«Pieršaje, što padumała, — nie vytrymaju». Jak alimpijadnicu asudzili za palityku i adpravili prybiralščycaj u depo
U 2019-m lidčanku Darju Čajko biez ekzamienaŭ uziali na hieafak BDU — dziaŭčyna mieła dypłom respublikanskaj alimpijady. A ŭ 2021-m adpravili na dva z pałovaj hady na chimiju ź ciažkaj pracaj. Raskazvajem, jak ź pierśpiektyŭnaj studentki zrabili prybiralščycu ŭ depo i jak jana viartajecca da žyćcia paśla hetaha.
15.08.2024 / 14:16
Fota: archiŭ surazmoŭcy
«Bajsoł» adkryŭ zbor u dapamohu Darji — paŭdzielničać možna tut.
Čaćviora ŭ čornym zatrymali, kala viartałasia z palikliniki
Dašy Čajko 22 hady. U starejšych kłasach lidskaj himnazii dziaŭčyna zachapiłasia hieahrafijaj, i ŭ 2019-m uziała dypłom na respublikanskaj alimpijadzie, jaki dazvoliŭ biez ekzamienaŭ pastupić na hieahrafičny fakultet BDU.
Žnivień 2020-ha Darja sustreła ŭ Lidzie i ź pieršaha viečara ŭdzielničała ŭ pratestach. Zhadvaje poŭnyja vulicy ludziej i žorstki hvałt siłavikoŭ:
«Prykładna 10 žniŭnia ja pajšła raniej z akcyi i, kali była doma, pabačyła z akna, jak čałaviek piać u čornym adzieńni ciahnuć chłopca ŭ mašynu. Jon nie supraciŭlaŭsia, tamu što byŭ źbity. Jany zaciahnuli jaho ŭ busik, ale nie źjechali, praz paru chvilin vyciahnuli jaho i kinuli lažać na ziamli. Potym mianty źjechali, pryjechała chutkaja i zabrała chłopca».
Dziaŭčynu zatrymali praz paŭhoda. Jana zachvareła na kavid i siadzieła na karancinie ŭ Lidzie, i niejak viartałasia z palikliniki dachaty, kali da jaje padyšli čaćviora ŭ čornym adzieńni. Skazali, što abo Darja pojdzie ź imi, abo jany joj dapamohuć heta zrabić. U vyniku dziaŭčynu pryvieźli ŭ miascovy adździeł HUBAZiKu, dzie jana daviedałasia, što ŭziali jaje z-za paviedamleńniaŭ u miascovym čacie.
«Ja pisała tam, što mahła b dapamahčy ludziam adsočvać pieramiaščeńni milicyi, bo žyła na vysokim paviersie i dobra bačyła, adkul jeduć siłaviki. Taksama ŭ mianie było paviedamleńnie, jakoje kvalifikavali jak abrazu supracoŭnika za vykanańnie im słužbovych abaviazkaŭ. Prosta ŭ hetym čacie napisali, što lidski śledčy ŭžyvaŭ hvałt da pratestoŭcaŭ, pahražaŭ pasadzić ich u «pravilnuju» kamieru. I ja napisała biez łajanki ŭsio, što dumaju pra hetaha čałavieka: u jaho jość siamja, a jon robić takija złačynstvy ŭ dačynieńni da hramadzian svajho horada.
Mianie pratrymali tam kala šaści hadzin, heta byli nie samyja pryjemnyja razmovy. Ja siadzieła ŭ šoku, na ich byli bałakłavy, ja ničoha nie razumieła. Pastavili mianie ŭ taki stan, što budzieš havaryć usio, što zapytajuć. Pahražali, kali im nie spadabajucca maje adkazy, kab ja nie ździŭlałasia, što jany pryjduć i zapytajuć u maich baćkoŭ», — zhadvaje Darja.
Tady dziaŭčynu adpuścili z aficyjnym papiaredžańniem, a praz tydzień joj pazvaniŭ śledčy. Paviedamili, što na Darju zaviedzienaja kryminałka za «źniavahu pradstaŭnika ŭłady» (artykuł 369), i zahadali pryjechać u Hrodna, bo tam viałosia śledstva. Darju pakinuli pad padpiskaj ab niavyjeździe, ale ŭsie miesiacy śledstva jana była vymušanaja rehularna jeździć u Hrodna.
Paśla taho, jak źjaviłasia kryminałka, dziaŭčynu adličyli z univiersiteta — prosta adzin z vykładčykaŭ skazaŭ joj zabrać atestat.
«U mianie tady pačaŭsia vialiki stres ad taho, što zaviali kryminalnuju spravu. Heta takaja častka žyćcia, jakaja ciahnułasia miesiacy try-čatyry, usio było byccam u strašnym śnie. Ja była vielmi ŭražanaja ŭsim hetym».
Fota: archiŭ surazmoŭcy
Dziaŭčynie dastaŭsia sudździa Maksim Fiłataŭ — viadomaja ŭ Lidzie asoba, mienavita jon niekali asudziŭ Vitolda Ašurka. Akramia artykuła za «źniavahu», joj dadali jašče «narodny» artykuł 342, i 30 žniŭnia 2021-ha Darja na dva z pałovaj hady pryjechała na chimiju ŭ Viciebsk.
«U 2021 hodzie płacić 70 rubloŭ za kamunałku za łožkamiesca — heta było baluča»
«Pieršaje, što ja tam padumała, — nie vytrymaju. Nie viedała, što rabić, ale była ŭpeŭnienaja, što nastupnyja dva z pałovaj hoda ja nie mahu tak pravieści. Jašče tady spadziavałasia, što ŭsio heta chutka skončycca, zaraz my pryjdziem da niejkaha kampramisu, bo apazicyja tady jašče zastavałasia aktyŭnaj, jak i ciapier. Heta davała moc, kab usio vytrymać i nie złamacca.
U budynku vokny i ścieny ŭ ćvili, usio staroje. U pakoi na 20 kvadrataŭ žyvie 10-16 čałaviek, stajać dvuchpaviarchovyja łožki, usio niejkaje vielmi brudnaje, chałodnaje i niaŭtulnaje. Ludzi žyvuć adzin na adnym», — zhadvaje Darja.
Spačatku jaje nakiravali pracavać prybiralščycaj u vahonnaje depo, prybirać u cechu pa ramoncie vahonaŭ. Praca, uspaminaje dziaŭčyna, była fizična ciažkaja, brudnaja. Treba było prybirać śmiećcie, jakoje zastajecca paśla vyrabu detalaŭ: heta mahło być i niešta pylnaje i drobnaje, i davoli ciažkija mietaličnyja detali. Za źmienu treba było adnoj prybrać niekalki cechaŭ.
Darja pracavała pa hrafiku 3+1 — try pracoŭnyja dni i adzin vychodny, źmiena doŭžyłasia z vaśmi ranicy da siami viečara. Ale depo było daloka ad ustanovy, tamu na pracu treba było vychodzić u 6-20, a viartacca kala dziaviataj viečara. Za ŭsio heta joj płacili štomiesiac 420 rubloŭ, i heta jašče byŭ nie horšy varyjant:
«U tych, chto mieŭ pozvy ci musiŭ płacić alimienty, vyličvali hrošy z zarobku. Ludzi mahli atrymlivać 100 rubloŭ na miesiac, z hetych hrošaj treba było apłacić kamunałku, vydatki na transpart, kab dajechać da pracy, kuplać sabie ježu i adzieńnie. Uzimku kamunałka była niedzie 70 rubloŭ, uletku — 10-20 rubloŭ na miesiac. U 2021 hodzie płacić 70 rubloŭ za kamunałku za łožkamiesca — heta było baluča».
Dziaŭčyna ŭspaminaje, što niedzie pałova žančyn na toj chimii byli asudžanyja za niaspłatu alimientaŭ, čaściej za ŭsio jany pakutavali na ałkaholnuju zaležnaść. Jašče byli asudžanyja za kradziež roznych pamieraŭ i machlarstva, a taksama dziaŭčaty, jakija pryjazdžali z kałonii pa zamienie pakarańnia na bolš miakkaje — zbolšaha jany adbyvali termin za zabojstvy. Tak ich pačynali adaptavać da volnaha žyćcia. Na chimii asudžanyja karystajucca telefonami i hrašyma, a ludzi, jakija siadzieli pa šeść-vosiem hadoŭ, daŭno hetaha nie bačyli i nie razumiejuć, jak chadzić u kramu i karystacca transpartam.
Za niekalki hadoŭ da taho, jak Darja trapiła na chimiju, u jaje vyjavili sarkaidoz — aŭtaimunnuju chvarobu, jakaja čaściej za ŭsio zakranaje limfavuzły i lohkija. Kali dziaŭčyna pryjechała ŭ Viciebsk, jaje chvaroba ŭžo daŭno była ŭ remisii, ale praź niekalki miesiacaŭ pracy ŭ depo sarkaidoz u Darji abvastryŭsia. Jana ŭpeŭnienaja, što heta źviazana ź jaje pracaj na chimii (chvorym na sarkaidoz lepš nie kantaktavać z pyłam i chimikatami).
Tamu spatrebiłasia šukać inšaje miesca:
«Ja vielmi doŭha z-za hetaha spračałasia z administracyjaj, bo na chimii tak pryniata: ty idzieš pracavać tudy, kudy ciabie nakiravali. Letam 2022-ha mianie ŭładkavali na chałodny skład, chacia mnie nielha było pracavać u chałodnych pamiaškańniach. Tam ja prapracavała dva miesiacy biez aficyjnaha pracaŭładkavańnia, i kali pryjšoŭ čas mianie ŭładkoŭvać aficyjna, to pracadaŭca pahladzieŭ na maje dakumienty i skazaŭ, što jany mianie nie mohuć brać.
Na nastupny hod zahadčyk ustanovy, možna skazać, mnie ŭ pomstu, vyrašyŭ mianie ŭładkavać prybiralščycaj pamiaškańniaŭ u samoj PUAT na paŭstaŭki, atrymlivała 200 rubloŭ štomiesiac. Praca nieskładanaja: čatyry pracoŭnyja hadziny, treba było prosta myć kalidor i, kali spatrebicca, kabiniety supracoŭnikaŭ. Ale ŭvieś dzień ja znachodziłasia va ŭstanovie, mianie nie vadzili ŭ kramu i kazali zamaŭlać dastaŭku, a jany tady byli vielmi darahija».
Fota: archiŭ surazmoŭcy
Kab trapić da lekara, časam davodziłasia čakać paru tydniaŭ. Dziaŭčyna była na palityčnym prafuliku, tamu joj treba było adznačacca kožnuju hadzinu, kali jana była ŭ PUAT. A pakolki Darja nikudy nie vychodziła, rabić heta treba było štodzień z 7 da 21 hadziny.
«Atrymałasia tak mocna abstrahavacca, što ciapier mnie składana viarnucca ŭ narmalnaje žyćcio»
Darja raskazvaje i pra inšyja nastupstvy dla zdaroŭja paśla chimii:
«U mianie pačali raści nižnija zuby mudraści, miesiacy dva jany vielmi mocna baleli, i ja razumieła, što, chutčej za ŭsio, ich treba vydalać. Mnie admovili biez anijakich padstaŭ, prosta nie paviali da lekara. Siadzieła na abiazbolvajučych, u vyniku ŭ mianie na nižniaj skivicy mocna pakryvilisia zuby, tamu zaraz mnie treba stavić brekiety. Bo ŭ mianie ścirajecca zubnaja emal, i lekar kaža, što kali ničoha nie rabić, praz hod zuby pačnuć kryšycca».
29 lutaha 2024-ha Darja narešcie viarnułasia dachaty. Ale spakojna žyć nie atrymałasia — dziaŭčyna razumieła, što da vyzvalenych palitviaźniaŭ časam znoŭ prychodziać:
«Ja ž nie tolki kamientavała, a taksama aktyŭna chadziła na pratesty. Pakul była na chimii, nie vypuskała z hałavy dumku, što kali jany pažadajuć, mohuć pryciahnuć mianie da novaj kryminałki. Supakojvała tolki toje, što, pakul ty pazbaŭleny voli, jany nie šukajuć na ciabie ničoha novaha, šmat chto pra heta kaža. Kali ty na chimii, jany sočać, kab ty nie byŭ ni na što [ekstremisckaje] padpisany, nidzie nie ŭdzielničaŭ, to-bok kab nie było novych epizodaŭ, a staryja epizody ich nie cikaviać. A voś kali ty vyzvalaješsia, niešta staroje moža ŭspłyć.
Tamu ja chutka zrazumieła, što mnie nie budzie nijakaha spakoju, treba było prymać rašeńnie i źjazdžać. Nie mahła viarnucca va ŭniviersitet, nie razumieła, dzie možna pracavać, kab nie prybiralščycaj abo niejkaj švačkaj. Zhubiła stolki času i nie viedała, čym by ja chacieła zajmacca ŭ Biełarusi, ale było jasna, što mnie treba vyšejšaja adukacyja».
Ciapier Darja žyvie ŭ Hdańsku. Jana padałasia na prahramu Kalinoŭskaha i ŭ bližejšy čas płanuje vučyć polskuju movu, a dalej pastupać va ŭniviersitet — chutčej za ŭsio, dziaŭčyna vierniecca da hieahrafii. A pakul što Darja padpracoŭvaje manikiurščycaj. Navučyłasia hetamu na kursach, pakul čakała ŭ rodnaj Lidzie suda i prysudu pa svajoj spravie.
Histaryčnaja častka Hdańska. Fota: pexels.com
Pryvidy taho, što jana pieražyła, nie adpuskajuć dziaŭčynu:
«Ja ŭ Polščy bolš za dva miesiacy, i ciapier pačaŭsia taki pieryjad, kali treba prymać šmat rašeńniaŭ i vyznačyć, čym ja budu zajmacca bližejšy čas. Ale pačynajucca fłešbeki, i ja źviarnułasia da psichołaha, kab prapracavać niekatoryja momanty, bo mnie trochi składana.
Čužaja kraina, čužaja mova — z usim hetym pacichu možna zvyknucca, ale adčuvańnie samotnaści ŭ novaj krainie trochi zaminaje rabić patrebnyja spravy. Usie hetyja dva z pałovaj hady ja ličyła, što vielmi dobra z usim spraŭlajusia, što ja mocnaja i ŭ mianie nasamreč usio dobra. Ja abstrahavałasia ad usiaho, ale heta prosta była reakcyja arhanizmu, kab vytrymać, vyzvalicca i iści dalej. Atrymałasia tak mocna abstrahavacca, što ciapier mnie składana viarnucca ŭ narmalnaje žyćcio, bo ja byccam pryvykła nie zaŭvažać usio, što adbyvajecca navokał».
«Antoškina — heta piekła». Strašny manałoh palitźniavolenaj