Kolkaść raspačatych kryminalnych spraŭ za «ekstremisckija złačynstvy» — 19 tysiač
Juryst pravaabarončaha centra «Viasna» Pavieł Sapiełka ŭ intervju «Radyjo Svaboda» analizuje maštab i tendencyi represij apošnich miesiacaŭ, adkazvaje na pytańnie, ci varta kantaktavać ź Juryjem Vaskrasienskim, i tłumačyć, jakija kankretnyja kroki biełaruskaha režymu mohuć pryvieści jaho ŭ Haahu.
10.10.2024 / 16:03
Pavieł Sapiełka
— Jak vyhladaje maštab i hłybinia represij apošnim časam, jakija zakanamiernaści i tendencyi varta adznačyć?
— Pravaabarončy centr «Viasna» štomiesiac vydaje ahlad situacyi za minuły miesiac. Zychodziačy z tych danych, jakija my atrymlivajem, represii majuć vysoki ŭzrovień, bolš-mienš stabilny charaktar, mianiajecca tolki źmiest i suadnosiny pamiž vidami hetych represij.
U niejki čas fiksujecca bolš tak zvanych ekstremisckich «złačynstvaŭ», u inšyja tydni bolš prysudaŭ vynosicca za vykazvańnie dumak, u niejkija — za ŭdzieł u pratestach. Statystyka mianiajecca, ale, pa sutnaści, uzrovień represij, jaki byŭ zadadzieny paśla žniŭnia 2020 hoda, zastajecca stabilna vysokim.
Ja chacieŭ by pieraścierahčy ad taho, kab rabić vysnovy adnosna danych na karotkich pramiežkach času. Bo časta hetyja pakazčyki mianiajucca prosta z pryčyn, nie źviazanych z uzroŭniem represij. Byvaje, što ŭłady prykładajuć namahańni, kab skaracić dostup da infarmacyi pravaabarončym strukturam. Albo ŭ niejkija dni adbyvajucca rejdy i zatrymańni ludziej pa administracyjnych artykułach, a potym mohuć adbyvacca pracesy pryciahnieńnia da adkaznaści hetych zatrymanych ludziej užo pa kryminalnych spravach.
— Adna z adnosna novych źjaŭ — kali palitviaźni (takija, jak Palina Šarenda-Panasiuk abo Juraś Ziankovič) pad ciskam byli vymušany davać intervju prapahandysckim kanałam, ale paśla hetaha ich nie vypuskali, a naadvarot, karali ci navat dadavali termin, jak Ziankoviču. Raniej paśla takich intervju ludziej vyzvalali, heta było častkaj uhody. Dla čaho ŭłady robiać heta zaraz?
— Ja nie vielmi mahu razvažać ad imia hetaha represiŭnaha aparatu i sprabavać užycca ŭ ichni ład myśleńnia, znajści niejkuju łohiku. Chacia, pa-sutnaści, hetaja łohika, vidavočna, jość.
Kali praanalizavać niadaŭnija vyzvaleńni ŭ vyniku pamiłavańnia, to peŭnaja, i vielmi vialikaja, dola — heta tyja ludzi, jakija z humanitarnych mierkavańniaŭ pavinny byli być adpuščanyja na volu. Jany nie mahli dalej znachodzicca ŭ kałonijach, heta dastaŭlała im dadatkovyja pakuty, aproč samoha faktu pazbaŭleńnia voli i žorstkich umoŭ, jakija stvarajucca dla ŭsich palitviaźniaŭ. Ja kažu, naprykład, pra pažyłych ludziej, pra ludziej z surjoznymi zachvorvańniami, pra šmatdzietnych baćkoŭ. I takich była praktyčna tracina ad vyzvalenych.
Niejkaja častka vyzvalenych, mahčyma, vykanała tyja ŭmovy, jakija pierad imi stavili ŭłady. Častka — heta byli asoby, jakija pa niejkaj vypadkovaści nie trapili ŭ pole zroku administracyi, nie mieli šmatlikich spahnańniaŭ, jakija supravadžajuć utrymańnie ŭ kałonijach praktyčna kožnaha palitviaźnia, — ich taksama vyzvalili. Kamuści ź ich zastavałasia znachodzicca ŭ kałonijach miesiac, kamuści bolš. Niechta ź ich taksama ŭdzielničaŭ u prapahandysckich filmach.
Tut akurat možna zrazumieć łohiku ŭładaŭ. Patrabavańni ab vyzvaleńni hetych viaźniaŭ z humanitarnych mierkavańniaŭ vystaŭlalisia samymi roznymi subjektami, pravaabaroncami i mižnarodnymi strukturami. Ich vyzvaleńnie było razbaŭlenaje peŭnaj kolkaściu novych asudžanych. Vidavočna, dla taho, kab možna było skazać, što heta nie vy nas prymusili, heta naša ŭłasnaja ideja, jakuju my takim čynam realizavali.
— U hramadstvie praciahvajecca vialikaja dyskusija na hety kont — što možna zrabić, kab damahčysia vyzvaleńnia palitviaźniaŭ, na jakija sastupki tearetyčna možna pajści. Minski režym «pryznačyŭ» užo peŭnych asob, jakija źjaŭlajucca śpikierami ŭ hetym pytańni ad uładaŭ — Juryj Vaskrasienski, Raman Pratasievič. Ci varta iści ź imi na kantakty, ci moža heta prynieści niejki plon?
— Vyzvaleńnie hetych 115 čałaviek — vielmi važny fakt: i «Viasna», i ŭsie pravaabaroncy vitajuć ich vyzvaleńnie. Ale treba razumieć, što za hety čas, za try miesiacy, novymi palitviaźniami pryznany 161 čałaviek.
Takim čynam, vyzvaleńnie 115 čałaviek — heta vielmi nievialikaja sastupka ad režymu, bo ŭ ich jość siońnia nievyčerpnaja krynica papaŭnieńnia hetaha zapasu.
Ja nie vielmi časta pryvodžu danyja, pra jakija zaraz skažu, bo imi časta manipulujuć abodva baki. Adnak kolkaść kryminalnych spraŭ, raspačatych pa fakcie tak zvanych ekstremisckich złačynstvaŭ — 19 tysiač. Heta aznačaje, što va ŭładaŭ jość «zapas» tysiač ludziej tolki pa ŭžo raspačatych spravach. Adzinaje, što ich budzie krychu spyniać — heta termin daŭniny, jaki, naprykład, pa padziejach pratestavaj vosieni 2020 hoda zakančvajecca ŭvosień nastupnaha, 2025 hoda.
Ciapier nakont Pratasieviča i Vaskrasienskaha. Abiedźvie fihury — heta byłyja palitviaźni, jakija mieli dośvied pazbaŭleńnia voli i, całkam mahčyma, žorstkaha abychodžańnia. I pakul jany znachodziacca ŭ takim voś uraźlivym stanie, ja nie schilny ich krytykavać.
Ale ja taksama nie schilny razhladać ich jak niejkich subjektaŭ, ź jakim treba vieści pieramovy, dziejańni jakich varta ŭvažliva i padrabiazna abmiarkoŭvać. Vypadak Pratasieviča značna składaniejšy, jak mnie zdajecca. Što da Vaskrasienskaha, to ja bajusia, što kali-niebudź jon prymieryć rolu pravaabaroncy.
Ja ŭvohule admaŭlajusia ŭsprymać jaho jak pasiarednika pamiž režymam i inšymi subjektami (u tym liku demakratyčnymi, pravaabarončymi), bo jon nie ŭpaŭnavažany ni adnym, ni druhim bokam na toje, kab być pasiarednikam. Kali jon vykładaje niejkija naratyvy i sprabuje heta padać jak svajo viedańnie, dla mianie heta ničoha nie aznačaje, akramia jak dumku Vaskrasienskaha.
— Režym pačaŭ pieraśledavać ludziej, jakija za miežami Biełarusi ŭdzielničali ŭ roznych akcyjach. Spačatku pačali pieraśledavać udzielnikaŭ śviatkavańnia 25 sakavika, ciapier zajavili, što raspačynajuć spravy suprać udzielnikaŭ akcyj, jakija adbylisia ŭ roznych haradach śvietu 9 žniŭnia. Zrazumieła, što režym imkniecca spynić lubuju palityčnuju aktyŭnaść biełarusaŭ navat za miežami krainy. Ale ci nie možna razhladać heta jak umiašańnie va ŭnutranyja spravy hetych dziaržaŭ?
— Hetym dziejańniam dało vyznačeńnie litoŭskaje Ministerstva justycyi, kali źviarnułasia z zajavaj da prakurora Mižnarodnaha kryminalnaha suda. Heta nazyvajecca «tranśmiežny pieraśled». I heta ŭ sukupnaści z de-fakta departacyjaj — mienavita toje, što prosiać rasśledavać prakurora Mižnarodnaha kryminalnaha suda.
I biełaruskija ŭłady, kali jany ŭviali hetuju praktyku, i asabliva kali buduć jaje praciahvać, majuć vielmi dobryja šancy paznajomicca z Haahaj. Mahčyma, fizična nie adrazu, ale ja lublu pryvodzić taki prykład: Słabadan Miłošavič, vidavočna, taksama nie dumaŭ, dzie praviadzie reštu svajho žyćcia. Ale tak skłaŭsia jahony los. I ŭvohule, los mnohich dyktataraŭ padobny.
«Biełaruskija ŭłady čakajuć ad demakratyčnych siłaŭ nie miakčejšych krokaŭ, a kapitulacyi»