Rašeńnie Viarchoŭnaha suda Złučanych Štataŭ zaniepakoiła śviet mastactva
Viadomy Fond Endzi Uorhała byŭ pryznany vinavatym u parušeńni aŭtarskich pravoŭ. Pryčynaj stała fatahrafija śpievaka Prynsa, jakuju kaliści vykarystaŭ mastak pop-artu.
21.05.2023 / 13:43
Fota Prynsa, zroblenaje Lin Hołdśmit (źleva) u 1981 hodzie, i 16 šaŭkahrafičnych partretaŭ, jakija paźniej zrabiŭ Endzi Uorhał, vykarystoŭvajučy fota ŭ jakaści etałona. Fota: dakumienty Viarchoŭnaha suda ZŠA
Siamiu hałasami suprać dvuch sudździ Viarchoŭnaha suda ZŠA abaviazali Fond vyjaŭlenčaha mastactva Endzi Uorhała vypłacić hanarary fatohrafu Lin Hołdśmit (Lynn Goldsmith), jakaja ŭ 1981 hodzie zrabiła zdymak śpievaka dla časopisa Newsweek.
Jak apaviadaje Le Monde, sama historyja pačałasia ŭ 1984 hodzie, kali Endzi Uorhał (Andy Warhol, 1928—1987) vykarystaŭ fotazdymak Prynsa (Prince, 1958—2016) dla stvareńnia partreta śpievaka na zamovu časopisa Vanity Fair. Hołdśmit tady atrymała 400 dalaraŭ za vykarystańnie jaje fotazdymka.
Uorhał skadravaŭ, pavialičyŭ i afarbavaŭ malunak, jak jon rabiŭ raniej z partretami Elizabiet Tejłar i Merylin Manro, pakazaŭšy Prynsa ź fijaletavaj skuraj, što nahadvaje jaho miehapapularny chit Purple Rain, na aranžavym fonie.
Ale ŭ pracesie raboty Uorhał stvaryŭ nie adzin malunak, jaki byŭ raźmieščany ŭ časopisie, a 16 na roznych fonach, ź jakich dva zroblena ałoŭkam.
Paśla śmierci Uorhała sieryju vykupiŭ jaho fond. A ŭ 2016 hodzie na staronkach Vanity Fair źjaviŭsia inšy varyjant partreta Prynsa z aranžavym tvaram raboty Uorhała. Časopis kupiŭ u Fondu mastaka prava na jaje vykarystańnie ŭ śpiecvypusku pamiaci Prynsa. Aŭtar fotazdymka hanararu nie atrymała.
U 2017 hodzie fatohraf źviartajecca ŭ Fond Uorhała z patrabavańniem vypłaty za vykarystańnie svajho zdymka, ale fond admaŭlaje sa spasyłkaj na tak zvanaje «dobrasumlennaje vykarystańnie».
Jano praduhledžvaje abmiežavanaje vykarystańnie aŭtarskaha tvora ŭ adukacyjnych, navukovych i inšych sacyjalna značnych metach bieź nieabchodnaści atrymańnia dazvołu ad pravaŭładalnika.
Sprečka ciahniecca ŭ sudzie na praciahu siami hadoŭ, padymajučy vostruju prablemu vakoł stupieni zapazyčańniaŭ.
Klučavym faktaram, jaki sudy vykarystoŭvajuć dla vyznačeńnia dobrasumlennaha vykarystańnia, zjaŭlajecca najaŭnaść u novaha tvora «transfarmujučaj» mety. Pad joju majecca na ŭvazie pieraŭtvareńnie aryhinalnaha tvora šlacham dabaŭleńnia novych značnych elemientaŭ, kamientaroŭ, interpretacyj ci źmien, jakija nadajuć tvoru novaje značeńnie, sens ci kantekst.
Novy tvor pavinien nie prosta kapijavać ci paŭtarać aryhinał, a i vykarystoŭvać jaho ŭ novym i aryhinalnym kantekście.
Najbolš viadomyja vypadki — parodyja, pry jakoj aryhinalny tvor vykarystoŭvajecca dla stvareńnia kamičnaha abo satyryčnaha efiektu, adukacyjnyja mety, dzie aryhinalny tvor vykarystoŭvajecca dla navučańnia abo ilustracyi kancepcyj, i krytyka, dzie aryhinalny tvor analizujecca, aceńvajecca abo kamientujecca.
U Złučanych Štatach paramietry «dobrasumlennaha vykarystańnia» nie akreśleny ŭ zakanadaŭstvie. U kožnym kankretnym vypadku rašeńnie prymajuć sudździ zhodna sa svaim mierkavańniem.
U vypadku Uorhała sudździ vyrašyli, što mety fatohrafa, jakaja zrabiła zdymak śpievaka, i mastaka, jaki na jaho asnovie stvaryŭ svoj partret, adnolkavyja — kamiercyjnaje vykarystańnie.
I ŭsio ž dvoje sudździaŭ z kalehii Viarchoŭnaha suda byli suprać takoha rašeńnia. Jany adznačajuć, što ŭ svoj čas zapazyčvali Mark Tven, Styviensan, Šekśpir i navat Tycyjan, a padychod Viarchoŭnaha suda moža zadušyć tvorčaść.
Jak adznačaje Le Monde, takoje rašeńnie moža paŭpłyvać na śviet mastactva. Rašeńnie Viarchoŭnaha suda ZŠA adkryvaje šluzy dla pazovaŭ ab parušeńni aŭtarskich pravoŭ suprać niekatorych tvorcaŭ. A ŭ budučyni mastakam daviadziecca być bolš aściarožnymi ŭ vykarystańni tvoraŭ trecich asob.
Čytajcie jašče:
Dva partrety Rembranta znajšli praz 200 hod zachoŭvańnia ŭ pryvatnaj kalekcyi