Лісты ў рэдакцыю

---

Лісты ў рэдакцыю

 

Ракі вяртаюцца

Беларусь багатая на азёры. Нядаўна супрацоўнік лябараторыі возеразнаўства пры БДУ распавёў мне цікавую рэч: нашыя азёры пачынаюць ачышчацца.

Зьвязана гэта з эканамічным становішчам. Калгасныя статкі буйнай рагатай жывёлы скараціліся амаль удвая, а значыць, і сьцёкі з фэрмаў у вадаёмы скараціліся на столькі ж. Мінэральных угнаеньняў, якія выклікаюць зьмены ў біялягічным рэжыме рэкаў і азёраў, цяпер раскідаюць у пяць разоў меней.

А вось і пацьверджаньне маіх словаў. Возера Сялява некалі было вельмі багатае на ракаў, якія, як вядома, жывуць толькі ў чыстай вадзе. Лавілі іх усе, ледзь ня цэлымі вёскамі. І вось гадоў дзесяць таму яны зьніклі, здавалася б, назаўжды... Але апошнім часам я ўсё часьцей чую, што іх бачылі то тут, то там. А аднаго разу і сам бачыў рака – нават памацаў і падзівіўся. Сапраўдны, не мутант.

Алег Іваноўскі, Менск

Мова надмагільляў

Быў на Радаўніцу на Ўсходніх могілках Менску, каб ушанаваць памяць блізкіх мне людзей. Зноў кінуліся ў вочы надпісы на надмагільлях побач з пахаваньнем Міхася Ткачова.

Па правы бок – магіла акадэміка ад беларускай мовы. Усё жыцьцё меў зь яе хлеб, званьні і пасады, а як надышоў “момант ісьціны”, на надмагільлі – і праз “о”, і нават праз два “л”. Па левы — пахаваньне другога акадэміка, на гэты раз ужо ад беларускай літаратуры. “Ад імя і па даручэньні” дзесяцігодзьдзямі пасьвіў нашых пісьменьнікаў, таксама меў з гэтага неблагі кавалак, а на магіле – ні слова па-беларуску. Таксама расейскамоўны надпіс на суседнім надмагільлі народнай артысткі з Купалаўскага тэатру. У далёкім покуце Ўсходніх могілак пахаваньне палітыка, якога аб’яўлялі ледзь не выратавальнікам беларускага народу. А на камені над пахаваньнем ні слова на мове гэтага народу.

Скажаце, нябожчыкі ня маюць адносінаў да надпісаў на месцах свайго вечнага супачыну. Але ж іхныя нашчадкі, якія надмагільлі ставілі, цудоўна ведалі, што для іхняга бацькі, дзеда, маці, бабулі ў зямным жыцьці было найважнейшым.

Побач з той жа магілай Ткачова знаходзіцца пахаваньне слыннага ў Беларусі лекара, колішняга партызанскага доктара, які вярнуў зрок тысячам нашых землякоў. Тацяна Бірыч не была ні беларускім мовазнаўцам, ні дырэктарам Інстытуту беларускай літаратуры або мовы, ні беларускім палітыкам, а надпіс на яе надмагільлі беларускі. Як і на надмагільлі Заіра Азгура, небеларуса па крыві, але беларуса па сьвядомасьці. Як і на надмагільлі колішняга першага сакратара Менскага гаркаму КПБ Барташэвіча.

Нішто так пераканаўча ня сьведчыць праўду, як надмагільлі…

Міхась Чарняўскі