Aljans» i «KSK Torh». Narčuk admaŭlaje, što hetyja firmy dapamahajuć abychodzić sankcyi.
Vahon sankcyjonki
Aleh Narčuk nie adziny pradprymalnik, jaki pačaŭ vybudoŭvać biznes-adnosiny pamiž Biełaruśsiu i Kyrhyzstanam.
BRC znajšoŭ jašče try firmy, jakija pa falšyvych dakumientach pastaŭlajuć biełaruskuju pradukcyju ŭ Jeŭropu, — heta «Ahra Kiejdžy», «SK Hrand» i «Admit». Pad vyhladam klijenta žurnalist BRC źviazaŭsia z pradstaŭnikom pieršaj kampanii. U razmovie toj pryznaŭsia, što raniej «Ahra Kiejdžy» vaziła pialety ŭ Jeŭropu «furami», a ciapier budzie vazić «vahonami».
2 žniŭnia 2022 hoda ŭ Biškieku źjaviłasia kampanija «Admit» — praz 5 miesiacaŭ paśla ŭviadzieńnia ES zabarony na impart biełaruskaha lesu.
Svaim patencyjnym klijentam firma pradstaŭlaje inšyja danyja: na jaje sajcie paznačana, što «Admit», zarehistravanaja piać miesiacaŭ tamu, «kožny hod» atrymlivaje bolš za 40 tysiač ton draŭnianych adchodaŭ.
Firma zajmajecca pierapracoŭkaj draŭnianych adchodaŭ i vyrablaje pialety, brykiety i inšaje draŭnianaje paliva. Pad vyhladam klijentaŭ žurnalisty BRC patelefanavali ŭ «Admit» i paprasili dapamahčy z pastaŭkami biełaruskich pialetaŭ u Jeŭropu. U kampanii paćvierdzili, što mohuć heta zrabić: u Kyrhyzstanie ŭ ich jość vytvorčaść, i razam sa svajoj pradukcyjaj jany adpraŭlajuć u Jeŭropu biełaruskuju, robiačy na jaje kyrhyzstanskija siertyfikaty.
Fota: Litoŭskaja mytnia
U «Admit» hatovyja byli pryniać našuju zamovu tolki z kanca studzienia, tamu što da hetaha času ŭsie ich abjomy ŭžo byli raśpisanyja. U kampanii nas taksama zapeŭnili, što prablem na mytni ŭ ich nie było, ale papiaredzili: lepš vazić hruzy praz Polšču i Łatviju, bo litoŭskija mytniki bolš prydzirlivyja.
Sapraŭdy, litoŭskaja mytnia pieršaj źviarnuła ŭvahu na rezki rost pastavak draŭniny z Centralnaj Azii. Pavodle jaje źviestak, pry ŭvozie biełaruskaj i rasijskaj pradukcyi na mytniu padajucca dekłaracyi ab tym, što jana nibyta nabytaja ŭ Kazachstanie abo Kyrhyzstanie.
«Byvajuć vidavočnyja i biassprečnyja prykmiety: heta markiroŭki, vyjaŭlenyja na ŭpakoŭkach, dadatkovyja kamplekty dakumientaŭ, jakija prama pakazvajuć na toje, što tavar adhružany ź Biełarusi ci Rasii, a nie z krain, u jakich zroblena dekłaravańnie na pačatkovym etapie. Takija vypadki jość, my ich zafiksavali i nie adzin», — skazaŭ Vihantas Pajhozinas, namieśnik hienieralnaha dyrektara Litoŭskaj mytni.
Kali žurnalisty BRC źviarnulisia da kampanij «Ahra Kiejdžy» i «Admit» pa aficyjny kamientar, kampanii pačali admaŭlać, što voziać zabaronienuju biełaruskuju pradukcyju ŭ ES pa falšyvych dakumientach. Suzasnavalnica kampanii «SK Hrand» skazała, što nie viedała ab pastaŭkach u abychod sankcyj i paabiacała razabracca. Žurnalisty čakajuć adkazu.
U handli kantrabandnaj pradukcyjaj u Litvie moža być zamiešana kampanija «Vivalsa», vyśvietlili našyja kalehi z rasśledavalnickaha centra Siena. Raniej hetaja firma pradavała pialety z Rasii, ale paśla ŭviadzieńnia sankcyj pačała pastaŭlać nibyta kyrhyzstanskuju i kazachstanskuju pradukcyju. Žurnalisty Siena pryjšli na skład kampanii pad vyhladam klijentaŭ i znajšli tam pradukcyju «Ahra Kiejdžy». Dyrektar i saŭładalnik «Vivalsa» Saŭlus Hirčys pryznaŭsia, što hetyja pialety — ź Biełarusi.
Fota: Siena
Hirčys — litoŭski palityk. Jon udzielničaŭ u miascovych vybarach ad sacyjał-demakratyčnaj partyi. U aficyjnym kamientary dla Siena jon zajaviŭ, što tolki mierkavaŭ, byccam jaho tavary iduć ź Biełarusi. U razmovie biznesmien nastojvaŭ na tym, što jaho kampanija nie parušaje sankcyi.
Litoŭski ekanamist i namieśnik staršyni praŭleńnia Nacyjanalnaha banka Rajmandas Kuodzis ličyć, što Rasija i Biełaruś buduć abychodzić sankcyi da taho času, pakul zachodnija demakratyi nie pakarajuć krainy, jakija im u hetym dapamahajuć:
«Treba zrabić tak, kab usie, chto siadzić na dvuch kresłach, pierajšli na bok dobrych chłopcaŭ. I tady drenny chłopiec zastajecca adzin suprać usich. Što heta značyć na praktycy? Naprykład, nobieleŭski łaŭreat Uiljam Nordchaus prapanavaŭ uvieści sankcyi suprać usich, chto siadzić na dvuch kresłach».