Z kaho zmalavali partret Mikoły Husoŭskaha, aŭtara słavutaj «Pieśni pra zubra»?
Mastak Jaŭhien Kulik padyšoŭ da pytańnia davoli aryhinalna.
27.10.2024 / 16:15
Mikoła Husoŭski i Jaŭhien Kulik.
U 1980 hodzie adznačałasia 500-hodździe z dnia naradžeńnia paeta i humanista Mikoły Husoŭskaha, aŭtara łacinamoŭnaj paemy «Pieśnia pra zubra», napisanaj dla papy Lva X, jaki zachacieŭ bolš daviedacca pra dalokaje Vialikaje Kniastva Litoŭskaje i niezvyčajnaha tamtejšaha źviera — zubra. Epičnaja paema, napoŭnienaja rozdumami pra los Radzimy, stała simvaličnym tvoram dla biełaruskaj litaratury.
Dakładnaja data naradžeńnia Husoŭskaha, jak i niejkija inšyja bijahrafičnyja źviestki pra jahonuju asobu, nieviadoma. Pryniata ličyć, što naradziŭsia jon kala 1470 hoda — i mienavita ad hetaj daty adličvaŭsia jahony jubilej.
Trochmoŭnaje vydańnie «Pieśni pra zubra» Husoŭskaha, aformlenaje Jaŭhienam Kulikom i vydadzienaje ŭ 1980 hodzie.
Da znamianalnaj daty Sajuz mastakoŭ Biełarusi padrychtavaŭ respublikanskuju vystavu «Mikoła Husoŭski i jaho čas», u jakoj udzielničała kala paŭsotni tvorcaŭ, źjavilisia šmatlikija materyjały pra paeta na staronkach haziet i časopisaŭ, imia jaho, dahetul mała viadomaje šyrokaj publicy, zahučała pa radyjo i telebačańni, vydaviectva «Mastackaja litaratura» paradavała novym vydańniem «Pieśni pra zubra».
Kniha vyjšła piatnaccacitysiačnym nakładam u šykoŭnym palihrafičnym vykanańni. Jana była trochmoŭnaj — u joj źmieščany łacinski aryhinał i pierakłady na biełaruskuju i ruskuju movy Jazepa Siemiažona i Jakuba Pareckaha.
Partret Mikoły Husoŭskaha ŭ vobrazie reniesansnaha humanista, vykanany Arlenam Kaškurevičam dla biełaruskaha vydańnia «Pieśni pra zubra» 1973 hoda.
Pierad mastakom-ilustrataram, Jaŭhienam Kulikom, adnym z ruchavikoŭ nacyjanalnaha adradžeńnia, stajała składanaja zadača ŭvasobić paeta kanca XV — pačatku XVI stahodździa, čyje pryžyćciovyja partrety nie zachavalisia. U pieršym biełaruskim vydańni «Pieśni pra zubra», jakoje pabačyła śviet u 1973 hodzie, užo źjaŭlaŭsia ŭjaŭny partret Husoŭskaha ŭ poŭny rost, stvorany Arlenam Kaškurevičam.
Razmaloŭki z vyjavami Mikoły Husoŭskaha i siužetu ź jahonaj paemy «Pieśnia pra zubra», paŭtoranyja ź ilustracyj Kaškureviča. Fota: telehram-kanał «Spadčyna»
Partret i inšyja ilustracyi z hetaha vydańnia pasłužyli asnovaj dla razmaloŭki ścien siaredniaj škoły №173 Minska. Sioleta ŭ čas ramontu ich prosta zamalavali žoŭtaj farbaj.
Jak musić vyhladać Husoŭski, mastak abmiarkoŭvaŭ u svajoj majsterni, «Paddašku», ź siabrami — Alaksiejem Maračkinym, Hienadziem Sakałovym-Kubajem, Viktaram Markaŭcom i Mikołam Kupavam. Jak pryhadvaje apošni, im jon pakazaŭ svaje nakidy.
Udała znojdzieny na ich vobraz paeta, ź vidavočnaj ahladkaj na tvor Kaškureviča, mastaki ŭziali za asnovu dla svaich tvoraŭ, kab nie było raznaboju.
Pa hetym ža vobrazie Kulik stvaryŭ pahrudny partret Husoŭskaha, jaki byŭ źmieščany ŭ novym vydańni — z knihaj pad adnoj rukoj i z dubovaj halinkaj u inšaj. Hety partret, padmacavany padobnymi partretami na vystaŭcy, staŭ siońnia chrestamatyjnym — siońnia inakš paeta i nie ŭjaŭlajuć.
Partret Mikoły Husoŭskaha z vydańnia 1980 hoda Jaŭhien Kulik pa ŭspaminach siabroŭ-mastakoŭ zmalavaŭ z samoha siabie.
Ale z kaho mastak zmalavaŭ svajho Husoŭskaha było vidavočna ŭsim — heta byŭ jahony aŭtapartret. Kulik mieŭ doŭhija vałasy, charakterny vyciahnuty chudarlavy tvar z vysokim pieranośsiem. Jahony Husoŭski ich taksama mieŭ. Mienavita takimi bačyli tahačasnych dziejačaŭ u 1980-ja. Vidać, hety surovy vobraz byŭ uspryniaty z pałotnaŭ mastakoŭ adradžeńnia.
Jaŭhien Kulik.
Naprykład, da padobnaha typažu naležaŭ i saviecki akcior Viktar Aviłaŭ, čyj vyhlad mocna adroźnivaŭsia ad siaredniestatystyčnaha. U histaryčnym kino Aviłavu ź jahonym tvaram niaredka dastavalisia roli čužyncaŭ-zachodnikaŭ.
Jak zaŭvažaje Mikoła Kupava, u vydańni «Pieśni pra zubra», jakoje ilustravaŭ Kulik, možna paznać nie tolki jaho samoha: maładzica ź niemaŭlom na rukach — heta Natalla Sańko, jakuju sfatahrafavaŭ u nacyjanalnych strojach Michaś Ramaniuk, a potym pa zdymku mastak namalavaŭ ilustracyju.
Natala Sańko ŭ tradycyjnym stroi z dačuškaj Jasiaj. 1979 hod. Z kalekcyi Michasia Ramaniuka