Чаму Рафаэль Надаль, чэмпіён «Ралян Гарос», ня мае найменшых шанцаў на Ўімбэлдане? Чаму на траве куды лепей адчуваюць сябе гульцы з магутнай падачай — такія, як Родык, — ці тыя, што атакуюць каля самай сеткі — як Фэдэрэр? Рэч у фізыцы.
Кажуць, што травяныя корты Ўімбэлдану — найхутчэйшая тэнісная пляцоўка. Гэта праўда, але ня хуткасьць перамяшчэньня мяча робіць яе найхутчэйшай. Наадварот, як устанавілі навукоўцы, трава мацней за ўсё запавольвае мяч. Хуткасьць Уімбэлдану вызначаецца вугламі адбіцьця мяча, а таксама вышынёй і адлегласьцю, на якіх ён ляціць пасьля адбіцьця. Усе гэтыя велічыні для травяністых кортаў зьяўляюцца самымі нізкімі — найменшы вугал, найніжэйшае адбіцьцё, найкарацейшы лёт. У тэнісістаў застаецца вельмі мала часу на рэакцыю, ім даводзіцца хутчэй рухацца па корце і хутчэй здабываць пункты. Але зусім ня хуткасьць самога мяча робіць Уімбэлдан найхутчэйшым і найцяжэйшым турнірам. Як такое магчыма?
1. Пад якім вуглом адбіваецца мяч?
Звычайны (някручаны) мяч:
гард («US Open») — 32,9°;
грунт («Ралян Гарос») — 34,7°;
трава (Уімбэлдан) — 28,6°* .
Моцна кручаны наперад мяч (так званы топ-сьпін):
гард («US Open») — 24,8°;
грунт («Ралян Гарос») — 26,4°;
трава (Уімбэлдан) — 16,8°* *.
Кручаны назад мяч (андэрсьпін):
гард («US Open») — 38,1°;
грунт («Ралян Гарос») — 40,8°;
трава (Уімбэлдан) — 26,1°* **.
2. На якую вышыню ў сярэднім адбіваецца мяч?
гард — 114 см;
грунт — 111 см;
трава — 68 см* ***.
3. На якую адлегласьць (па гарызанталі) ляціць мяч пасьля адбіцьця, перш чым дасягнуць найбольшай вышыні (у сярэднім)?
гард — 3 м;
грунт — 2,8 м;
трава — 2,3 м* ****.
4. Якая будзе хуткасьць мяча пасьля адьбіцьця (перад адбіцьцём — каля 48 км/г)?
гард — 32 км/г;
грунт — 30,5 км/г;
трава — 28,9 км/г* *****.
Высновы для навукі
Трава запавольвае мяч больш, чым любая іншая паверхня! Чаму ж тады гэта найхутчэйшая паверхня? Бо хуткасьць мяча складаецца зь дзьвюх хуткасьцяў — вэртыкальнай і гарызантальнай. Напрыклад, на земляным корце мяч ляціць у цэлым хутчэй, але адбіваецца пад вялікім вуглом, ляціць вышэй і праз тое даўжэй пераадольвае тую самую гарызантальную адлегласьць. Такім чынам, яго гарызантальная скорасьць аказваецца ніжэйшай. На траве вугал падзеньня меншы. Мяч ляціць у цэлым зь мінімальнай хуткасьцю, але пераадольвае меншы шлях — і гарызантальная хуткасьць аказваецца вышэйшай. А для гульца, які стаіць, напрыклад, за чатыры мэтры ад месца адбіцьця мяча, найвялікшае значэньне мае тое, як хутка ён дасягне яго — інакш кажучы, як хутка ён рухаецца па гарызанталі, а ня тое, як хутка ён рухаецца наагул.
Высновы для тэнісу:
— мяч адбіваецца на траве пад найменшым вуглом з прычыны сьлізганьня;
— праз гэта адбіваецца найніжэй;
— дзякуючы гэтаму найхутчэй пераадольвае адлегласьць паміж месцам адбіцьця і тэнісістам, хоць рухаецца павольней, чым на бэтоне ці зямлі;
— тэнісіст мае менш часу на рэакцыю, перадачы мяча адбываюцца хутчэй, лепшых вынікаў дасягаюць тэнісісты, здольныя хутка здабываць пункты (пасьля моцных падач ці дзеяньняў перад сеткай — напрыклад, Эндзі Родык, Роджэр Фэдэрэр); тыя, хто любіць бегаць (напрыклад, Рафаэль Надаль, Гілерма Корыя), ня маюць шанцаў.
Былі выкарыстаны вынікі дасьледаваньняў, праведзеных карпарацыяй «Cislunar Aerospace» (поўны пералік экспэрымэнтаў можна знайсьці на інтэрнэт-старонцы па адрасе: http://wings.avkids.com/tennis у разьдзеле «Тэніс. Наш дасьледчы праект»).
__________
* Вугал адбіцьця на траве найніжэйшы. Гэта эфэкт сьлізганьня.
** У выпадку моцна кручанага мяча розьніца яшчэ больш выразная. Такі мяч сьлізгае больш і адбіваецца пад яшчэ меншым вуглом.
*** Мяч з адваротным кручэньнем на корце зь земляным і цьвёрдым пакрыцьцём сустракае моцнае супраціўленьне паверхні і адбіваецца пад вялікім кутом. На траве — зноў з прычыны сьлізганьня — трэньне намнога меншае і мяч не адбіваецца пад вялікім вуглом.
**** Розьніца ўражвае. На траве мяч адбіваецца больш як на 40 см ніжэй!
***** На траве мяч найхутчэй пачынае падаць.
****** Трава мяккая, больш пругкая, чым ард і грунт. Таму скорасьць мяча ніжэйшая.
