Павал Севярынец. Прыгоды Маладога Фронту 2 лютага (Дзень Мовы)

№ 03 (124) 1999 г.

08.02.1999 / 13:00

ПРЫГОДЫ МАЛАДОГА ФРОНТУ 2 ЛЮТАГА

Маладафронтаўцы працягваюць падтрымліваць акцыю “Нашай Нівы”.

2 лютага менская школьніца Ульляна Вішнеўская трапіла ў кашмарную сытуацыю: у Дзень без чужога слова быць выкліканым да дошкі на занятках расейскай мовы! Калі Ульляна пачала адказваць па-беларуску, русіцу ледзь не схапіла кандрашка. Ульляну Вішнеўскую выставілі за дзьверы.

Малады рок-музыка Хведар Жывалеўскі стараўся ў наш Дзень размаўляць ня толькі адно па-беларуску, але й гаварыць як мага больш. За гэта на прыпынках, у аўтобусах і тралейбусах Хведар штораз атрымліваў па пятнаццаць-дваццаць параў недаўменных вачэй і некалькі цёплых, задаволеных усьмешак. Круглых вачэй усё-такі было значна больш — таму Хведар будзе працягваць сьвяткаваньне 2-га дня штомесяц да поўнае перамогі.

Мара Куніна, што вядзе Клюб гісторыі славянскіх народаў, якую два тыдні таму міліцыянт на станцыі мэтро “Плошча Перамогі” з словамі “Ты еще поговори у меня по-белорусски!” ударыў па твары, — дык вось, гэтая самая Мара 2 лютага зайшла ў краму “Прырода”, каб набыць пацучка. Расейскамоўная прадаўшчыца адмовілася яе разумець. “Мне пацучка!” — настойвала Мара. Тады прадаўшчыца выклікала міліцыю.

Паразумецца з гэтым міліцыянтам аказалася значна лягчэй: у адрозьненьне ад мэтроўскага, ён не забыўся роднае мовы й ня выклікаў варанок, а проста патлумачыў жанчыне за прылаўкам, чаго хоча Мара.

Але пацучок усё ж Мары не спадабаўся. Можа, у наступны раз — напрыклад, 2 сакавіка, будзе лепшы?

На пікеце, у якім маладафронтаўцы стаялі каля Камароўкі 2 лютага з плякатам “Дзень без чужога слова”, на 17-гадовага Зьмітра Касьпяровіча насядала пара пэнсіянэрак з торбамі: “И не стыдно вам вот с этим стоять!..” “Невозможно смотреть! — зьвярталіся бабулькі да міліцэйскага патруля. — Уберите это отсюда!” “Вось станьце побач зь імі, — адказаў міліцыянт, — і самі напішыце на плякаціку, што ў вас баліць.” Ужо які раз на Дні без чужога слова нашымі паплечнікамі аказваюцца простыя беларускія хлопцы ў плямістай форме. Што ж, беларуская мова ў камуфляжы — гэта зусім не экзотыка. Камуфляж — гэткая ж звычайная абгортка для яе, як і пацёрты пінжак патомнага пісьменьніка, вышыванка местачковай фальклярысткі ці рваныя джынсы менскага нефармала 90-х.

Знакаміты “кубачак гарбаты” хутка стане такой жа шпілёвай праверкай на вашывасьць, як і памятная “рыдлёўка” канца 80-х. Стандарт-легендай адраджэнцкага фальклёру, ва ўсялякім разе. Ужо й зараз ці ня ў кожнага з нас ёсьць што ўспомніць наконт гэтае самае “гарбаты”. 2 лютага Раман Ясеў зайшоў у буфэт свайго каледжу, каб купіць булачку з гарбатай.

— Булачку і што?!

— І гарбату.

Раман атрымаў і булачку, і гарбату, а пасьля яго ўся група, што стаяла ў чарзе, адзін за адным, пачала зь вясёлай аднадушнасьцю патрабаваць “гарбату”. Пад канец перамены прадаўшчыца, мабыць, была ўжо стопрацэнтова ўпэўненая, што “нашы ў горадзе” і Пазьняк вярнуўся.

Ехаў я з Гомеля ў тыповым вагоне “Беларускае чыгункі”, і ўвечары ветліва папрасіў гарбаты. Ну, думаю, ужо ж пісьменьнік і бард Зьміцер Бартосік павінны быў у сваім элегантным стылі перавыхаваць гомельскіх праваднічак, ці, прынамсі, прывучыць іх не шарахацца ад роднага слова. Але паўтарыўшы, чаго я хачу, у круглых, бы студні, бяздонна спуджаных вачох белабрысае кабеціны я ня ўбачыў ня тое што намёку на якогась там Бартосіка, але й найменшага пробліску. Дзень прынцыповы, падбадзёрыў я сябе і вырашыў стаяць насьмерць.

— КАВО?

— Напой такі ёсьць: цэйлёнскі, індыйскі...

— Эта чяй, — хуценька папярэдзіла мая суседка па купэ.

— Чай ёсьць, а прычом тут “гарбата”? — зубаста адрэзала правадніца.

— Так па-беларуску, — уставіў я.

— Не знаю, не знаю, — разьвярнулася да мяне ўсім корпусам суседка, — мы такого не учили. И чяй всегда был “чяй”, и откуда “гарбату” придумали?..

— Адкуль і “Гербалайф” — з лаціны! — кароткімі чэргамі адстрэльваўся я.

— Мы так не говорили! — настойвала дама.

— НЕТУ ГОРБАТЫ, — раптам сваім бяздонным позіркам спыніла мяне правадніца.

— Не прынясеце гарбаты — сарву стоп-кран, — я злосна перасеў на “аварыйную” бакавушку й намёртва схапіўся за чырвоны рычаг.

Усё адбылося так хутка, нечакана й наперабой, што два суседнія купэ разам выбухнулі здаровым раскацістым рогатам. Гістэрычна залівалася нават суседка, якаталі дзеці на верхніх паліцах, а паўвагона высунулі галовы паглядзець, што робіцца. О, гэта была цэлая акцыя!

Скончылася тым, што гарбаты правадніца мне ўсё-такі прынесла. Пры тым павучальна цокнула перада мной мэталёвым кубкам, бліснула вачыма:

— Это — чай.

— Гэта гарбата, — буркнуў я ёй у сьпіну.

Напэўна, ты зрабіў няправільна, думаў я, прысёрбваючы жэжанькае. Нуль эфэкту, дасадліва папракаў я сябе, уладкоўваючыся на сваёй паліцы — і дзеля чаго толькі расьпінаўся? Толькі дзеля прынцыпу?

Я ўсё варочаўся ў паўдрымотным непакоі пад неразборлівы шэпт спадарожнікаў. “Быць арыстакратычнымі й стрыманымі яны шчэ навучацца. Галоўнае, што прынцыпы ў іх ёсьць, стрыжань”. У суседнім купэ сьцішана размаўлялі пра беларускую мову й беларускую моладзь.

Усё-такі нездарма, падумаў я і ўтульна падаткнуў коўдру.

Павал Севярынец