Гальфстрым спыняецца? Поўнач Еўропы, у тым ліку і Беларусь, можа ператварыцца ў тундру
Сетка акіянічных цячэнняў, якія стабілізуюць клімат Зямлі, можа змяніцца. Навукоўцы папярэджваюць пра рызыку новай ледавіковай эпохі. Вось які механізм гэтага зруху і ці здолеюць людзі гэта спыніць.
24.10.2024 / 20:12
Атлантычная мерыдыянальная цыркуляцыя. Фота: oceanservice.noaa.gov
Як піша Daily Mail, група 44 вядучых сусветных кліматолагаў у адкрытым лісце заяўляюць, што сістэма акіянічных цячэнняў, вядомая як Атлантычная мерыдыянальная цыркуляцыя (Atlantic meridional overturning circulation — AMOC), якая ўключае Гальфстрым, на мяжы знікнення.
AMOC функцыянуе як гіганцкі канвеер, які пераносіць цёплую ваду з тропікаў на поўнач, дзе яна ахалоджваецца і апускаецца на дно акіяна. Гэты працэс, які атрымаў назву «фарміраванне глыбіннай вады» (deep water formation), адыгрывае ключавую ролю ў падтрыманні стабільнасці клімату.
Даследаванні паказваюць, што рухавік глыбакаводнай цыркуляцыі AMOC пачаў запавольвацца і дэманструе трывожныя прыкметы магчымага спынення. З-за павышэння глабальных тэмператур раставанне льдоў прыводзіць да паступлення прэснай вады ў акіяны, што распускае больш шчыльную салёную ваду і перашкаджае яе апусканню. Калі працэс цалкам спыніцца, то гэта прывядзе да паслаблення Гальфстрыма і парушэння глабальных умоў надвор'я.
Нягледзячы на абнадзейлівыя заявы Міжурадавай групы экспертаў па змене клімату (IPCC) аб тым, што існуе «сярэдняя ўпэўненасць», што AMOC не знікне да 2100 года, аўтары адкрытага ліста адзначаюць, што рызыка моцна недаацэненая. На іх думку, імавернасць калапсу можа ўзрасці ўжо ў найбліжэйшыя дзесяцігоддзі. Так, даследаванні Капенгагенскага ўніверсітэта паказалі, што крах можа адбыцца ў любы час пачынаючы з 2025 года, калі выкіды парніковых газаў працягнуць расці.
Наступствы будуць шырокамаштабнымі, разбуральнымі і доўгатэрміновымі. Навукоўцы лічаць, што апошні раз гэта адбылося каля 12 000 гадоў таму, у канцы апошняга ледніковага перыяду. Тады знікненне АМОС выклікала рэзкае зніжэнне тэмпературы ў Заходняй Еўропе на 10°C.
У наш час спыненне цыркуляцыі AMOC можа выклікаць экстрэмальныя змены клімату, асабліва ў Вялікабрытаніі і краінах Скандынавіі. У гэтых рэгіёнах зімовыя тэмпературы могуць абваліцца на 10-15° C, што прывядзе да сапраўднай «ледавіковай эпохі». Акрамя гэтага, парушэнне Гальфстрыму і іншых цячэнняў выкліча анамальныя з'явы надвор'я, узмацніўшы ўжо наяўныя кліматычныя праблемы.
Даследаванні паказваюць, што наступствы такога калапсу будуць глабальныя. У прыватнасці, мусонныя рэгіёны і трапічны пояс ападкаў могуць зрушыцца на поўдзень, што выкліча маштабныя засухі і голад у трапічных рэгіёнах. У выніку павялічыцца колькасць кліматычных бежанцаў, што абвострыць геапалітычную напружанасць.
У ЗША такі калапс выклікаў бы дадатковае павышэнне ўзроўню мора, пагражаючы прыбярэжным гарадам — такім, як Нью-Ёрк і Маямі. Акрамя таго, змены ўмоў надвор'я могуць выклікаць крызіс у марскіх экасістэмах і рыбных промыслах.
Аўтары адкрытага ліста заклікаюць краіны Паўночнай Еўропы і сусветных лідараў звярнуць увагу на рызыку разбурэння AMOC і актывізаваць намаганні па барацьбе са змяненнем клімату. Яны настойваюць на неабходнасці прытрымлівацца мэтаў Парыжскага пагаднення і прадухілення далейшых выкідаў парніковых газаў, якія паскараюць глабальнае пацяпленне.
Аднак не ўсе эксперты згодныя з высновамі аб тым, што AMOC можа спыніць цыркуляцыю ў найбліжэйшыя дзесяцігоддзі. Некаторыя навукоўцы сцвярджаюць, што для канчатковых высноў пра крах сістэмы не хапае даных. Нягледзячы на прыкметы запавольвання, яны лічаць, што працэс можа заняць значна больш часу, чым прадказваюць аўтары адкрытага ліста.
Тым не менш, нават пры «сярэдняй імавернасці» канца AMOC навукоўцы настойваюць, што неабходна праяўляць асцярожнасць і прадпрымаць меры па зніжэнні рызык. Небяспечныя сігналы ўжо прыкметныя, і далейшыя даследаванні і маніторынг неабходныя для дакладнай ацэнкі пагрозы і прадухілення катастрафічных наступстваў для ўсёй планеты.
З-за змены клімату пачала зелянець Антарктыда ФОТЫ
З-за змены клімату ў Беларусі засыхаюць сосны і елкі
Што адбываецца з кліматам? Такая спёка летам будзе заўсёды?