Talvisota – Zimovaja vajna
historyja
70 hod tamu pačałasia unikalnaja vajna, u jakoj maleńkaja Finlandyja strymała hihancki Saviecki Sajuz.
04.12.2009 / 12:17
70 hod tamu pačałasia unikalnaja vajna, u jakoj 3-miljonnaja Finlandyja zdoleła vystajać pad naciskam Čyrvonaj armii.
Pačatak kampanii
Pavodle pakta Mołatava-Rybientropa, što byŭ padpisany ŭ Maskvie ŭ žniŭni 1939-ha, Finlandyja adychodziła ŭ savieckuju śfieru ŭpłyvu. Ale na praciahu dziesiacihodździaŭ, aficyjnaja viersija ab pryčynach vajny vyhladała tak, byccam SSSR zachacieŭ uzmacnić biaśpieku Leninhrada. Na toj momant miaža prachodziła ŭ 30 km ad «kałyski revalucyi». Kiraŭnictva Sajuza prapanavała «abmien terytoryjami» i patrabavała raźmiaščeńnia svaich vajskovych bazaŭ u Finlandyi. Finy nie sastupali.
Tady 29 listapada 1939-ha SSSR razarvaŭ dypłamatyčnyja adnosiny ź Finlandyjaj, a ŭžo na nastupny dzień Čyrvonaja armija pačała vajennyja dziejańni.
Pieravaha nad finami była poŭnaja – 425 640 savieckich sałdat suprać 265 tys. finskich, 2876 harmat suprać 534, 2289 tankaŭ suprać 26, 2446 samalotaŭ suprać 270.U zachoplenym Čyrvonaj armijaj haradku Teryjoki byŭ stvorany maryjanietačny ŭrad na čale ź finskim kamunistam Ota Kuusinienam. Hiensiek finskaj kampartyi, Tuominen, admoviŭsia ŭznačalić hety urad.
«Ačyścić krainu ad manerhiejmaŭskich band»
Kiraŭnik savieckaha ŭrada i narkom zamiežnych spraŭ Viačasłaŭ Mołataŭ zajaviŭ, što nijakaj vajny ź Finlandyjaj SSSR nie viadzie, a prosta dapamahaje finskamu ŭradu "ačyścić krainu ad manerhiejmaŭskich band". Nasielnictva Finlandyi mieła inšy pohlad na padziei i paŭstała na abaronu svajoj krainy. Na front pajšli navat kamunisty.
Cikava, što na samym pačatku bajavych dziejańniaŭ pačałosia farmavańnie Finskaj narodnaj armii. Jaje ŭkamplektavali finami i blizkimi da ich pa movie karełami, jakija słužyli ŭ častkach Leninhradskaj vajennaj akruhi. U bajach jany nie ŭdzielničali – ich bierahli. Finskaja narodnaja armija pavinna była ŭračysta prajści pa vulicach “vyzvalenych” finskich haradoŭ.
Vajna ź Finlandyjaj, adnak, stałasia adnoj z samych składanych dla Čyrvonaj armii kampanij. Niešmatlikija finskija adździeły vyjavilisia značna bolš mabilnymi za savieckija.
«Mnie było niezrazumieła i dziŭna, čamu rasijcy nie mieli łyžaŭ», — uspaminaŭ finski pałkoŭnik Jałmar Siiłasvu.
Vystajali
Užo ŭ siaredzinie śniežnia saviecki nastup zachłynuŭsia. Linija Manerhiejma – umacavańni na finska-savieckaj miažy, nazvanyja pa imieni hałoŭnakamandujučaha finskaj armijaj, ni prarvać, ni abyści Čyrvonaja armija nie zdoleła. Dźvie savieckija dyvizii i tankavaja bryhada, jakija išli ŭ abychod finskich ŭmacavańniaŭ, byli akružanyja i raźbityja.
Liha nacyj asudziła SSSR i 14 śniežnia vyklučyła z arhanizacyi jak ahresara. U Finlandyju prybyli kala 12 tys. dobraachvotnikaŭ z 26 krain. Bolš za ŭsio sa Šviecyi, Narviehii, Danii i Vienhryi.
Saviecki nastup byŭ adnoŭleny tolki ŭ lutym 1940-ha. U kancy miesiaca liniju finskich umacavańniaŭ udałosia prarvać. Ale blickryh usio adno pravaliŭsia — vajna zaciahvałasia. Źbiantežanaje savieckaje kiraŭnictva ŭrešcie adrakłosia idei pasadzić u Chielsinki kamunistyčny ŭrad, typu tych, jakija ŭdałosia naviazać krainam Bałtyi, i prapanavała finam padpisać mirnaje pahadnieńnie. Adnačasova ad Finlandyi patrabavali terytoryi, u 13 razoŭ bolšaj, čym havaryłasia na pieramovach pierad vajnoj.
Straciŭšy častku terytoryi, Finlandyja zdoleła vystajać pierad niebiaśpiekaj śvietłaj savieckaj budučyni.