«Зрабіць са свайго жыцця рэаліці-шоу». Беларус, які апынуўся на вуліцы, збірае грошы на прытулак для бяздомных у Варшаве
«Тое, што маё жыццё выглядае так маргінальна — гэта ўсяго толькі вокладка. Ні кроплі не сумняюся, што мая бяздомнасць — гэта часовая прыгода…» — кажа нам Віктар Блаславёны вандроўнік, які ўжо два гады жыве на вуліцы. Беларус марыць зрабіць са свайго жыцця сусветна вядомае рэаліці-шоу, каб зарабіць грошай і адкрыць у Варшаве прытулак сямейнага тыпу для бяздомных, піша Белсат.
15.12.2024 / 09:24
Беларус Віктар Анікеенка, які ўжо два гады жыве на вуліцы. Варшава, Польшча. 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
Калі адчыняю цяжкія дзверы касцёлу святога Андрэя Баболі на варшаўскай Празе, Віктар спіць на вазку пад аховай вялізнага распяцця на самым ўваходзе (на каленях — смартфон, падключаны да зарадкі).
«Самае месца для блажэннага», — жартую.
«А, гэта ты! — працірае вочы мужчына. — Дапамажы мне троху з торбамі, а тэлефон хай зараджаецца, але трэба вонкі вынесці, каб не скралі — да касцёлу таксама розныя людзі ходзяць», — пасміхаецца бяздомнік.
Сядаем на лаўку на дзядзінцы пры касцёле. Віктар прыкурвае «Marlboro». Будзе паліць падчас размовы амаль безупынна.
Віктар спіць у адным з касцёлаў. Варшава, Польшча. 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
«Ні есці, ні піць, ні паліць — толькі спаць»
«Зашмат палю? Гэта замест кавы. Ты ж не ўзяў з сабой тэрмасу, не? Разумееш, большасць людзей, якія маюць праблемы са сном, пакутуюць на бяссонне. А ў мяне ўсё не як у людзей — маю гіперсанлівасць. Калі мяне не чапаць, магу цэлымі суткамі спаць. Ні есці, ні піць, ні паліць — толькі спаць. Не магу прачнуцца. Нейкае парушэнне псіхічнае. Я і зараз сплю. Размаўляю з табой, а вочы напалову заплюшчаныя», — кажа Віктар і трэ вочы тыльным бокам далоні.
«Ну, карацей, не ўпісваюся я ў рамкі грамадства. Цяжка мне ў іх упісацца», — прызнаецца наш суразмоўца.
Віктару Анікеенку 46 гадоў. Нарадзіўся, вырас і атрымаў адукацыю ў Гомлі. Як сцвярджае, мае аж тры вышэйшыя адукацыі: інжынера-фізіка, эканаміста-менеджара і псіхолага. Пасля вучобы з'ехаў з Гомля ў расейскую сталіцу («Маю 15 гадоў Масквы»). Працаваў там «па-чорнаму» (без працоўных дамоваў) гандлёвым прадстаўніком і забеспячэнцам у розных фірмах. Займаўся таксама рэпетытарствам. У нейкі момант — ішоў 2019-ы, надыходзіў COVID — упершыню апынуўся на вуліцы. Туляўся па Маскве паўгода.
«Гэта быў цікавы журналісцкі эксперымент», — заўважае з іроніяй наш суразмоўца.
Бадзяўся па Маскве, пакуль выпадкова не спаткаўся з даўняй сяброўкай (і каханнем) з Гомлю, якая «спакусіла зноў адведаць Гомель». Адведзіны радзімы расцягнуліся на паўтары гады. У 2020 годзе Віктара некалькі разоў затрымлівалі падчас маршаў пратэсту — агулам два тыдні ён адседзеў за кратамі гомельскага ІЧУ. У 2022-м Анікеенка з'ехаў з Беларусі.
У Варшаве беларус зарабляў на жыццё дастаўкай ежы. Аднойчы, спяшаючыся давезці замову, заехаў колам самакату ў яміну і зламаў нагу. Мінакі выклікалі хуткую. Потым быў шпіталь, аперацыя і рахунак на 15 тысяч злотых (на сёння — больш за 3500 еўраў) за лячэнне (страхоўкі не меў). Складаны пералом.
Віктар спіць у адным з касцёлаў. Варшава, Польшча. 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
Гэтак Віктар апынуўся ў інвалідным вазку ды ў ролі Блаславеннага вандроўніка.
Расказвае, што першы вазок падарылі яму добрыя людзі яшчэ ў шпіталі. З таго часу змяніў пяць ці шэсць вазкоў. Адзін з іх, прыкуты да слупа ля касцёлу, стаіць непадалёку ад нас.
«Той вунь — пра запас. Калі што з гэтым станецца, то каб было на што перасесці. У мяне часта вазкі ламаліся. Аднаго разу проста з падворку скралі і выкінулі на сметнік ўсе мае рэчы, якія на ім былі навешаныя», — распавядае Віктар.
«Я працаголік, для мяне праца важней за начлег»
Торбы і рэчы ў іх — найважнейшае для чалавека вуліцы. Без іх ён ніхто. Гэта ягоны скарб, набытак і маёнтак адначасова. Дом.
На вазку торбы вазіць лягчэй і зручней. Віктар ужо можа хадзіць, але «не пацягнуў бы ўсяго на сваіх дваіх». Пасля пералому нагі мае праблемы з пазваночнікам, запісаўся на рэабілітацыю, але чарга даўжэзная — не дачакацца.
У торбах і сумках Блаславеннага вандроўніка: ежа ў пакунках, бутэлькі з вадой, планшэт (падарунак польскага журналіста Барташа Ганзалеса, як сцвярджае), гукаўзмацняльнік на 500 ват і мікрафон (для спявання і стэндапаў — збіраецца выступіць ва ўкраінскім клубе на «адкрытым мікрафоне»), дыванок, пакрыты фольгай («для спання на бетоне»), машынка для стрыжкі, вопратка, іншыя рэчы.
Віктар зараджае тэлефон у адным з касцёлаў. Варшава, Польшча, 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
Пакінуць торбы без нагляду — значыцца страціць назаўсёды. У гэтым праблема варшаўскіх начлежак і прытулкаў для бяздомных, дзе рэчы ўвогуле пакідаць не дазваляюць, кажа Віктар. Да таго ж пасля 22:00 у варшаўскія начлежкі ўжо не трапіш — дзверы замыкаюцца. А менавіта пасля 22-й гадзіны Віктар выязджае на свае «вандраванні».
«Я ж начны лад жыцця вяду: лажу па «кнайпах» (значыць, па недарагіх рэстаранах — рэд.), камунікую з людзьмі. Усё залежыць ад таго, што для цябе каштоўней: проста паспаць ці завязаць новыя кантакты, зарабіць новыя грошы і новых падпісчыкаў на свой «Ютуб». Я ж працаголік, для мяне праца важней, чым начлег. А пераначаваць я магу і ў пад'ездзе», — з усмешкай на вуснах тлумачыць Віктар.
Папярэднюю ноч ён спаў у пад'ездзе дому на плошчы Трох крыжоў, код ад якога падказаў яму «адзін чалавек з «П'янай вішні». Коды ад некаторых камяніц Віктар ведае яшчэ з часоў працы кур'ерам.
З намі ён гутарыць па-беларуску, і ягонай беларускай маглі б пазайздросціць некаторыя сябры Каардынацыйнай рады. Але ўначы, падчас «працы на кнайпах», карыстаецца яшчэ польскай, расейскай, украінскай, ангельскай ды нямецкай мовамі. Не крыўдзіцца, калі хтосьці называе яго па-расейску «бамжом».
«Ну, гэта ж традыцыя усяго СНД. Я, наадварот, бывае, з гумарам і добрай іроніяй прадстаўляюся як «самы прасунуты бомж Варшавы». Бо, мне здаецца, я тут па-за канкурэнцыяй. Не ведаю нікога са сваіх калегаў, хто б вёў свой блог на «Youtube». Ёсць такі маргінал-алкаголік Максимус-Максимка, але ён на «ТыкТок», і ў яго шмат мацюкоў. А я да такога не апускаюся», — расказвае Віктар.
«Хачу замуціць праект, у межах якога бяздомнікам давалі б не рыбу, а вуду»
«Прошэ грошык! Прошэ пана грошык для бяздомнага інфлюенсера, псіхолага і блогера», — змяняе інтанацыю Віктар, калі бачыць, што да касцельнай брамы набліжаецца мужчына сярэдніх гадоў. Праходзіць міма, але кідае позірк на жабрака, вяртаецца і сыпле яму ў далонь манеты. Віктар пералічвае: восем злотых.
Падыходзіць пажылая жанчына — пані Эльжбэта. Пытаецца, адкуль мы і, даведаўшыся, што з Беларусі, раіць «горача маліцца Богу, бо не маем іншага выйсця». Віктар неяк аж занадта іранічна пасміхаецца і ўступае ў палеміку. Кажа, што злыя людзі ёсць усюды. Распавядае жанчыне, як нядаўна палякі яго выгналі з пад'езду, а потым дагналі і вылілі коўш халоднай вады на галаву.
Віктар распавядае пра свой блог чалавеку, які пазнаў яго на вуліцы, бо раней бачыў у інтэрнэце артыкул аб ім. Варшава, Польшча, 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
Жанчына са скрухай ківае галавой. Парыруе: маўляў, ёсць жа ў Польшчы адмысловыя прытулкі «для такіх бедалагаў, як пан».
«Ёсць, але ў каталіцкім «Карытасе» патрабуюць накіравання з сацыяльнай службы, а ў сацыяльнай службе для накіравання патрабуюць карту побыту. А калі не маеш карты, то не маеш ніякіх шанцаў і правоў на дах над галавой…» — спрабуе тлумачыць Віктар.
Бабуля зноў ківае галавой і пакідае «бяздомнаму інтэлігенту» з Беларусі 20 злотых (каля 5 еўраў). Абяцае маліцца за ягонае здароўе.
Віктар хавае грошы і расказвае, што са жніўня 2023-га жыве без пашпарту. Пэўна, выпаў калісьці з дзіравай кішэні курткі. Але ён паспеў падацца на міжнародную абарону і на днях атрымаў станоўчае рашэнне. Так што неўзабаве будзе гатовая і карта побыту (від на жыхарства).
Гэта, па словах Віктара, дапаможа яму ў ажыццяўленні ягонай мары. З сіняй сумкі з літарай «W» дастае планшэт і распавядае, што хоча зрабіць.
«Галоўная праблема ў тым, што грамадства і дзяржава дае бяздомным шмат рыбы, гэта значыць робіць, у прынцыпе, усё, каб мы не змерзлі і не падохлі з голаду, але не дае галоўнага — вуды. І я маю такую мару, якая афармляецца ўжо ў цвёрды намер і вымалёўваецца ў план, каб адкрыць свой цэнтр дапамогі бяздомным, а ў ідэале — прытулак «усё ў адным». Каб там не толькі пераначаваць і перакусіць можна было, а і зрабіць самае галоўнае — знайсці сябе, сваё прызначэнне, сэнс ў жыцці і працу, якая б пасавала і была б табе па душы», — тлумачыць Блаславенны вандроўнік.
«Гэта значыць, я хачу замуціць такі інавацыйны праект, дзе ў фокусе была б вуда, а не рыба», — закругляе Віктар.
«Вельмі наіўна гучыць, калі бяздомным раяць «узяць сябе ў рукі»
Толькі ў гэты момант мужчына, здаецца, канчаткова прачынаецца. Разумныя і крыху усмешлівыя вочы, якія пазіраюць на мяне з адценнем пагарды (як вайсковец на цывільнага, які ніколі ў жыцці не спаў на бетоне), шырока расплюшчваюцца. Голас набірае моцы.
«Ведаеш, вельмі наіўна гучыць з боку абывацеляў, якія так натхнёна, а часам агрэсіўна раяць бяздомным «узяць сябе ў рукі» і знайсці нарэшце працу і жытло. Чаму наіўна? Таму што, з маіх назіранняў, абсалютная большасць выпадкаў бяздомнасці ёсць наступствамі нейкіх ментальных зрухаў, псіхічных парушэнняў, а то і псіхічных захворванняў. Разумееш? Яны не здолелі развязаць нейкія праблемы, штосьці іх падкасіла, а сіл падняцца ўжо няма. А грамадства ім у гэтым не дапамагае — яно іх проста тупа корміць і апранае. А далей — твае асабістыя праблемы…» — паясняе Блажэнны валацуга.
Віктар паказвае слайд з інфармацыяй пра сябе і свой блог. Варшава, Польшча. 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
Акурат псіхалагічная, псіхатэрапеўтычная, а пры неабходнасці і псіхіятрычная дапамога мае быць у фокусе паслугаў прытулку, пра які марыць Віктар Анікеенка. Уяўляе яго як «прытулак сямейнага тыпу», у якім ментары будуць за ручку весці кожнага бяздомніка «да самога сябе». І так, там можна будзе знайсці працу, «якая пасуе».
На думку Віктара, самы танны варыянт, з якога можна было б пачаць, — рэарганізаваць нейкі ўжо існы прытулак ці начлежку ў Варшаве.
«Вось таму я і хачу са свайго жыцця зрабіць сусветна вядомае рэаліці-шоу на некалькі мільёнаў праглядаў, дзякуючы якому ў мяне атрымалася б зарабіць грошы не толькі на кватэру і на добры бізнес, але і на дабрачыннасць», — кажа бяздомнік Віктар.
Не проста самому выйсці з бяздомнасці а выцягнуць за сабой «цэлую армію бедакоў», якія хочуць змяніць сваё жыццё.
Дасягнуць гэтай мэты могуць дапамагчы і беларусы, мяркуе Віктар. Падпіскамі на канал і праглядамі кантэнту, а таксама данатамі. Канал «Wiktor Błogosławiony Wędrowiec» мае на сёння 1400 падпісчыкаў.
«Я б хацеў на пачатку ў якасці пілотнага праекту стварыць супольнасць энтузіастаў, валанцёраў, каб адрасна дапамагаць канкрэтным людзям. Шукаю таксама спонсара і прадзюсара для свайго блога пра жыццё вачыма бяздомнага інтэлігента», — кажа Віктар.
Хоча, напрыклад, дапамагчы бяздомнаму паляку Антоніа, якім, як кажа, «трэба апекавацца як малым дзіцём», бо «ў жабрацтве ён — поўны лузер». Па словах Віктара, той варочаў калісьці вялікімі грашыма і маёмасцю, а зараз яму нават «грошык» не даюць. Хоча знайсці для Антоніа працу, набыць яму тэлефон і ровар, каб мог зарабляць на дастаўцы ці прадаваць свае рэчы на сэрвісе «OLX»…
«У мяне кулацкая пазіцыя: жыць з прафіцытам бюджэту»
«Віктар, слухай, у мяне ніяк не знікае ўражанне, што бяздомнасць для цябе — гэта нейкі свабодны выбар. Я памыляюся?» — пытаюся ў суразмоўцы.
Віктар едзе на сустрэчу з псіхолагам. Варшава, Польшча. 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
«Скажам так, гэта мой выбар з эканамічных меркаванняў. Таму што 800 злотых ў месяц за нейкі адстойны хостэл — гэта 2,5 штукі баксаў за год. На хостэл мяне б хапіла і нават на пакой назбіраў бы, але выдаваць усе грошы на жытло і жыць ў ноль — дык я лепш пажыву на вуліцы і буду ў плюсе. Разумееш мяне?» — пытаецца ў адказ.
Прызнаюся, што не, бо дах над галавой — каштоўная рэч…
«Тлумачу яшчэ раз. Я не прывык жыць у нуль. У мяне прынцыповая кулацкая пазіцыя. Хутарская. Жыць з прафіцытам бюджэту. Інакш якой халеры я тады прыехаў за мяжу? Каб мець тут менш, чым ў Маскве меў? Ну не», — амаль абураецца Віктар.
Цяпер, прызнаецца ён, прафіцыт абсалютны.
Траціцца зусім ні на што не трэба, нават на «Мальбара» (свае дакурыў, страляе ў нас). Усё даюць людзі — адзенне, ежу, грошы. Кватэрнае пытанне развязваецца сном у пад'ездзе. Чысты плюс… Нават польская паліцыя ўспрымаецца Віктарам як усяго толькі «бясплатны будзільнік» — «самыя бяскрыўдныя органы ў гэтай краіне».
Але гаворыць, што рана ці позна з'едзе адсюль у Нямеччыну, бо — «адурманены нямецкай сацыяльнай халявай». Да гэтага паўгода правёў у Нюрнбергу: асобны пакой, харчаванне, догляд і магчымасць выправіцца ў цэнтр гораду падзарабіць («Я ж казаў: я страшны працаголік»).
Колькі там «зарабіў»? Беларус сцвярджае, што, калі яго дэпартавалі з Нямеччыны, то на мяжы паліцыянты канфіскавалі ў яго больш за 17 тысячаў еўраў (западозрылі ў адмыванні сродкаў)…
Беларус Віктар Анікеенка. Варшава, Польшча. 11 снежня 2024 года. Фота: Белсат
«Пакуль я свабодны і нежанаты, магу сабе дазволіць жыць так, як хачу»
Размаўляем больш за дзве гадзіны, і тэму прафіцыту больш не закранаем. Трэба развітвацца. Я змёрз як цуцык (у Варшаве — плюс тры). Віктар здзіўляцца маёй нетрываласці (адценне пагарды ў вачах).
«Слухай, заўтра ГУБАЗіК прачытае гэты прамёрзлы тэкст пра цябе і ўключыць прапаганду: глядзіце, беларусы, што здараецца з тымі, хто збег з нашай сінявокай радзімы ў галодную Еўропу. Што скажаш на гэта?» — запытваюся ў бяздомнага блогера.
«Скажу, што тут я насамрэч знайшоў шчасце вольнасці і свабоду рабіць кар'еру па сваім пакліканні. А тое, што жыццё маё выглядае так маргінальна, дык гэта ўсяго толькі вокладка. І толькі пачатак. Ані кроплі не сумняваюся, што мая бяздомнасць — гэта толькі часовая прыгода, і рана ці позна яна скончыцца», — адказвае Віктар.
«Маю ў планах знайсці жонку і нарадзіць дзяцей, ну а для гэтага ж трэба будзе нейкі дах над галавой, не?.. А пакуль я свабодны і нежанаты, магу сабе дазволіць жыць так, як хачу», — дадае Блажэнны вандроўнік.
«І не страшна так жыць?» — апошняе нашае пытанне.
«Нічога страшнага няма! Калі людзі пытаюцца, як гэта ты, я кажу: цяжка, але вельмі цікава. Вялізная колькасць контактаў — просто кландайк для журналіста. Май на ўвазе…» — рэкамендуе Віктар і хітра пасміхаецца.
«Буду мець, бо і ў мяне ёсць праблемы з прафіцытам», — смяюся і дзялюся з Віктарам дробяззю і цыгарэтамі. Абяцаю прыхапіць наступным разам тэрмас з кавай. Сам увесь трасуся ад холаду. Ужо за брамай абарочваюся. «Прошэ пана грошык, прошэ пана…» — чуецца з дзядзінца.