Старшыня парлямэнцкай камісіі па адукацыі Уладзімер Здановіч даў інтэрвію "Звяздзе". Ня маючы сумневу ў неабходнасьці артаграфічнага закону, ён разам з тым крытычна ацэньвае некаторыя меркаваныя новаўвядзеньні.
Прамоўтэр новага закону разважае: "Мы прызвычаiлiся пiсаць "Юпiтэр". А нам прапануецца пiсаць "Юпiтар". I будзе нешта не зусiм добрае. Трэба будзе абмеркаваць гэтае пытанне. Асабiста я выступаю за напiсанне "Юпiтэр". Бо гэта астранамiчная назва, напiсанне ўжо ўкаранiлася ў практыку... Ды i некаторыя iмёны пры гэтым пацерпяць. Калi сёння мы пiшам i ўсе вымаўляюць "Пiтэр Пэн", то мы ж не павiнны пiсаць "Пiтар Пэн".
Бязьмежная заклапочанасьць "Пітарам" проста кранае. Гэты прыклад качуе ў дэпутата зь інтэрвію у інтэрвію. Уяўляю, якія жарсьці зашугаюць, калі Палата задумаецца пра напісаньне словаў "этыёп" ды "ніёбій":)
Калі ж сур'ёзна, дык круціцца дзіцячае пытаньне: а нашто ўвогуле гарод гарадзіць? Самі заварылі кашу з гэтым праектам — і самі ж цяпер ламаюць дзіды ў змаганьні зь нейкімі артаграфічнымі хімэрамі. Ды пакіньце ўсё як ёсьць, і галава балець ня будзе!
Дарэчы, сп.Здановіч кажа пра намер пайсьці на пэўны кампраміс. А менавіта: усталяваць пераходны пэрыяд цягам 3-5 гадоў, калі застанецца "магчымасць выкарыстання ў афiцыйных зносiнах грамадзян i ўстаноў як дзеючых зараз нормаў арфаграфii i пунктуацыi, так i новых нормаў, якiя Палата прадстаўнiкоў плануе прыняць у хуткiм часе".
Трэба разумець, што гаворка ідзе пра дзьве наркамаўкі — цяперашнюю і "мадэрнізаваную". Тарашкевіцу выкідаюць за борт паводле змаўчаньня.
Заўважце: прамоўтары новага закону старанна абыходзяць саму згадку пра гэты варыянт правапісу. Толькі глуха цьвердзяць пра "зьдзек над мовай". І гэтае абразьлівае азначэньне — усё, што заслужыў вялікі і каштоўны пласт айчыннай лінгвістыкі, створаны высілкамі Браніслава Тарашкевіча ды ягоных пасьлядоўнікаў? Можна ня быць адэптам гэтага варыянту, але ж ці можна ігнараваць яго культурную каштоўнасьць?
Аднак выглядае на тое, што само слова "тарашкевіца" для прамоўтэраў правапіснага закону стала табуяваным. Яно і зразумела. Бо адразу паўстае цень расстралянага навукоўца. На гэтым тле цяперашняе артаграфічнае шчыраваньне дэпутатаў спараджае змрочныя асацыяцыі.
P.S. Пераходны пэрыяд канчаткова ўсіх заблытае. Немцы ўжо наступілі на гэтыя граблі.
P.P.S. Калі пераводзіць пытаньне з палітычнай плашчыні ў навуковую, дык вось вам думка аўтарытэтнага філёляга Зьмітра Саўкі аб праблеме, адлюстраванай ў загалоўку гэтага постынгу:
"Пытанне арфаграфіі слоў эфіёп/эфіоп, ніёб-/ніоб- актыўна дыскутавалася яшчэ на Пражскай канферэнцыі для ўнармавання класічнага правапісу (1998), і было пастаноўлена не выводзіць гэтых слоў у выключэнні. Удзельнікаў канферэнцыі пераканала думка Сержука Сокалава-Воюша: вядома, што ў навучальнай літаратуры па беларускай мове ўвага вучняў акцэнтуецца не на правільных напісаннях, а на выключэннях з правілаў, таму як толькі гэтыя нізкачастотныя словы трапяць ва ўсе падручнікі і дапаможнікі ў якасці выключэнняў (эфіоп, ніоб-), то ў руках гарэзлівых вучняў тут жа ператворацца ў эфіёп, ніёб-. І тады ўжо ўсе, каму "пашчасціць" карыстацца "ўдасканаленымі" падручнікамі, звернуць увагу на пэўную пікантнасць гучання слоў-выключэнняў.
Не выводзяцца ж у выключэнні, не перайначваюцца "немілагучныя" для беларускага вуха: летапісцы, у місцы, формы загаднага ладу дзеясловаў рахаваць і страхаваць, матэматычны тэрмін абсцыса, назва індыйскага горада Срынагар, прозвішча Сракоўскі, імёны па бацьку Алегаўна і Людвігаўна".
Бачыце, колькі пікантнасьцяў! "Пітар" зь "Юпітарам" на гэтым тле — дзіцячы лепет! :)
