Часам сярод навінаў, якія здаюцца такімі важнымі — які прызначаны новы міністар, які курс даляра, колькі каштавалі на аўкцыёне майткі Брытні Сьпірс, — цяжка высачыць паведамленьне аб падзеі, якая сапраўды зьменіць жыцьцё большасьці людзей. Даўнавата ўжо, год ці болей таму, прамільгнуў кароценькі аповед пра выпрабаваньне ў Японіі новага аўтамабіля з вадародным рухавіком. Самаход гэты праехаў 100 кілямэтраў зь сярэдняй хуткасьцю 150 км/г, скарыстаўшы як паліва вядро вады.
Вядома, гэта не такая ўжо сэнсацыя — праца над такімі рухавікамі вядзецца даўно. Але ўсё ўпіраецца ў тое, што яны яшчэ страшэнна дарагія, дый ня дужа бясьпечныя. Цалкам верагодныя зьвесткі й пра тое, што працы гэтыя штучна тармозяцца «нафтагазавым лобі», якое баіцца, і небеспадстаўна, страціць грунт пад нагамі.
Мы ня так часта задумваемся над тым, як тэхнічныя вынаходніцтвы зьмяняюць ня толькі навакольны сьвет, але й нас саміх. Разьвіцьцё тэкстыльнай прамысловасьці і даступнасьць «гарадзкога» адзеньня зьнішчыла народныя строі. Кнігадрукаваньне ды фіксаванае аўтарства адправіла ў музэй фальклёр. Гуказапіс зрабіў непатрэбным хатняе прыватнае музыкаваньне. Электронная пошта зьнішчыла традыцыйныя лісты, якія захоўваліся, перавязаныя шаўковай стужкай. Практычна зьнікла паняцьце «рукапіс». «Выйшла ў паэта з‑пад пяра» цяпер завецца «з‑пад клявіятуры». Працэс гэты незваротны, яго «не спыніць, не стрымаць».
Аднак, сапраўдная зьмена эпох — гэта зьмена крыніц энэргіі. Вугаль і пара — стагодзьдзе 19‑е, нафта, газ і электрычнасьць — 20‑е. Новае стагодзьдзе фактычна яшчэ не пачалося менавіта таму, што мы яшчэ ўсё карыстаемся такім жа бэнзінам і газам, як і нашы бацькі й дзяды.
Сёньня зьявіліся вельмі важкія прычыны для паскарэньня пошукаў альтэрнатывы. Справа нават ня ў тым, што запасы прыроднага газу й нафты — вычарпальныя. Справа ў тым, хто імі валодае. А валодаюць імі краіны, якія ня могуць, або ня дужа хочуць упісвацца ў сучасную цывілізацыю зь яе дэмакратыяй, свабодай слова ды правамі чалавека. Гаворка, вядома, пра Расею ды краіны Блізкага Ўсходу. Усе ведаюць, што Расея, як любяць пісаць ейныя патрыёты, «устала з каленяў» за кошт продажу прыродных рэсурсаў. А сусьветны тэрарызм сілкуецца «нафтадалярамі» з арабскіх краін.
Патрэба — матка вынаходніцтваў. Нафта‑ і газаправоды замест жыцьцядайных артэрый зрабіліся ланцугамі, што прывязваюць увесь астатні сьвет да ўласьнікаў сьвідравін. А любыя ланцугі рана ці позна бываюць разарваныя. Тым больш, што для зьнішчэньня гэтай залежнасьці патрэбна ня грубая сіла, а інтэлект.
Тое, пра што мы, звыклыя людзі, можам здагадвацца, кіруючыя эліты ведаюць напэўна. Што застаецца рабіць гаспадару тавару, які сёньня прыносіць пэўны даход, а заўтра, у лепшым выпадку пасьлязаўтра, ня будзе мець попыту? Вядома ж, выціснуць як найбольшую выгаду цяпер, а значыць, павысіць кошты наколькі магчыма. Што й адбываецца цяпер з цэнамі на газ і нафту. І зусім не таму, што расейцы раптам сталі «не любіць беларусаў». Рынак не прызнае сэнтымэнтаў.
І нам застаецца сьвідраваць новыя дзіркі на дзягах, бо кошты на ўсё растуць як на дражджах. І ў бліжэйшы час ня зьнізяцца — пакуль тыя вадародныя рухавікі будуць удасканаленыя, пакуль зьменіцца ўся інфраструктура… Нездарма ж існуе ці то японскі, ці то кітайскі праклён — «каб ты жыў у эпоху перамен».
А ўсё ж слаўна, каб сымбалем надыходу 21‑га стагодзьдзя было вядро вады, а не кулямёт, як стагодзьдзя 20‑га.
І ўсё ж шкода, што я ўжо ніколі не прачытаю пры сьвятле газоўкі ліст ад сваяка, які заканчваецца так — «пісаў індус з гары Эльбрус, жду атвета, як салавей лета».
