"Мужык піша пра старасту: яны, і кожнае слова пачынае зь вялікай літары".
(З нататнікаў А.Чэхава)
Памятаеце, кпілі з вэртыкальніка, які сказаў на сэлектары, што наш прэзыдэнт трошкі вышэйшы ад бога? А між тым яго словы сталіся прарочымі:)
Прамоўтары новага закону аб беларускай артаграфіі, які ўчора рэкамэндаваны да першага чытаньня, з усіх навацыяў асабліва пэдалююць адну: слова "прэзыдэнт" зараз заўжды будзе пісацца зь вялікай літары!
Вось цытата зь інтэрвію Аляксандра Лукашанца, дырэктара Iнстытута мовазнаўства Нацыянальнай акадэміі навук Беларусi і аднаго з галоўных распрацоўшчыкаў новых афіцыйных правілаў: "Упарадкавана напiсаньне вялiкай лiтары. Так, слова "прэзыдэнт" у сэнсе: кiраўнiк дзяржавы, прапануецца пiсаць зь вялiкай лiтары ў любым кантэксце. Гэта тычыцца i словаў "прэм'ер-мiнiстар", "мiтрапалiт Мiнскi i Слуцкi"... Слова "Бог" будзе пiсацца зь вялiкай лiтары толькi калi азначае вышэйшую сiлу. У прымаўках, застылых выразах кшталту "не дай бог" рэкамендуецца пiсаць з малой".
Вось так: "бог" зь вялікай — не заўсёды, а "прэзыдэнт" — заўсёды:) Увасобілася крылатая фраза берасьцейскага вэртыкальніка!:)
Калі ж сур'ёзна, то мноства вялікіх літараў ёсьць прыкметай правінцыйнасьці, малапісьменнасьці, халопскага мысьленьня (гл. эпіграф). Той, хто адчувае мову, разумее, што калі тут перагнуць кій — дойдзе да анэкдоту. Напрыклад, у практыцы расейскай мовы акурат улічваецца кантэкст. У афіцыйных тэкстах пішуць — "Указ Прэзыдэнта…". Але калі, напрыклад, Андрэй Калесьнікаў ў "Коммерсанте" разьняволена апавядае, як іхні прэзыдэнт на адпачынку ў "Бачаравым ручаі" гладзіць свайго лабрадора Коні, то зь вялікай будзе толькі мянушка сабакі, а вось "прэзыдэнт" — з малой:) Карацей, крытэрам мусіць быць элемэнтарны моўны густ. Іначай непазьбежны камічны эфэкт.
У нас жа гэтыя нюансы, здаецца, ніхто не зьбіраецца браць пад увагу. Матыў адзін: каб усе мусілі выказваць татальную павагу найвышэйшаму начальству — у тым ліку і праз абавязковае ужываньне "Caps Lock":) І няма чаго вырабляцца, кампаставаць мазгі нейкім кантэкстам!
Дарэчы, немцы ў 1998 годзе на сваю галаву мадыфікавалі правапіс. Цяпер локці кусаюць, бо заблыталіся. Аднак — nota bene! — навацыі там абавязковыя толькі для дзяржаўных устаноў. Для мэдыяў (а яны ў ФРН, як і ў любой цывілізаванай краіне, практычна цалкам недзяржаўныя) новы правапіс мае факультатыўны характар. І вось — уявеце сабе! — празь пяць гадоў дзеяньня новых правілаў найбуйнейшы выдавецкі дом Axel Springer AG абвесьціў, што экспэрымэнт праваліўся і ягоныя выданьні вяртаюцца да старой артаграфіі.
У нас, канешне, такога гнілога лібэралізму ня будзе. Іначай за што змагаліся?
Учора ў Палаце наўпрост заяўлялі, што незалежныя выданьні "беспакарана зьдзекуюцца з мовы". Нават ня ўтойвалі, што ім муляе, у прыватнасьці, правапіс "Нашай нівы".
Так што дручок напагатове. Нягнуткае, дубовае правіла плюс падхалімскі імпэт ці проста тупасьць выканаўцаў ніжэйшага зьвяна — і вы ўяўляеце, што пачнецца!
P.S. Дзеля плюралізму — спасылкі на інтэрвію яшчэ двух прамоўтараў новых правілаў — сп.сп. Іўчанкава і Здановіча.
