«NKVDšnik amal płača, što hinuć nievinavatyja». Vodhuk na film «Na inšym bierazie». I na mora pamyłak u im
Film «Na inšym bierazie», jaki raskazvaje pra žyćcio Zachodniaj Biełarusi ŭ składzie Polščy, vykłali ŭ sieciva. Cikava, što na źlitym videa — votermarki biełaruskaha MZS. Žurnalist Dźmitryj Hurnievič pahladzieŭ heta kino i zapisaŭ svaje ŭražańni. «I voś tut ja sarvaŭ džekpot, bo mienavita z hetych vakolicaŭ pachodzić moj baćka i rod majoj mamy, tamu ja vydatna viedaju historyju hetych ziemlaŭ».
22.10.2023 / 19:22
Kadr ź filma «Na inšym bierazie»
«Hladzieć prapahandyscki film «Na inšym bierazie» ja sieŭ z čystymi namierami, bo byvajuć ža i dobra zroblenyja prapahandysckija filmy, — piša ŭ fejsbuku Dźmitryj Hurnievič. — Nie žartuju, ja pasprabavaŭ vyklučyć mood «zmahara», «bečebešnika» i «narkamana», i skancentravacca vyklučna «na hordosti za rodnuju stranu», cytatach Kačanavaj i pamiatać pra «Hod sozidanija». Surjozna, ja naładavaŭ siabie być sapraŭdy abjektyŭnym. Nie idealizavać polskija časy ŭ Zachodniaj Biełarusi, ale i nie ačarniać.
Tema padziełu Biełarusi sapraŭdy zasłuhoŭvaje filma, tam i dramatyzm, i emocyi, nacyjanalnyja pačućci. Ale ci ŭdałosia aŭtaram pierakazać choć niešta z hetaha hledačam?
Užo ź pieršych siekundaŭ mianie pačało krucić ad niadbajnaści pra detali. Pakazvajučy kartu padzielenaj Biełarusi, aŭtary filma zamiest polskich nazvaŭ biełaruskich haradoŭ, prydumali niejkuju transianku: Gancewiczi, a nie Hancewicze, Stolbcy, a nie Stołpce, i h.d. To bok, nie znajšłosia navat dobraha kansultanta, jaki b paraiŭ, jak pravilna pisać pa-polsku. Ja b moh usio heta daravać, kali b dalej atrymaŭ dozu dobrych uražańniaŭ, ale ja i nie padazravaŭ, što budzie dalej.
Film pačynajecca ad sceny, jak na polska-savieckim pamiežžy, u rajonie pamiž Stoŭbcami i Rubiaževičami, sialanie buntujucca suprać namieraŭ polskich uładaŭ pieratvaryć miascovuju carkvu ŭ skład. Tam i streły, źbićcio sialan bizunami (!!!) i nieŭzabavie pieršy niabožčyk.
I voś tut ja sarvaŭ džekpot, bo mienavita z hetych vakolicaŭ pachodzić moj baćka i rod majoj mamy, tamu ja vydatna viedaju historyju hetych ziemlaŭ. Carkva, naprykład, u Stoŭbcach, spakojna dziejničała pad «panskaj Polščaj». Narodžanuju ŭ Stoŭbcach Ivonku Surviłu ŭ hetaj carkvie «pry palakach» chryścili (1936), a za hod da hetaha jaje baćki ŭziali tam šlub.
Tata budučaj staršyni Rady BNR byŭ katalikom, ale pryniaŭ padčas šlubu pravasłaŭje. Vy nie ŭjaŭlajecie, što zrabili palaki padčas słužby ŭ carkvie… Jany zvanili ŭ zvany ŭ znak pratestu, u kaściole, jaki mieściŭsia nasuprać. Mienavita mieściŭsia, bo paśla vajny kamunisty jaho padarvali. A pravasłaŭnaha ajca Vitala Bahatkieviča, vielmi pabožnaha śviatara, kamunisty nakiravali ŭ Tałačyn, bo jon vielmi aktyŭna adstojvaŭ mienskija śviatyni paśla vajny. Voś takaja realnaja historyja. Ale i heta ja spačatku vyrašyŭ praihnaravać, nu film ža, možna i prydumać niešta.
Toje, što nie davała hladzieć film, heta rasiejskaja mova. Ja narmalna da jaje staŭlusia, i sam časam razmaŭlaju, ale z vusnaŭ aktoraŭ hučyć niejki maskoŭski hovar «čio-t słučiłoś», «ma», zamiest mama, «słyš, a». I tak nibyta havorać sialanie z-pad Rubiaževič. Adpaviedna, ja ŭvieś film ani razu nie adčuŭ, što jon pra biełarusaŭ, nibyta heta kino pra Kałužskuju vobłaść.
Zrešty, słova «biełarusy» za ŭsie 2,5 hadziny ja chiba ani razu i nie pačuŭ, akramia jak z vusnaŭ naratara ŭ pieršyja siekundy. To bok, za ŭvieś film ja ani razu nie adčuŭ, što jon pra biełaruskuju historyju. Dumaju, takoj była zaduma aŭtaraŭ, bo nie daj Boh «v Moskvie vozmutiatsia». A ja byŭ hatovy heta adčuć, navat u prapahandysckim filmie ad Minkultu. Ale nie atrymałasia.
Dla ptušački aŭtary ŭklinili ŭ film paru chvilinaŭ biełaruskaj movy. Ale ad jaje ŭ mianie było jašče bolšaje niepryniaćcie, čym ad rasiejskaj. Pa-pieršaje, pamyłki, potym vymaŭleńnie, a časam i prosta trasianka. Takoje ŭražańnie, što aktory ŭpieršyniu ŭ žyćci čytali biełaruski tekst. Tolki adzin hieroj, Sava ci niešta takoje, skazaŭ paru skazaŭ na žyvoj biełaruskaj movie.
Niedapracoŭki kansultantaŭ dabivali mianie kožnyja paru chvilinaŭ. Naprykład, polskaja mova «polskich hierojaŭ» była prosta žachlivaj, z moram pamyłak. Palaki ŭ filmie, naprykład padčas suda, nazyvajuć čamuści padsudnych pa baćku, čaho prosta nie isnavała i niama ŭ Polščy i navat Zachodniaj Biełarusi — Ivan Petrovicz. WTF. Ci, naprykład, jak miascovaha habreja (niedzie kala Rubiaževič) nazyvajuć Sałamon Markič (Markovič). Aaaaaaaa.
Byli i sceny, kali biezhustoŭnaść pieraplatałasia z absurdam. Vielmi śmiešnaja scena była, kali NKVDšnik pieražyvaje, što padčas apieracyi KPZB u Zachodniaj Biełarusi zahinuli mirnyja ludzi. Maŭlaŭ, što pra nas napišuć polskija haziety, što balšaviki dziejničajuć takimi mietadami?! (Jak miła).
U mianie paśla padziełu Biełarusi častka siamji zastałasia ŭ ciapierašnim Dziaržynskim rajonie. U ich zabrali majomaść, vysłali ŭ Sibir, a tysiačy palakaŭ u rajonie Kojdanava prosta tak rasstralali. A tut NKVDšnik amal płača, što hinuć nievinavatyja. Nu, rychtyk, hetyja tannyja rasiejskija filmy pra dobrych čekistaŭ.
Uvohule, u peŭnym momant ja siabie złaviŭ na dumcy, što heta nie film, a videatar, jakija pakazvali pa BT u pačatku 90-ch. I što heta kiepski videatar. Ja nie pačuŭ (chacia vielmi hetaha chacieŭ) anivodnaha cikavaha dyjałohu, nie ŭbačyŭ anivodnaha typaža, usie hieroi tam adnolkavyja. Aktory prosta kiepska hrajuć i heta ŭsio tłumačyć. Film atrymaŭsia jak samy tanny «kantent» dla padletkaŭ na «Netfiłksie», jaki zvyčajna chočacca vyklučyć na 3-j chvilinie. Ale ja hladzieŭ, płakaŭ i hladzieŭ. Chacia vielmi časta heta nabyvała prosta kamičnyja maštaby. Naprykład, iduć pa lesie chłopiec z paranienaj strełam u žyvot dziaŭčynaj i jon za ŭsiu darohu ani razu nie sprabuje joj pamahčy, jany iduć i razmaŭlajuć «za žizń», a ŭ toj kryvavaja juška vyciakaje.
Palaki ŭ filmie pakazanyja nie jak kałanizatary, vorahi, apanienty, akupanty, jakija ŭčyniajuć pakuty. Jany tam prosta kamičnyja piersanažy, niahiehłyja, nadutnyja, trochi jak vampiry z mulciku «Hatel Transilvanija». Adpaviedna i staŭleńnie da ich prosta abyjakavaje. Jak byccam jany pamyłkova apynulisia ŭ hetym filmie. U kancy naratar iznoŭ pałochaje, što Polšča paśla padziełaŭ maryła zachapić usiu Biełaruś, u tym liku i savieckuju. Ahulnaviadomy fakt, što heta akurat kamunisty raili palakam zabrać na Ryžskaj kanfierencyi bolš ziamli Biełarusi, uzamien za sastupki va Ukrainie. Ale palaki admovilisia. Dyk navošta im było zajmać hetyja ziemli, kali im raili ich «za tak».
Tema Zachodniaj Biełarusi ŭ 1921-1939 hadach vartaja dobraha kino, takoha jak raman Adamčyka «Čužaja Baćkaŭščyna». Tut ža aŭtary sami zbeścili temu, zrabili ź jaje karykaturu.
Ciažka ŭjavić, kab kahości ŭraziŭ hety film, kab ludzi płakali, spačuvali, adčuvali emocyi. Ja vielmi chacieŭ adčuć, ale nie zmoh. Zdajecca, heta polski kinakrytyk Zyhmunt Kałužyński kazaŭ niekali, što ŭ lubym filmie jość niejkaja scena, vykazvańnie abo dyjałoh, hulnia aktora, za jaki jaho varta zapomnić. Kałužyński pamylaŭsia».
Čytajcie taksama:
Pahladzieli film «Na inšym bierazie». Raskazvajem siužet i pabačanaje ŭ kinateatry