Тапанімічная камісія пры Савеце Міністраў Беларусі другі раз прыняла рашэнне захаваць існуючы парадак прысваення найменняў геаграфічных аб’ектаў у краіне: назвы даваць на беларускай мове, а затым транслітараваць на расійскую.
«У адваротным выпадку нам прыйдзецца паламаць усё, што мы заваявалі», — заявіў на пасяджэнні старшыня камісіі і Дзяржкамітэта па маёмасці Георгій Кузняцоў, каментуючы змены ў Закон Рэспублікі Беларусь № 190 -З «Аб назвах геаграфічных аб’ектаў».
Ці не транслітарацыя, а прамы пераклад
Пытанне аб унясенні змяненняў ўжо ўздымалі па даручэнні Саўміна ў снежні 2012 года — яно было сфармулявана па выніках нарады ў адміністрацыі прэзідэнта.
На думку прадстаўнікоў мясцовых органаў дзяржкіравання, мэтазгодна ўзаконіць спосаб перадачы геаграфічных назваў шляхам прамога перакладу з беларускай на расійскую мову: Будаўнікоў — Строителей, Чэрвеньская — Июньская. Такі падыход, мяркуюць яны, апраўданы ва ўмовах існавання ў Беларусі дзвюх дзяржаўных моваў.
Нягледзячы на тое, што ў снежні 2012 года тапанімічная камісія ўжо вынесла рашэнне пакінуць артыкул закона без зменаў, Саўмін зноў вярнуўся да гэтага пытання і даручыў Дзяржкаммаёмасці пры планавай карэкціроўцы Закона ў 2014 годзе ўнесці гэта змяненне.
Прыхільнікі перакладу на расійскую мову беларускіх назваў таксама націскаюць на тое, што да Чэмпіянату свету па хакеі 2014 года неабходна нармалізаваць назвы элементаў
Аднак, як сказаў Г. Кузняцоў, калі змены ў закон будуць прынятыя, то адбудзецца гэта не раней канца 2015 года.
Гэта значыць, гэтыя гады праца з найменнямі будзе праводзіцца па існуючай схеме, а закон, як вядома, зваротнай сілы не мае.
З 2011 па 2013 гады ў Беларусі перайменавана 29 геаграфічных аб’ектаў, 13 прысвоены назвы з улікам новых патрабаванняў. У
рамках вядзення рэестра адрасоў праводзіцца ўпарадкаванне усіх найменняў
Чыноўнікі: трэба знайсці агульную мову з турыстамі
Праблема неразумення турыстамі беларускіх тапонімаў створана штучна, лічыць старшыня Дзяржкаммаёмасці.
У гасцей, якія прыехалі на чэмпіянат, будуць схемы, маршруты, падрыхтаваныя спецыяльна для іх. «Выдатна, што мы прымаем у сябе такое мерапрыемства, — сказаў Г. Кузняцоў.- Аднак турысты былі і да яго, будуць і пасля.
Сёння шмат расійскіх гасцей, заўтра будзе шмат кітайскіх. І што, мы будзем для кожнай нацыі перакладаць нашы назвы?»
Як адзначылі члены камісіі ў ходзе абмеркавання, ініцыятыва ўнясення гэтых змяненняў у Закон належыць мінскім гарадскім уладам, у прыватнасці намесніку старшыні Мінскага
гарвыканкама Ігару Карпенку, які, дарэчы, удзел у пасяджэнні не прымаў.
Прадстаўнік тапанімічнай камісіі Мінгарвыканкама патлумачыла, што пытанні выкліканыя праблемамі з назвамі новых станцый сталічнага метрапалітэна.
Мінгарвыканкам не згодны з тым, каб надпісы былі толькі на беларускай мове.
Там лічаць, што рускія назвы неабходныя.
Сусветная практыка і традыцыі продкаў
Прамы пераклад тапонімаў не практыкуецца ў ніводнай краіне свету.
Больш за тое, у рэкамендацыйных дакументах групы экспертаў ААН па геаграфічных назвах ён адзначаецца як цалкам непрымальны, паколькі сцірае нацыянальныя
асаблівасці мовы і пазбаўляе геаграфічную назву яе нацыянальнай самабытнасці.
На думку членаў тапанімічнай камісіі, Беларусь не можа дапусціць парушэнне міжнародных нормаў.
Як нагадаў Сяргей Лукашэвіч, першы сакратар упраўлення глабальнай палітыкі і гуманітарнага супрацоўніцтва галоўнага ўпраўлення шматбаковай дыпламатыі МЗС, беларусы
замежжа прынялі зварот і выступаюць за захаванне беларускай мовы.
У пытанні захавання тапонімаў і стварэння новых геаграфічных назваў гаворка ідзе пра прэстыж дзяржавы.
«Калі мы хочам захаваць тое, што засталося нам ад продкаў, то мы павінны даваць назвы на беларускай мове, — працягнуў Г. Кузняцоў.
— Я з таго пакалення беларусаў, якія да 7–8 класа вучыліся на беларускай мове. І я спадзяюся, што мы вернемся
да гэтага».
Шмат пытанняў узнікае з карэктным найменнем геаграфічных аб’ектаў, адзначыў Ігар Капылоў, вучоны сакратар Інстытут мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук. Катастрафічна
не хапае інфармаванасці ў асяроддзі чыноўнікаў мясцовага кіравання краіны. «Мы падрыхтавалі даведнік, які атрымаў высокую ацэнку на з’ездзе славістаў, гатовыя падрыхтаваць інфармацыйную базу», — сказаў ён.
Аднак перакладаць беларускія тапонімы — недапушчальна.
«Мы ж не станем перакладаць прозвішчы грамадзян Беларусі! Бурака на Свеклу, Трусава на Кроликова. А з назвамі гарадоў, вуліц — тое ж самае», — сказаў І.Капылоў.
Самае галоўнае, што з перакладам на рускую мову немінучая блытаніна, а гэта недапушчальна ў сувязі з выключна важным практычным значэннем назваў геаграфічных аб’ектаў — іх
адраснай функцыі.
Напрыклад, Кастрычніцкая і Октябрьская для замежнікаў — гэта два розныя тапонімы. Атрымліваецца, што парушаюцца два асноўныя прынцыпы міжнароднай тапанімікі — пазнавальнасць і зварачальнасць. Дакладнасць, адраснасць магчымая толькі пры ўмове выкарыстання адной сістэмы, адной мовы.
І гэта павінна быць беларуская мова, аднагалосна вырашыла тапанімічная камісія.
