У Малдове выбары і рэферэндум па курсе на Еўрасаюз. Расія пайшла ва-банк, але, здаецца, учыстую прайграе
Прэзідэнцкія выбары і рэферэндум аб уступленні Малдовы ў ЕС праходзяць у краіне ў адзін дзень, у нядзелю, 20 кастрычніка.
20.10.2024 / 09:34
Мая Санду. Фота: AP Photo / Vadim Ghirda
Каля 2 тысяч выбарчых участкаў адкрыліся ў 7:00 па мясцовым часе. Пры гэтым выбаршчыкі атрымліваюць два бюлетэні. Першы, шэрага колеру, з пералікам кандыдатаў у прэзідэнты. А другі, фіялетавы, з тэкстам паправак у Канстытуцыю і пытаннем аб тым, ці падтрымліваюць яны змяненне Канстытуцыі з мэтай далучэння Малдовы да ЕС.
Каб галасаванне было прызнана сапраўдным, трэба пераадолець парог выбарчай яўкі ў 33%.
Новым прэзідэнтам краіны стане кандыдат, які набраў абсалютную большасць галасоў. Калі ніхто не заручыцца такой падтрымкай, то праз два тыдні пройдзе другі тур прэзідэнцкіх выбараў.
Выбарчыя ўчасткі зачыняцца ў 20:00, папярэднія вынікі чакаюцца ў 21:00 па мясцовым часе.
Хто ў спісе кандыдатаў у прэзідэнты
У шэрым бюлетэні — 11 прозвішчаў кандыдатаў у прэзідэнты Малдовы, але фаварыт у цяперашняй прэзідэнцкай гонцы адзін. Гэта дзейны праеўрапейскі прэзідэнт Мая Санду, якая ідзе на другі тэрмін.
Яе галоўны апанент, падтрыманы найбуйнейшай прарасійскай апазіцыйнай Партыяй сацыялістаў (ПСРМ), экс-генпракурор Малдовы Аляксандр Стаяногла, значна ад яе адстае.
Паводле замераў экспертнай асацыяцыі WatchDog, якія былі апублікаваныя 7 кастрычніка, за Санду былі гатовыя прагаласаваць 36% выбаршчыкаў, за Аляксандра Стаяногла 10%, а за Рэната Усатага 7,5%. З улікам тых выбарцаў, якія на момант сацапытання яшчэ не вызначыліся, Санду можа перамагчы ўжо ў першым туры галасавання.
Апытанні паказваюць таксама, што каля 60% выбарцаў маюць намер прагаласаваць за курс на Еўрасаюз.
Колькі кандыдатаў з румынскімі пашпартамі
Адносіны паміж кандыдатамі ў прэзідэнты напружаныя. Так, спроба правесці дэбаты паміж лідзіруючай тройкай скончылася тым, што Мая Санду проста не прыйшла ў студыю грамадскага тэлеканала Moldova 1, дзе яе чакалі Аляксандр Стаяногла і Рэната Усаты, піша dw.com.
Сваю адмову прэзідэнтка патлумачыла тым, што палова кандыдатаў — гэта стаўленікі алігарха Ілана Шора, які хаваецца ў Маскве, завочна асуджаны ў Малдове на 15 гадоў турмы за банкаўскае махлярства. Мая Санду іх не лічыць рэальнымі супернікамі, «бо іх прасоўвае злачынная група, а не грамадзяне». Але яна паабяцала паўдзельнічаць у дэбатах перад другім турам, калі ён адбудзецца.
Між тым прэзідэнцкая выбарчая кампанія не абышлася без кур'ёзаў. Лідар ПСРМ Ігар Дадон неаднаразова крытыкаваў цяперашняе кіраўніцтва краіны за наяўнасць другога — румынскага — грамадзянства. Але ЦВК высветліў, што ў яго стаўленіка, этнічнага гагауза Аляксандра Стаяногла таксама ёсць румынскі пашпарт. Больш за тое, другое грамадзянства маюць 7 з 11 кандыдатаў у прэзідэнты Малдовы.
Спецслужбы Малдовы супраць расійскіх грошай Ілана Шора
Спецслужбы Малдовы змаглі адсачыць шляхі перадачы грошай і метады подкупу выбаршчыкаў з боку збеглага алігарха. За верасень былі выяўлены рэкордныя пераводы сродкаў у аб'ёме больш за 15 мільёнаў долараў. Паліцыя выявіла 130 тысяч грамадзян, якія ўваходзяць у структураваную сетку Ілана Шора, грошы якім пераводзіліся з Расіі.
Сродкі паступалі ў Малдову праз дадаткі «Прамсувязьбанка» і банкаўскія карты «Мір», гатоўку везлі кур'ерамі з тэрыторыі Прыднястроўя. Сярод іх былі заўважаныя, як мінімум, два дзясяткі святароў Малдаўскай мітраполіі РПЦ.
Толькі за тры дні з 8 па 10 кастрычніка паліцыя правяла 115 ператрусаў у актывістаў сеткі ў рамках крымінальнай справы аб незаконным фінансаванні палітычных партый і электаральнай карупцыі.
У гэтыя ж дні ў тэлеграме на запыт Нацыянальнага інспектарату расследаванняў былі заблакаваныя 15 каналаў і 95 чат-ботаў, звязаных з Іланам Шорам.
Выбары для дыяспары пры мінімальным удзеле Расіі
На выбарах і рэферэндуме за мяжой адкрыты 231 выбарчы ўчастак, і гэта рэкордная колькасць. Напрыклад, у 2020 годзе іх было ўсяго 139. ЦВК Малдовы ўстанавіў наклад бюлетэняў для ўчасткаў за мяжой у 852 тысячы бюлетэняў, і гэта пры агульнай колькасці выбаршчыкаў згодна з Дзяржрэестрам 3,3 мільёна.
Больш за ўсё участкаў — у Італіі, Германіі і Францыі. А вось у Расіі іх усяго два – і абодва ў пасольстве Малдовы ў Маскве. ЦВК гэта патлумачыў пагрозамі бяспекі ў Расіі, якая вядзе агрэсіўную вайну супраць Украіны. Кожны з участкаў атрымае не больш за пяць тысяч бюлетэняў.
Рашэнне выклікала крытыку з боку апазіцыі. У ПСРМ палічылі, што МЗС «сабатуе правядзенне галасавання малдаўскіх грамадзян на тэрыторыі РФ». А адзін з паплечнікаў Ілана Шора, кіраўнік Кангрэсу расейскіх суполак Малдовы Валерый Кліменка, прыгразіў зваротам да прэзідэнта РФ і Дзярждумы з просьбай не прызнаваць вынікі галасавання.
Акрамя таго, Кліменка ўжо звярнуўся да Уладзіміра Пуціна з просьбай «аб абароне расійскіх суайчыннікаў у Малдове».
Рэферэндум вырашыць пытанне з еўраінтэграцыяй Малдовы
На рэферэндуме аб уступленні Малдовы ў ЕС выбаршчыкам трэба будзе адказаць на пытанне: «Ці падтрымліваеце Вы ўнясенне паправак у Канстытуцыю з мэтай далучэння Рэспублікі Малдова да Еўрапейскага Саюза?». Варыянты адказу: «так» ці «не».
Першая папраўка тлумачыць, што далучэнне да ўстаноўчых дамоваў ЕС будзе ажыццяўляцца праз парламент. А другая прадугледжвае вяршэнства прававых актаў ЕС над палажэннямі ўнутранага заканадаўства Малдовы, якія супярэчаць ім.
Гэта значыць, нават у выпадку прыходу да ўлады прарасійскіх партый яны больш не змогуць прымаць законы, якія ідуць насуперак з праеўрапейскім курсам.
Толькі дзве палітычныя партыі — партыя камуністаў (ПКРМ) і падкантрольная Шору партыя «Адраджэнне» — агітуюць супраць інтэграцыі краіны ў ЕС.