Talvisota – Зімовая вайна
гісторыя
70 год таму пачалася унікальная вайна, у якой маленькая Фінляндыя стрымала гіганцкі Савецкі Саюз.
04.12.2009 / 12:17
70 год таму пачалася унікальная вайна, у якой 3-мільённая Фінляндыя здолела выстаяць пад націскам Чырвонай арміі.
Пачатак кампаніі
Паводле пакта Молатава-Рыбентропа, што быў падпісаны ў Маскве ў жніўні 1939-га, Фінляндыя адыходзіла ў савецкую сферу ўплыву. Але на працягу дзесяцігоддзяў, афіцыйная версія аб прычынах вайны выглядала так, быццам СССР захацеў узмацніць бяспеку Ленінграда. На той момант мяжа праходзіла ў 30 км ад «калыскі рэвалюцыі». Кіраўніцтва Саюза прапанавала «абмен тэрыторыямі» і патрабавала размяшчэння сваіх вайсковых базаў у Фінляндыі. Фіны не саступалі.
Тады 29 лістапада 1939-га СССР разарваў дыпламатычныя адносіны з Фінляндыяй, а ўжо на наступны дзень Чырвоная армія пачала ваенныя дзеянні.
Перавага над фінамі была поўная – 425 640 савецкіх салдат супраць 265 тыс. фінскіх, 2876 гармат супраць 534, 2289 танкаў супраць 26, 2446 самалётаў супраць 270.У захопленым Чырвонай арміяй гарадку Тэрыёкі быў створаны марыянетачны ўрад на чале з фінскім камуністам Ота Куусіненам. Генсек фінскай кампартыі, Туомінэн, адмовіўся ўзначаліць гэты урад.
«Ачысціць краіну ад манэргеймаўскіх банд»
Кіраўнік савецкага ўрада і нарком замежных спраў Вячаслаў Молатаў заявіў, што ніякай вайны з Фінляндыяй СССР не вядзе, а проста дапамагае фінскаму ўраду "ачысціць краіну ад манэргеймаўскіх банд". Насельніцтва Фінляндыі мела іншы погляд на падзеі і паўстала на абарону сваёй краіны. На фронт пайшлі нават камуністы.
Цікава, што на самым пачатку баявых дзеянняў пачалося фармаванне Фінскай народнай арміі. Яе ўкамплектавалі фінамі і блізкімі да іх па мове карэламі, якія служылі ў частках Ленінградскай ваеннай акругі. У баях яны не ўдзельнічалі – іх бераглі. Фінская народная армія павінна была ўрачыста прайсці па вуліцах “вызваленых” фінскіх гарадоў.
Вайна з Фінляндыяй, аднак, сталася адной з самых складаных для Чырвонай арміі кампаній. Нешматлікія фінскія аддзелы выявіліся значна больш мабільнымі за савецкія.
«Мне было незразумела і дзіўна, чаму расійцы не мелі лыжаў», — успамінаў фінскі палкоўнік Ялмар Сііласву.
Выстаялі
Ужо ў сярэдзіне снежня савецкі наступ захлынуўся. Лінія Манэргейма – умацаванні на фінска-савецкай мяжы, названыя па імені галоўнакамандуючага фінскай арміяй, ні прарваць, ні абысці Чырвоная армія не здолела. Дзве савецкія дывізіі і танкавая брыгада, якія ішлі ў абыход фінскіх ўмацаванняў, былі акружаныя і разбітыя.
Ліга нацый асудзіла СССР і 14 снежня выключыла з арганізацыі як агрэсара. У Фінляндыю прыбылі каля 12 тыс. добраахвотнікаў з 26 краін. Больш за ўсё са Швецыі, Нарвегіі, Даніі і Венгрыі.
Савецкі наступ быў адноўлены толькі ў лютым 1940-га. У канцы месяца лінію фінскіх умацаванняў удалося прарваць. Але бліцкрыг усё адно праваліўся — вайна зацягвалася. Збянтэжанае савецкае кіраўніцтва ўрэшце адраклося ідэі пасадзіць у Хельсінкі камуністычны ўрад, тыпу тых, якія ўдалося навязаць краінам Балтыі, і прапанавала фінам падпісаць мірнае пагадненне. Адначасова ад Фінляндыі патрабавалі тэрыторыі, у 13 разоў большай, чым гаварылася на перамовах перад вайной.
Страціўшы частку тэрыторыі, Фінляндыя здолела выстаяць перад небяспекай светлай савецкай будучыні.