20 hadoŭ tamu ŭ Biełarusi prajšoŭ refierendum, jaki dazvoliŭ Łukašenku bałatavacca biaskonca
Da 2004 hoda Kanstytucyja Biełarusi davała prava hramadzianinu bałatavacca na vybarach prezidenta tolki dva razy. Łukašenka heta źmianiŭ praz sprečny refierendum i zastajecca va ŭładzie dahetul, piša «Radyjo Svaboda».
17.10.2024 / 08:49
Paśla 2004 hodu Łukašenka moža pieravybiracca kolki zaŭhodna
U 2004 hodzie ŭ Biełarusi prajšoŭ treci referendum ab źmienie Kanstytucyi, jakaja abmiažoŭvała znachodžańnie prezydenta na pasadzie dvuma terminami. Napieradzie byli vybary prezydenta 2006 hodu, i pavodle Kanstytucyi Łukašenka nia moh na ich balatavacca. Jon vyrašyŭ pravieści referendum, jaki b źniaŭ hetaje abmiežavańnie. Referendum vyklikaŭ pratesty ŭ hramadztvie.
U biuleteni dla hałasavańnia na referendumie 17 kastryčnika 2004 hodu było tolki adno pytańnie:
- «Ci dazvalajecie vy pieršamu prezydentu Respubliki Biełaruś Łukašenku A. R. udzielničać u jakaści kandydata ŭ prezydenty Respubliki Biełaruś u vybarach prezydenta i ci prymajecie častku pieršuju artykuła 81 Kanstytucyi Respubliki Biełaruś u nastupnaj redakcyi: «Prezydent vybirajecca na piać hadoŭ niepasredna narodam Respubliki Biełaruś na asnovie ŭsieahulnaha, volnaha, roŭnaha i pramoha vybarčaha prava pry tajnym hałasavańni»?»
U toj ža čas pavodle artykuła 112 Vybarčaha kodeksu była norma, što na referendum nia mohuć vynosicca pytańni, «źviazanyja z vybrańniem i vyzvaleńniem Prezydenta Respubliki Biełaruś».
Łukašenka sumiaściŭ referendum z vybarami ŭ Pałatu pradstaŭnikoŭ.
Kanservatyŭna-Chryścijanskaja Partyja — BNF zładziła bajkot vybaraŭ i referendumu. Pra niezakonnaść referendumu asobnuju zajavu vypuściŭ Biełaruski Chelsynski kamitet. U dakumencie namiery Łukašenki źviazali z epochaj savieckaha tatalitaryzmu i stalinska-brežnieŭskimi časami. Supolnaść pravaabaroncaŭ tady dadała, što pastanova ab referendumie hruba parušaje zakanadaŭstva Respubliki Biełaruś.
Jakija byli vyniki
CVK zajaviła, što 79,42% hramadzian prahałasavali za bieźlimitnuju mahčymaść Łukašenki balatavacca ŭ prezydenty. Suprać, pavodle Jarmošynaj, byli tolki 9,90%.
Tym časam pavodle ŭsiebiełaruskaha apytańnia hramadzkaj dumki, praviedzienaha The Gallup Organization / Baltic Surveys u kancy vieraśnia 2004 hodu, za źmienu Kanstytucyi byli hatovyja prahałasavać 39% apytanych, suprać — 32,5%, astatnija na toj momant jašče nia vyznačylisia.
Zamiežnaja reakcyja
ABSE i inšyja mižnarodnyja arhanizacyi krytykavali aficyjny Miensk za parušeńni na vybarach i referendumie i ich nieprazrystaść. Jany nie pyrznali hetuju kampaniju svabodnaj i spraviadlivaj.
ZŠA ŭ kastryčniku 2004 hodu ŭchvalili federalny zakon «Akt ab demakratyi ŭ Biełarusi», jaki dazvalaje amerykanskuju dapamohu palityčnym partyjam, niaŭradavym arhanizacyjam i niezaležnym srodkam masavaj infarmacyi, jakija pracujuć u sfery raźvićcia demakratyi i pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi.
Prezydent ZŠA Džordž Buš padpisaŭ hety zakon paśla referendumu ŭ Biełarusi 20 kastryčnika 2004 hoda. Jon zajaviŭ, što ZŠA «buduć supracoŭničać z našymi sajuźnikami i partnerami, kab dapamahčy tym, chto imkniecca viarnuć Biełaruś na naležnaje miesca siarod eŭraatlantyčnaj supolnaści demakratyčnych krain». Potym hety zakon niekalki razoŭ dapracoŭvaŭsia i prymaŭsia nanova.
Rasieju tady tolki čatyry hady ačolvaŭ jašče małady prezydent Uładzimir Pucin. Jon tady adkryta havaryŭ, što nia pojdzie na źmienu Kanstytucyi. Łukašenka nia zdoleŭ uhavaryć Pucina spałučyć referendum z padpisańniem Kanstytucyjnaha aktu tak zvanaj Sajuznaj dziaržavy.
Łukašenka abviaściŭ ab praviadzieńni referendumu ŭ dzień ahulnarasiejskaj žałoby pa zahinułych u Biesłanie (tady terarysty zachapili škołu, zahinuła šmat dziaciej). Pieršyja try dni paśla praviadzieńnia hetaha referendumu rasiejskija ŚMI rezka krytykavali Łukašenku i jahonyja metady kiravańnia.
Łukašenka ŭžo tady znachodziŭ eŭrapiejskich palitykaŭ, jakija padtrymlivali jaho. Adnym z takich u 2004-m staŭ kiraŭnik polskaj papulisckaj partyi «Samaabarona» Andžej Leper. Jon asabista na zaprašeńnie Łukašenki prybyŭ u Miensk i vykazvaŭsia ŭ jaho padtrymku. Praz try hady hetaja radykalnaja partyja pravaliłasia na vybarach u Polščy, a sam Leper u 2011-m skončyŭ žyćcio samahubstvam.
Pratesty ŭ Miensku
Na nastupny dzień paśla referendumu ŭ Miensku prajšli masavyja akcyi pratestu, jakija skončylisia razhonam pratestoŭcaŭ. Adnaho z arhanizataraŭ akcyjaŭ Paŭła Sieviarynca ŭ 2005 hodzie asudzili na 3 hady «chimii». Palityk adbyvaŭ pakarańnie ŭ vioscy Małoje Sitna, dzie pracavaŭ na lesanarychtoŭkach.
Pratesty ładzilisia nia tolki ŭ Miensku, ale i ŭ inšych haradach Biełarusi, naprykład u Viciebsku, dzie taksama byli zatrymańni.