Палітвязням паказваюць у калоніях кампрамат на дэмакратычныя сілы? Не ўсё так проста
Стваральніца праекта «Палітвязынка», журналістка Яўгенія Доўгая часта расказвае, што адміністрацыі калоній паказваюць зняволеным розныя матэрыялы са свабоды. У дэмакратычных сілах канфлікты, нехта неасцярожна выказаўся пра вязняў ці пра тых, хто напісаў прашэнне аб памілаванні — праз усё гэта, маўляў, на вязняў дадаткова ціснуць. Няўжо гэта новая практыка, якую ўзялі на ўзбраенне сілавікі?
16.08.2024 / 08:00
У нядаўнім інтэрв'ю «Нашай Ніве» Яўгенія расказвала пра гэта так:
«Дакладна ведаю, што адной жанчыне там паказалі словы пра адбельвальнікаў рэжыму, і гэта было вялікім ударам. Але чамусьці ніхто не папрасіў прабачэння, людзі жывуць сабе далей і кажуць, што робяць вялікую справу. Ім там, за кратамі, паказваюць гэтыя спрэчкі і выказванні. Яны ніколі гэтага не даруюць, асабліва тыя, хто сеў на вялікія тэрміны і быў лідарам меркаванняў».
Яўгенія мела на ўвазе фрагмент выступу Вячаслава Касінерава, прадстаўніка праваабарончай ініцыятывы Dissidentby. Падчас аднаго са слуханняў Каардынацыйнай рады Касінераў прапанаваў дарыць майку з выявай адбельвальніку людзям, «хто гатовы пакласці сваю галаву і ўсё што магчыма, аддаць Лукашэнку ўсё што заўгодна, каб вызваліць хаця б аднаго чалавека».
Падобным чынам выказваецца і Алана Гебрэмарыям, былая палітзняволеная, а цяпер менеджарка праваабарончай ініцыятывы Politzek.me. На канферэнцыі «Новая Беларусь» дзяўчына казала:
«У калоніях людзям кожны дзень прыносяць раздрукоўкі — паказваюць, якія дыскусіі адбываюцца ў дэмакратычным полі, што людзі думаюць пра памілаванне, прызнанне віны, што іх асуджаюць, гэтых людзей».
Мы спыталі ў Аланы, наколькі распаўсюджаныя такія выпадкі, у якіх калоніях і калі яны былі зафіксаваныя, і ў чым канкрэтна іх сутнасць. Алана папрасіла час, каб удакладніць інфармацыю, і цягам наступных дзён не чытала нашы паведамленні — на момант публікацыі тэксту мы так і не атрымалі адказ.
Магчыма, пра такі ціск нам раскажуць самі былыя палітвязні? Мы запыталіся ў некалькіх экс-палітзняволеных, ці сутыкаліся яны з такімі з'явамі і ці чулі пра такую форму ціску ад іншых вязняў.
Канстанцін Міхальцоў, былы супрацоўнік «Беларуснафты», адседзеў тры гады за спробу абараніць пратэстоўца. Хлопец адбываў тэрмін у магілёўскай калоніі №15. Думку пра тое, каб у калоніі яму паказвалі нейкія сумнеўныя матэрыялы пра дэмакратычныя сілы, Міхальцоў назваў забаўнай: ён такога не бачыў і не чуў пра такія выпадкі ад іншых вязняў.
Праваабаронца Леанід Судаленка, былы вязень калоніі №3, таксама не чуў пра такое:
«Адзінае, асабліва гаваркія кантралёры маглі казаць: ну што, дамітынгаваліся, каму вы цяпер патрэбныя? А паказваць гэта — не!»
Мінчук Глеб Гатоўка правёў некалькі месяцаў у наваполацкай калоніі №1, а потым два з паловай гады ў крытай турме ў Жодзіна. Ён кажа, што не надта звяртаў увагі на тое, каб яму нешта такое паказвалі, таму можа нешта і не памятаць. З іншага боку, гэта не ратуе ад таго, каб такая інфармацыя трапіла да палітвязня:
«Мне асабіста не паказвалі такое мэтанакіравана, але ў газетах пра гэта пішуць, ну і па БТ, здаецца, таксама кажуць. Можа, нехта і распавядаў штосьці са з'едлівасцю, але то, напэўна, больш было асабістае меркаванне супрацоўніка, а не метад сістэматызаванага ціску».
Віктар Панцялееў трапіў на два з паловай гады ў магілёўскую калонію №15. Ён згадвае, што за кратамі насамрэч бачыў «кампрамат» на дэмакратычныя сілы, гэта было змантаванае відэа:
«Былі падрыхтаваныя відэаролікі, дзе расказвалася — на вас усе забыліся, вы нікому не патрэбныя, апазіцыя дзеліць уладу. Рабілі нарэзку — напрыклад, эпізод са словамі Латушкі, потым эпізод са словамі Ціханоўскай. Пазней я пераглядаў [першапачатковыя] ролікі і чуў, што там казалі зусім іншае, але нам паказвалі нарэзку. Гэта рабілі часта, а калі паўтарыць няпраўду тысячу разоў, яна робіцца праўдай».
Таксама, расказвае Віктар, вязням паказвалі кадры з бел-чырвона-белым сцягам на гей-прайдзе, прытым што ў беларускіх калоніях ствараецца атмасфера негатыўнага стаўлення да аднаполых стасункаў. Але, кажа былы палітвязень, за кратамі не надта верылі ў спробы дыскрэдытаваць дэмакратычныя сілы, бо чулі і іншыя гісторыі:
«Тых, хто вызваліўся, падтрымлівалі, ім дапамагалі выязджаць [з краіны]. Мы ведалі пра гэта, бо зона — такое месца, куды часам інфармацыя прыходзіць хутчэй, чым некуды на волі. Так што мы глядзелі на гэта з заплюшчанымі вачыма — было зразумела, што гэтыя відэа робяцца адмыслова».
«Усе цудоўна ведаюць, якую дзяржаву выбудаваў Лукашэнка — там адна хлусня», — адзначае Віктар.
Мы звярнуліся і да былога палітвязня, які адбываў тэрмін у калоніі №22 («Воўчыя норы»). Паводле яго словаў, яму не паказвалі нічога падобнага да кампрамату на дэмакратычныя сілы, не чуў ён пра такое і ад іншых вязняў. Ён згадвае супрацьлеглы факт.
Мужчына кажа, што ў калоніі багата людзей, якія тлумачаць іншым вязням: прасіць пра памілаванне можна, гэта не сорамна і ніхто за гэта не асудзіць — ні ў калоніі, ні на волі. Некаторых з іх, мяркуе былы вязень, спецыяльна заслалі аператыўнікі, але і звычайныя вязні часцей за ўсё спакойна ставяцца да працэдуры памілавання.
У палітвязняў, якія атачалі суразмоўцу, няма страху, што за выхад па памілаванні іх асудзяць. «Усе ўсё выдатна разумеюць, кожны хоча дахаты, і падпісваць ці не — справа кожнага. Чалавека [ў калоніі] спрабуюць падтрымаць, а не заганяць у кут», — тлумачыць былы вязень.
«Гандаль людзьмі? Палітзняволеныя самі просяць, каб нехта іх ужо купіў». Маналог Яўгеніі Доўгай
Месяцы карцару і два з паловай гады без сонца. Як малады мінчук прайшоў праз калонію і крытую турму