Jak sintetyčnaja bijałohija razburaje śviet i što z hetym rabić
Bijałahičnyja technałohii, uzmocnienyja štučnym intelektam, jak nikoli spraścili vytvorčaść chvarob. Kali stvorany čałaviekam patahien vyrviecca vonki ci budzie vypuščany z łabaratoryi, nastupstvy mohuć być katastrafičnymi. Što pavinny rabić urady?
23.08.2024 / 22:29
Fota: SrdjanPav / Getty Images
Na niebiaśpieku bijałahičnaj zbroi va ŭmovach chutkaha raspaŭsiudžańnia novych navukova-techničnych dasiahnieńniaŭ źviartaje ŭvahu artykuł u časopisie Foreign Affairs.
Siarod jaho aŭtaraŭ — prezident i vykanaŭčy dyrektar amierykanskaj niekamiercyjnaj daśledčaj arhanizacyi RAND, jakaja pravodzić daśledavańni pa vajenna-techničnych i stratehičnych aśpiektach aktualnych prablem nacyjanalnaj biaśpieki Džejsan Meteni (Jason Matheny), savietnik Centra palityki ŭ halinie technałohij i biaśpieki karparacyi RAND Hreh Makiełvi (Greg McKelvey) i prafiesar fundamientalnych navuk u Ankałahičnym centry Freda Chatčynsana Rodžer Brent (Roger Brent).
Aŭtary adznačajuć, što bolšaść ludziej razhladajuć bijałohiju jak ruchač prahresu. Ale hety prahres maje i advarotny bok. Paralelna z raspracoŭkaj novych vakcyn viadziecca raspracoŭka bakteryjałahičnaj zbroi, jakaja nie mienš śmiarotnaja za jadziernuju. Pry hetym vytvorčaść patahienaŭ tańniejšaja, čym abarona ad ich.
Inviestycyi ŭ abstalavańnie i materyjały, nieabchodnyja dla stvareńnia novaha patahienu, nievialikija, a reahavańnie na epidemiju adnaho ź ich patrabuje składanaha i ašałamlalna darahoha naboru kampanientaŭ: šyrokich sietak testavańnia i dyjahnostyki, vielizarnaj kolkaści srodkaŭ indyvidualnaj abarony, karancinu, jaki bje pa ekanomicy i razburaje sacyjalnaje žyćcio, i sistem raspracoŭki, vyrabu i raspaŭsiudžańnia mietadaŭ lekavańnia i vakcyn.
Daśledavańnie faktaraŭ bijachimičnaj katastrofy. Fota: SrdjanPav / Getty Images
Vidavočna, što bijałahičnyja technałohii, jakija zaraz uzmocnienyja štučnym intelektam, jak nikoli spraścili vytvorčaść chvarob. Kali stvorany čałaviekam patahien vyrviecca vonki ci budzie vypuščany z łabaratoryi, nastupstvy mohuć być katastrafičnymi. Patahien zmoža zarazić vializnyja płasty nasielnictva za značna mienšy čas, čym spatrebicca miedykam, kab vyjavić pahrozu, identyfikavać jaje i raspačać baraćbu z chvarobaj.
Mižnarodnyja pahadnieńni i miery achovy zdaroŭja, jakija ciapier dziejničajuć, nie mohuć praduchilić ataki bakteryjałahičnaj, ci bijałahičnaj zbrojaj. Za bolš jak stahodździe adbyŭsia šerah incydentaŭ, jakija pakazvajuć, što pamyłkova mierkavać, što dziaržavam ci terarystam brakuje voli ci srodkaŭ dla stvareńnia bijałahičnaj zbroi.
Padčas chałodnaj vajny suśvietnyja jadziernyja dziaržavy paźbiehli katastrofy šmat u čym dziakujučy kancepcyi harantavanaha ŭzajemnaha źniščeńnia. Palityki pryznali, što adzinkavaja jadziernaja ataka moža spravakavać zvarotny ŭdar, jaki źniščyć płanietu.
Vospa małpaŭ. AP Photo, Getty Images, Kałaž: «Naša Niva»
Uzajemna harantavanaje źniščeńnie zaležyć ad zdolnaści dziaržavy identyfikavać napadajučaha. Ź jadziernaj zbrojaj zrabić heta dastatkova lohka.
Ale ź bijałahičnaj zbrojaj paźbiehnuć vyjaŭleńnia i, takim čynam, adpłaty, vielmi lohka. Urad luboj krainy moža tajemna vypuścić niebiaśpiečny virus i abvinavacić u hetym lubuju kolkaść inšych dziaržaŭ ci niedziaržaŭnych subjektaŭ.
Jak zmahacca z novymi pahrozami?
Aŭtary źviartajucca da historyi baraćby z pažarami ŭ haradach. U XIX stahodździ ich udałosia pieramahčy dziakujučy daskanałym sistemam apaviaščeńnia i reahavańnia, farmiravańniu pažarnych kamand i ŭstanoŭcy pažarnych hidrantaŭ. U budaŭnictva ŭkaranialisia mienš haručyja budaŭničyja materyjały, źmianialisia inžyniernyja standarty i budaŭničyja normy. U vyniku pažary, što ŭ minułyja stahodździ źniščali cełyja harady, stali redkaj źjavaj, a kali jany zdarajucca, to zvyčajna łakalizujucca ŭ adnoj kvatery ci domie.
Na ŭradach XXI stahodździa lažyć zadača arhanizacyi «pažarnych słužbaŭ» dla tušeńnia pažaraŭ epidemij. Hetyja słužby pavinny chutka raspracoŭvać vakcyny, supraćvirusnyja preparaty, ałharytmy miedycynskich pratakołaŭ.
Adnak treba razumieć, što chutkaha reahavańnia budzie niedastatkova. Śviet moža i pavinien raspracavać mahčymaść vakcynavać 8 miljardaŭ čałaviek na praciahu 100 dzion paśla ŭspyški.
Palityki pavinny zrabić kroki (uvieści «budaŭničyja normy») jakija abciažarać raspaŭsiudžvańnie patahienaŭ.
Pačać možna sa stvareńnia vialikich zapasaŭ srodkaŭ indyvidualnaj abarony. Maski, palčatki i reśpiratary źjaŭlajucca klučom da spynieńnia pieradačy virusa.
Dziaržavy pavinny subsidavać takija vytvorčaści, kab jany mahli pavialičyć vypusk u vypadku nieabchodnaści. Taksama nieabchodna stymulavać vytvorcaŭ srodkaŭ indyvidualnaj abarony, kab tyja imknulisia rabić svaju pradukcyju tannaj, efiektyŭnaj i zručnaj.
Dziaržavy pavinny dapamahčy abstalavać budynki sistemami ačyščeńnia z vykarystańniem mikrabicydnaha dalniaha ultrafijaletavaha śviatła (Far-UVC) i filtrami dla ŭłoŭlivańnia aerazolnych čaścic. U sukupnaści, adznačajuć aŭtary, hetyja miery zdolnyja istotna źnizić ryzyku pierarastańnia ŭspyšak toj ci inšaj chvaroby ŭ padziei, jakija destabilizujuć hramadstva.
Čynoŭniki pavinny navučycca žyć z novymi technałohijami, jakija dynamična źmianiajucca, navučycca ich razumieć i kiravać imi. Mahčyma, heta adziny sposab faktyčna praduchilić masavuju bijałahičnuju ataku.
Pa słovach aŭtaraŭ, mienavita čynoŭniki stajać na čale farmiravańnia ekasistemy, jakaja b i padtrymlivała bijałahičnyja daśledavańni i raspracoŭki, tak i abaraniała śviet ad bijałahičnych pahroz.
Uradam treba raspracavać novyja sposaby vyjaŭleńnia zabaronienaj bijałahičnaj aktyŭnaści, kab pravaachoŭnyja orhany i śpiecsłužby mahli praduchilać ataki da taho, jak jany buduć ździejśnienyja.
Narešcie, adznačajuć aŭtary, pačynajučy ź siońniašniaha dnia dziaržavam nieabchodna raspracoŭvać svaju palityku bijałahičnaj abarony z ulikam štučnaha intelektu.
Afryku imkliva achoplivaje małavyvučany i vielmi niebiaśpiečny virus. Što takoje vospa małpaŭ?