Nastaŭnik zamiežnych moŭ ź Jarasłaŭla pierajechaŭ u Biełaruś i ciapier pracuje ŭ biełaruskamoŭnym časopisie
Nastaŭnik Arciom Hurdajeŭ pierajechaŭ ź Jarasłaŭla ŭ Biełaruś. Pra heta małady čałaviek maryŭ dastatkova doŭha, i biełaruskuju movu vyvučaŭ śpiecyjalna, kab była mahčymaść razumieć bližej takuju cikavuju jamu krainu. Adkul źjaviłasia takaja mara, čym zachapiła Biełaruś i jak adbyvaŭsia praces pryvykańnia da miascovaha mientalitetu, Arciom raskazaŭ karespandentu vydańnia «Słušna».
14.10.2024 / 23:05
— Arciom, raniej ty žyŭ u Jarasłaŭli, navučaŭsia na vykładčyka niamieckaj i anhlijskaj moŭ…
— Tak, ja navučaŭsia na vykładčyka niamieckaj i anhlijskaj moŭ u Jarasłaŭskim dziaržaŭnym piedahahičnym univiersitecie imia K. D. Ušynskaha z 2018 pa 2023 hod. Z malenstva mianie cikavili zamiežnyja movy, i kali ŭ starejšych kłasach paŭstała pytańnie vybaru śpiecyjalnaści, ja z upeŭnienaściu vyznačyŭ, što pastuplu na hety napramak.
Niahledziačy na toje, što navučańnie va ŭniviersitecie doŭžyłasia 5 hadoŭ, jano praminuła dla mianie vielmi chutka. Mnie duža padabałasia vučycca, naviedvać sieminarskija i praktyčnyja zaniatki, prachodzić praktyku ŭ školnych łahierach i ŭ škołach Jarasłaŭla. Padčas praktyk ja nie mieŭ nijakich ciažkaściaŭ: mnie było daspadoby raspracoŭvać dla dziaciej niezvyčajnyja zadańni, rychtujučysia da temy zaniatkaŭ. Vučni brali čynny ŭdzieł u maich zaniatkach, było vidać ich ščyruju zacikaŭlenaść…
— Paśla zakančeńnia ŭniviersiteta ty pierajechaŭ u Biełaruś. Čamu?
— Ja pierajechaŭ u Biełaruś, bo maryŭ pra heta z čatyroch hadoŭ. Reč u tym, što maja prababula — biełaruska. Pierad pačatkam Druhoj suśvietnaj vajny jana razam ź siamjoj imihravała ŭ viosku Karmilicyna, što pad Jarasłaŭlem. Ja zaśpieŭ babulu tolki ŭ svaim rańnim dziacinstvie, ale ŭ mianie zastalisia ŭspaminy pra toje, što jana razmaŭlała na niejkaj pryhožaj movie, jakaja adroźnivałasia ad ruskaj.
Z tych časoŭ ja mieŭ tryvałuju prahu zasvoić biełaruskuju movu, kab być zdolnym volna vykazvać na joj svaje dumki. Z hetaj pryčyny ŭžo ŭ małodšych kłasach škoły ja pačaŭ čytać padručnik pa biełaruskaj movie, zavučvać słovy i vyrazy. Adnak zatym majo znajomstva z movaj daviałosia prypynić, bo ja całkam zanuryŭsia ŭ školny navučalny praces i da biełaruskaj movy viarnuŭsia tolki ŭ starejšych kłasach.
Ja nie skažu, što vyvučeńnie biełaruskaj movy było dla mianie ciažkim zaniatkam. Ja zrabiŭ jaho zaviadzionkaj, tradycyjaj, vyvučajučy štości novaje kožny dzień. Jak tolki nadarałasia volnaja chvilina, ja nie abminaŭ mahčymaści aznajomicca z novaj hramatyčnaj temaj i pačytać tvory kłasičnaj biełaruskaj litaratury.
Kali navučańnie va ŭniviersitecie nabližałasia da zakančeńnia, u mianie znoŭ paŭstała pytańnie pra toje, kudy rušyć dalej. Na toj momant ja ŭžo davoli dobra vałodaŭ biełaruskaj movaj. Adrazu zrazumieŭ: voś jon — moj šaniec ažyćciavić maru i ŭrešcie zładzić piarebary ŭ Biełaruś.
Svoj vybar ja spyniŭ na Hrodnie, bo, ščyra kažučy, pabačyŭ fotazdymki, i mnie spadabałasia, jak hety horad vyhladaje. Ad jaho paviavała daŭninoju, vieličču. Niezdarma kažuć, što Harodnia — karaleŭski horad. Ja abmierkavaŭ svoj namier z baćkami, jakija byli tolki radyja majmu rašeńniu, padrychtavaŭ usie patrebnyja dla pierajezdu dakumienty, rečy i… sieŭ na ciahnik.
Ź pieršych chvilin znachodžańnia ŭ Biełarusi ja adčuŭ roźnicu ŭ mientalitecie. Adrazu zaŭvažyŭ pamiarkoŭnaść žycharoŭ, ich hatoŭnaść dapamahčy, padkazać, jak zrabić štości najlepšym čynam. Usie byli ŭ zachapleńni ad taho, što ja razmaŭlaŭ ź imi pa-biełarusku.
Što da kultury Biełarusi, mnie vielmi spadabalisia tradycyjnyja śviaty: Dažynki, Bahač, Dziady, Kalady, Vialikdzień, Kupalle… Jany svojeasablivyja, ich karani sychodziać u daŭninu i paviazvajuć tradycyi praščuraŭ z sučasnym pakaleńniem biełarusaŭ.
Adnojčy, špacyrujučy pa vułkach, ja raptoŭna pabačyŭ vielizarnuju šyldu, na jakoj było napisana pa-biełarusku: «Hrodzienskaja praŭda». Čamuś mnie «ciuknuła», što chaču pracavać mienavita tut. Ja paśpiachova prajšoŭ vyprabavalnyja zadańni, dzie treba było adredahavać teksty na biełaruskaj i ruskaj movach, i byŭ pryniaty na pasadu karektara.
Zaraz za tydzień ja praviaraju ad 16 da 32 pałos, u zaležnaści ad taho, u jakim farmacie vydajucca rajonnyja haziety. Praca karektaram patrabuje, na moj pohlad, vialikaj adkaznaści, daskanałaha viedańnia moŭ, uvažlivaści, strukturavanaści, umieńnia zasiarodzicca navat u samaj napružanaj situacyi.
— Akramia pracy u ciabie jość svoj biełaruskamoŭny hurtok…
— Ja liču biełaruskuju movu vielmi łahodnaj, łaskavaj i napieŭnaj. Było žadańnie stvaryć prastoru, dzie ludzi roznaha ŭzrostu, razmaŭlajučy pa-biełarusku, mahli b abmiarkoŭvać roznyja cikavyja temy, raspaviadać pra svaje zacikaŭlenaści, niezvyčajnyja vypadki z žyćcia, dzialicca dośviedam.
Praz dva tydni znachodžańnia ŭ Hrodnie ja vypadkam zavitaŭ u kramu-prastoru «Šustry Vožyk» na majstar-kłas pa lepcy. Tam ja paznajomiŭsia z haspadyniaj hetaj ustanovy i damoviŭsia ź joju i majoj znajomaj, ź jakoj my listavalisia ŭ sacsietkach, ab stvareńni razmoŭnaha hurtka. My ŭtroch znajšli dobruju aŭdytoryju dla razmoŭ, pačali ładzić hutarki štosieradu i zrazumieli, što adnych hutarkovych sustreč niedastatkova, bo treba ŭdaskanalvać svaje viedy ŭ biełaruskaj movie, kab było lahčej kamunikavać.
Z hetaj nahody pa aŭtorkach my vyrašyli pravodzić navučalnyja sustrečy i takim čynam damahlisia harmaničnaha isnavańnia kłuba «Mova dla ŭsich», jaki spryjaje pašyreńniu aśviety i atrymańniu asałody ad hutarak.
Zaraz udzielnikami kłuba źjaŭlajucca 30 čałaviek roznaha ŭzrostu: ad 18 da 70 hadoŭ. Sustrečy naviedvajuć ad 7 da 10 čałaviek. Časam nadarajucca i anšłahi, kali prychodziać 15—17 čałaviek. Takoje adbyvajecca, kali my ładzim sustrečy z admietnymi haściami: piśmieńnikami, mastakami ci kalekcyjanierami.
— Ty jašče i cudoŭna maluješ. Vučyŭsia hetamu ci karystaješsia prahramami?
— Kolki siabie pamiataju, zaŭsiody mieŭ naturalny pociah da malavańnia. Ja nie moh nie malavać, tamu pry mahčymaści adlustroŭvaŭ na papiery siužety, što prychodzili mnie da hałavy. Ja nie navučaŭsia ŭ mastackaj škole: usie viedy ja atrymaŭ ad matuli, jakaja taksama vielmi lubić malavać, a taksama z navučalnych videa.
Pry malavańni na hrafičnym płanšecie ja karystajusia prahramaju Procreate, ale bolš za ŭsio mnie padabajecca malavać na papiery, bo ŭ takim vypadku ja mahu adčuvać materyjały, jakija vykarystoŭvaju dla malavańnia. Čaściakom addaju pieravahu hrafitnym i kalarovym ałoŭkam, akvareli. Asabliva lublu stvarać płaŭnyja hradyjenty, kab adzin koler nieprykmietna pierachodziŭ u inšy. Heta nadaje malunku pavietranaści i peŭnaj čaroŭnaści.
Čaściej za ŭsio ja maluju mahičnych istot, jakija raptam uspłyvajuć mnie na dumku, žyvioł, haradskija piejzažy, partrety ludziej. Malavańnie dla mianie toje ž samaje, što i kisłarod. Bieź jaho ja nie mahu ŭjavić svajho žyćcia. Jano daje mnie enierhiju i mahčymaść stvarać štości novaje, niepaŭtornaje.
— Rasskažy, jak ty pačaŭ supracoŭničać z časopisam «Biarozka»?
— Pabačyŭ u instahramie, što «Biarozka» ładzić konkurs dla mastakoŭ, u miežach jakoha treba namalavać piersanaža-maskota, jaki asacyjavaŭsia b z časopisam. Ja adkładaŭ malavańnie piersanaža ŭ doŭhuju skryniu, a potym uciamiŭ, što mahčymaści adterminoŭvać bolš niama i ŭ apošni dzień konkursu dasłaŭ svajho piersanaža. Vielmi pierajmaŭsia, što mianie ŭžo nie dapuściać da ŭdziełu, ale maje chvalavańni akazalisia marnymi.
Skłałasia tak, što mienavita moj piersanaž nabraŭ adnolkavuju kolkaść padabajek razam ź inšaj karcinkaj, tamu byŭ praviedzieny dadatkovy etap, pa vynikach jakoha ja pieramoh. Ad taho momantu ja pačaŭ supracoŭničać z «Biarozkaj» na ŭmovach hanararu, malujučy štomiesiac pa piać karcinak z vyjavaju dziaŭčynki-biarozki. Ad pačatku lipienia 2024 hoda ja ŭ štacie supracoŭnikaŭ časopisa ŭ jakaści styl-redaktara.
Arciom taksama cikavicca kalihrafijaj, viazańniem šydełkam, animacyjaj i śpievami. Jaho ciahnie da mastactva i ramiastva. Chłopiec ličyć, što zroblenaje svaimi rukami — najkaštoŭniejšy padarunak dla svajakoŭ i siabroŭ, jakija, jak pryznajecca Arciom, zaŭsiody byli dla jaho padtrymkaju i apiryščam.
— Kali b ty mieŭ supierzdolnaść, jakaja jana była b?
— Ja chacieŭ by ŭmieć čaravać, kab u patrebny momant źjaŭlaŭsia nieabchodny mnie pradmiet. Naprykład, siadžu ja ŭ parku, razumieju, što maju žadańnie pamalavać, i źjaŭlajucca skietčbuk, pendźli dy ałoŭki. Jašče mnie brakuje zdolnaści telepartavacca. Ja žyvu ŭ imklivym tempie, tamu časam mnie treba chutka trapić z adnoj łakacyi ŭ inšuju…
Lubimaja fraza Arcioma: «Ty ŭsio zmožaš». Kali jon ŭ pryhniečanym stanie, to niekalki razoŭ paŭtaraje hetuju frazu, upeŭnivajučy samoha siabie ŭ tym, što ciažkaści časovyja i majuć ułaścivaść zakančvacca. Paśla hetaha chłopiec spakvala pačynaje rabić zadumanaje…
Astapienia: My pieraraśli toj momant, kali dumali, što Biełaruś budzie biełaruskamoŭnaj
Jak skłałasia žyćcio Jalinki, adzinaj biełaruskamoŭnaj vučanicy ŭ Mahilovie ŭ svoj čas?