Film «Barbi» viarnuŭ frazu «taksičnaja fieminnaść» u naviny
Voś što heta značyć i čamu heta važna.
24.08.2023 / 21:31
Fota: Getty Images
U toj čas jak suśvietnyja zbory filma «Barbi» pierasiahnuli adznaku miljard dalaraŭ, na fonie čaho niekatoryja «kansiervatyŭnyja ekśpierty» niehatyŭna reahujuć na jaho papularnaść, viartajučy ŭ abychodak słovazłučeńnie «taksičnaja fieminnaść». Fraza stała papularnaj siarod amierykanskich (i nie tolki) kansiervataraŭ apošnija hady, adnak nie maje kankretnaha aznačeńnia, bo da jaje časta źviartajucca ludzi ź niepadobnymi i navat supraćlehłymi pohladami na žančyn, mužčyn i hiendar u cełym.
Tak, paśla vychadu našumiełaj i vidavočna chitovaj stužki ŭ mnohich amierykanskich miedyja razvažali pra toje, ci isnuje taksičnaja fieminnaść jak supraćlehłaść taksičnaj maskulinnaści. Kansiervatyŭnyja kamientatary byli mienš strymanymi, prama abvinavačvajučy «Barbi» ŭ hetym, tak by mović, hrachu. Kab zrazumieć u poŭnaj miery sučasnuju «svaju atmaśfieru» ŭ amierykanskim hramadstvie, vydańnie The Conversation prapanuje spačatku trochi zahłybicca ŭ histaryčnyja pieradumovy.
Aznačeńnie taksičnaj maskulinnaści
Pa-pieršaje, važna ŭličvać rolu, jakuju papiarednik taksičnaj fieminnaści — «taksičnaja maskulinnaść» — adyhraŭ u kultury ZŠA. Kliničnyja psichołahi, navukoŭcy i abaroncy fieminizmu vykarystoŭvali hetuju frazu dla apisańnia zhubnaj formy mužnaści, jakaja naniesła šyrokuju škodu hramadstvu. Fraza «taksičnaja maskulinnaść» uklučaje admoŭnyja aśpiekty stereatypnych mužčynskich atrybutaŭ, u tym liku hvałt, daminavańnie, emacyjnuju niepiśmiennaść, seksualnyja pravy i varožaść da fieminnaści.
Termin upieršyniu źjaviŭsia ŭ 1980-ja hady, ale apošnim časam nabyŭ viadomaść u hramadskich dyskusijach, zhadvajučysia jak faktar, jaki spryjaŭ masavym zabojstvam u ZŠA, ekspłuatatarskim pavodzinam, a taksama palityčnaj papularnaści Donalda Trampa.
Fota: Getty Images
Nie ŭsie śpiecyjalisty zhodnyja z tym, što vykarystoŭvać hiendarny jarłyk dla apisańnia strukturnaha pryhniotu karysna. Tak, markiroŭka patryjarchatu i mizahinii jak taksičnaj maskulinnaści pierakładaje adkaznaść sa škodnych sacyjalnych sistem na pavodziny «adstałych» i «psichična chvorych» mužčyn, robiačy seksizm indyvidualnaj, a nie hramadskaj prablemaj.
Tym nie mienš kali krytyki kažuć pra taksičnuju maskulinnaść, jany spasyłajucca na termin, jaki maje ŭ asnoŭnym paśladoŭnaje značeńnie na praciahu 30 hadoŭ.
Šmathrannaść taksičnaj fieminnaści
Taksičnaja žanockaść, ci fieminnaść — adnosna novaja fraza, jakaja źjaviłasia ŭ adkaz na razmovy ab taksičnaj maskulinnaści. Ale ludzi, jakija vykarystoŭvajuć hety termin, časta majuć vielmi roznyja matyvacyi dla hetaha: ad altruistyčnaj zaniepakojenaści škodaj seksizmu da abureńnia z nahody nibyta źmianšeńnia ŭłady mužčyn u hramadstvie. Uličvajučy hetyja raznastajnyja matyvacyi, ludzi časta vykarystoŭvajuć hetuju frazu dla aznačeńnia zusim roznych rečaŭ.
Niekatoryja psichołahi razhladajuć taksičnuju fieminnaść jak suzorje takich «žanočych charaktarystyk», jak pakorlivaść, emacyjnaść, pasiŭnaść i samaachviarnaść. U hetym vypadku taksičnuju fieminnaść apisvajuć jak «unutranuju mizahiniju», jakaja zaachvočvaje žančyn ihnaravać svaje psichičnyja abo fizičnyja patreby, kab padtrymać inšych ludziej. Inšymi słovami, taksičnaja fieminnaść u hetym razumieńni — heta toje, što mnohija ludzi ličać «stereatypnaj žanockaściu», što źjaŭlajecca praduktam patryjarchalnych hiendarnych normaŭ. U hetaj farmuloŭcy taksičnaja maskulinnaść i taksičnaja fieminnaść padsiłkoŭvajucca seksizmam, i kožnaja z fraz razmyvaje čałaviečuju asobu jak takuju.
Inšaja pierśpiektyva razhladaje taksičnuju fieminnaść nie jak stereatypnaje ŭjaŭleńnie ab hiendarnaj słabaści, a jak niedarečnuju demanstracyju žanočaj siły, chitraści abo pryvilejaŭ. Niekatoryja psichołahi prypisvajuć hetuju rysu prafiesijnym žančynam, jakija mohuć varoža stavicca da kłopatu i supracoŭnictva, vybirajučy zamiest hetaha ahresiju i nož u śpinu, kab prasunucca napierad. Hetaja viersija pakazvaje taksičnuju fieminnaść jak žanočuju viersiju ŭładnaha indyvidualizmu — takaja sabie taksičnaja maskulinnaść z žanočym tvaram.
Fota: Getty Images
Kansiervatyŭnyja kamientatary, vystupajučy suprać «Barbi» i fieminizmu ŭ bolš šyrokim sensie, prasoŭvajuć treciaje aznačeńnie taksičnaj fieminnaści. Mnohija aktyvisty pa abaronie pravoŭ mužčyn vykarystoŭvajuć hety termin jak adpor śćviardžeńniam ab taksičnaj maskulinnaści, śćviardžajučy, što mužčyny stanoviacca achviarami taksičnych žančyn, a nie naadvarot. Hetaje «pravaje» aznačeńnie taksičnaj fieminnaści sprabuje niejtralizavać arhumient, što patryjarchat sistematyčna stavić u niavyhadnaje stanovišča žančyn i inšych ludziej, jakija nie adpaviadajuć tradycyjnym hiendarnym normam. Taksičnaja fieminnaść razhladajecca ŭ jakaści takoj ža niebiaśpiečnaj dla mužčyn (kali nie bolš), jak taksičnaja maskulinnaść dla žančyn.
Za miežami taksičnaści i binarnaści
Kulturołah Channa Mak-Ken u svaim analizie papularnych dyskusij ab taksičnaj maskulinnaści i žanockaści śćviardžaje, što toje, što robić hiendarnuju ideałohiju taksičnaj, — heta niahnutkaść, a kankretna prychilnaść da niahnutkaj hiendarnaj binarnaści. Hiendarnaja binarnaść — heta sposab hramadskaha ładu, pry jakim poł i hiendar padzialajucca na dźvie asobnyja i supraćlehłyja katehoryi: mužčyn i žančyn. Binarnaja madel miarkuje, što «poł», «hiendar» i «seksualnaść» pa zmoŭčańni zaŭsiody znachodziacca ŭ adpaviednaści.
Naprykład, kali čałavieku pry naradžeńni prypisany mužčynski poł, to ad jaho čakajecca maskulinnaja źniešnaść, rysy charaktaru i pavodziny, a taksama hieteraseksualnaja ciaha da «procilehłaha» połu. Hiendarnyja normy zahadvajuć ludziam pavodzić siabie sposabami, jakija adpaviadajuć ujaŭleńniam adnoj hrupy ab tym, što značyć być žančynaj ci mužčynam.
Biezumoŭna, hetyja scenary prymušajuć mnohich ludziej adčuvać siabie niaŭtulna abmiežavanymi — nie tolki tych mužčyn i žančyn, jakija parušajuć tradycyi, ale taksama niebinarnych, transseksuałaŭ i inšych ludziej, čyjo isnavańnie demanstruje, što hiendarnaja binarnaść zanadta sproščanaja, kab uličyć paŭnatu čałaviečaha dośviedu.
Urešcie, film «Barbi» pryznaje taksičnaść jak matryjarchalnaj, tak i patryjarchalnaj viersij Barbiłenda. I chepi-end zapatrabuje ad stereatypnaj Barbi pakinuć Barbiłend dziela realnaha śvietu, dzie jana moža stvaryć unikalnuju i, hałoŭnaje, mienš taksičnuju asobu.
Čytajcie taksama:
Čamu žančyny nie chočuć krutych mužykoŭ
Film «Barbi» sabraŭ užo miljard dalaraŭ u suśvietnym prakacie
Barbienhiejmier: «Barbi» pieramahła «Apienhiejmiera» (ale ŭ vyjhryšy ŭvieś Halivud)