«Запіскі афіцэра чырвонай арміі» скіраваныя па адрасе Карла Маркса, 38.
Піша Севярын Квяткоўскі.
«А па мне хай над Домам ураду хоць рваныя майткі вісець будуць. Абы мне лепей было», — так патлумачыў сваю жыцьцёвую пазыцыю старшы лейтэнант міліцыі, зь якім мы дзяжурылі на выбарчым участку позна ўвечары 14 траўня 1995 году. Я быў назіральнікам ад Партыі аматараў піва. Пасьля мы ня раз сустракаліся зь лейтэнантам у цэнтры Менску — па розныя бакі «барыкадаў». Імя Мішка Зубаў гэтаму лейтэнанту цалкам пасавала б.
«Запіскі афіцэра чырвонай арміі» — стылізаваны пад дзёньнік расповед малодшага лейтэнанта Мішкі Зубава пра свае ўражаньні ад перабываньня ў Заходняй Беларусі ад 17 верасьня 1939-га да студзеня 1945-га: у Лідзе, Вільні і пад Вільняй.
Як часта мне даводзілася чуць ад старых людзей уражаньні пра першыя сустрэчы з чырвонаармейцамі. Трагікамічныя гісторыі пра начныя кашулі, якія жонкі афіцэраў апраналі як сукенкі, пра газэту як адзіны спосаб скруціць цыгарэту... «Запіскі» — такі вось адзін вялікі анэкдот на больш як 200 старонак.
Сяргей Пясецкі — выдатны стыліст. Мішка Зубаў абсалютна выразны і вельмі пазнавальны сучаснаму чытачу. «Ноч была чорнай, як сумленьне фашыста, як намеры польскага пана, як палітыка ангельскага міністра». Чым не пасаж з «аналітычнай» праграмы БТ? Часам Пясецкаму даводзіцца камэнтаваць некаторыя радкі кнігі, што могуць быць незразумелыя заходняму чытачу: «Звыклыя сьцьверджаньні ўсіх расейцаў, што прыйшлі на акупаваныя бальшавікамі тэрыторыі «Ў нас всё есьць!.. У нас всево многа!.. У нас всё лучшэ!.. У нас всё дзешэвле!..»
На мой глузд, кніжку трэба вывучаць у сярэдняй школе. Дзецям будзе забаўна (галоўны герой — сумесь Швондзера й Шарыкава). Забаўна, пакуль ня прыйдзе гідкі фінал, які прачысьціць мазгі ад ідэалягічнага сьмецьця, што назьбіралася ў галовах беларусаў за апошнія 66 гадоў. «Запіскі» цудоўна тлумачаць, хто кіруе Беларусьсю дагэтуль.
Па-беларуску падобнай мастацкай кніжкі яшчэ не было. Ані пра Заходнюю Беларусь, ані пра бальшавікоў. Пясецкі ставіцца да бальшавікоў канкрэтна, выразна, бескампрамісна — замбаваная навалач, якая нясе з сабою страшную бяду. На думку дасьледніка творчасьці Пясецкага Пятра Рагойшы, тэма саветызацыі Заходняй Беларусі не акцэнтавалася ў беларускай літаратуры, бо «аб’ектыўна ўзьяднаньне народу было станоўчым фактарам».
Ляхавіцкі хлопец Сяржук Пясецкі толькі ў трыццаць зь лішкам гадоў вывучыў літаратурную польскую мову і стаўся славутым польскім пісьменьнікам. Калі патрапіў на пятнаццаць гадоў у вязьніцу за рабаўніцтва з забойствам. У мяне не выклікае непрыманьня азначэньне аўтара перакладу «Запісак» Алеся Астраўцова, які называе Пясецкага «беларуска-польскім пісьменьнікам». Мова твору — польская. Погляд на падзеі — беларускі, нутраны. Народжаны ў 1901 годзе, Пясэцкі пасьпеў пазмагацца з бальшавікамі ў «Зялёным Дубе», а пасьля ў беларускім аддзеле Войска польскага.
Можна меркаваць, што, калі б Пясецкі патрапіў у літоўскую турму, ён стаўся б літоўскім пісьменьнікам, у нямецкую — нямецкім. Але застаўся б самім сабою. Чалавекам, для якога аніякая агульная ідэя, у тым ліку нацыянальная, не магла зьмяніць пэрсанальныя жыцьцёвыя перакананьні.
«Запіскі афіцэра чырвонай арміі» — прывітаньне нэабальшавікам, якія «вядуць нашу Беларусь к працьвятанію».
