У аэрапорце «Мінск-2» мы з Верай чакаем самалёт, п’ём каву ў пляме электрычнага святла над нашым столікам. Над сусветам зіма і чорна. Людзі глядзяць у цемру праз шкляныя сцены і пазяхаюць. Па той бок іх дыханне крышталізуецца.
Вера засоўвае нос у папяровы кубак. Я кажу, што яна падобная да матылька з хабатком.
А чацвёртай раніцы разам з намі на борт садзяцца Ядзя Панлаўская і Аляксандр Цікановіч, жонка і муж, музычны дуэт, папулярны за савецкім часам. Аднойчы мне даслалі партрэт Ядзі, намаляваны дзіцячай рукой — пазнавальныя прычоска і акуляры. Я працавала ў часопісе і праводзіла конкурс для падлеткаў — ім трэба было намаляваць вядомую асобу, якую яны мараць сустрэць. Гэты конкурс я прыдумала ад беднасці, бо фота зорак для часопіса не было адкуль узяць. Так я атрымала партрэт Ядзі Панлаўскай. Я тады дзівілася, што яе ведаюць дзеці. Ядзя Панлаўская — гэта маё маленства. Выявілася, што ад майго маленства нічога не змянілася, што яно ў нас аднолькавае праз дваццаць гадоў. Ядзя Панлаўская была ў мяне і ёсць у дзяцей сёння. Зрэшты, само беларускае паветра ўжо вельмі даўно застылае. Калі яго патрэсці, як шкляную цацку з хаткай і елачкамі, узнімецца заўсёдны снег і будзе кружыцца буйнымі белымі камякамі.
У самалёце мы з Верай глядзім у ілюмінатар, па чарзе мяняемся: спачатку ў процьму глядзіць Вера, потым я.
Памятаю, як я ляцела ўпершыню. Мы селі ў самалёт разам з музыкам Георгіем, у якім жывуць унутраныя лісяняты. Для лісянят ён піша песні, і яны спяваюць іх хорам танюткімі галасамі. Авіякампанія Air Baltic пасадзіла нас тады на свой найменшы самалёт з птушынай анатоміяй. Такая анатомія ва ўсіх іхніх самалётаў, настолькі жывёльная, што няёмка заглядаць ім пад хвост. У Рызе на аэрадроме яны сядзяць радком, павярнуўшыся да пасажыраў дупкамі рознага дыяметра.
Я тлумачыла Георгію прынцып дзеяння нашага самалёта: спачатку ён проста ідзе па лётнай дарожцы, потым набірае хуткасць і бяжыць, нарэшце падціскае лапы да жывата — і мы ляцім. У палёце самалёт можа пачухаць пузік, і тады нас злёгку трасе.
Падчас узлёту я звычайна пачуваюся нядобра — у жываце і галаве робіцца суспензія, трэба памаўчаць, пакуль не вырулім гарызантальна і галава зноў не адасобіцца ад жывата.
Я гляджу ў ілюмінатар на трывожныя хмары ўнізе, паміж якімі — зямля, утыканая агеньчыкамі. За ілюмінатарам чуецца нутраны спеў лісянят. «А ў маёй лісанькі вочы як зорачкі…»
Вера слухае музыку праз навушнікі, яна любіць падарожнічаць адна і рада, што я заняла сябе аблокамі.
Калі я бачу самалёт у начных хмарах з зямлі, напрыклад, ідучы асветленым праспектам каля кавярні «Валошкі», мяне часта прабірае страх. Па скуры бяжыць адчуванне, як у небе халодна, самотна, неспакойна і няўтульна пад шкарлупінай, а ў «Валошках» гарачую салянку падаюць. Але ў небе я не баюся — тут пачуваешся нібыта ў пакоі сядзіш, асабліва калі не глядзець у акно.
Праз праход насупраць сядзяць муж і жонка з Расіі. Жонка гартае часопіс на планшэце. Яна разглядае карцінкі, на якіх — гадзіннікі, упрыгожаныя брыльянтамі. Жонка спраўджвае ў мужа, колькі можа каштаваць гадзіннік з такой колькасцю і такой велічынёй брыльянтаў.
«Тышч двадцать пять», — адказвае муж і тлумачыць розніцу цэнаў і памераў брыльянтаў вось у гэтым гадзінніку і ў тых завушніцах, якія яна мае дома. Па тым, як жыва яны абмяркоўваюць гадзіннікі, брыльянты і цэны, заўважна, што тэма іх напраўду кранае. Мяне брыльянты не цікавяць, але я не снабірую тэмы. Усе тэмы раўнавартасныя: і тэма аблокаў, і тэма цэнаў на брыльянтавыя гадзіннікі ў далярах. Але гэтая пара мне ўсё ж не падабаецца. Калі перад узлётам сцюардэса прасіла ўсіх выключыць электронныя прылады, жонка бывалым хамяком шапнула мужу, што нічога выключаць не будзе. Сцюардэсе, якая правярала, ці ўсе выканалі просьбу, давялося пастаяць каля дамы, пакуль тая ўсё ж выключыла планшэт. Зрэшты, яна зноў уключыла яго адразу ж, як адышла сцюардэса.
Вера кажа, што ёй падабаецца твар сцюардэсы, і прыязна глядзіць на яе. Твар для нашых краёў звычайны. Такі, як у мяне, як у Веры, як у паловы маёй фрэнд-стужкі ў Фэйсбуку. Тым, відаць, ён і падабаецца. Прыемна бачыць знаёмае і роднае, калі вісіш на вышыні і невядома, чым усё скончыцца. Сцюардэсу завуць Цэцылія, так на ёй напісана.
Я засынаю. Прачынаюся ад паху курынага кары — нехта на самоце абедае ў бізнэс-класе.
Мы перакусваем скрынькамі, у кожнай — сухаваты сэндвіч з белым хлебам і вяндлінай і абрубак марынаванага агурка. П’ём таматны сок. Вера збірае крошкі і сыпле іх у латок ад сэндвіча. Выціраемся сурвэткамі. Прыбіраем раскладныя столікі.
У салоне даволі халодна, таму Вера накідае на сябе паліто. Потым яна затыкае вушы навушнікамі і ўключае рыдар. Я думаю, што мне рабіць.
Заплюшчваю вочы і сяджу адна, адчуваю самалёт скурай, у яго мерзне абшыўка, лапы і кончыкі крылаў, так доўга сяджу, што, здаецца, зноў засынаю.
І раптам уздрыгваю ад адчування, што правальваюся некуды, што нехта мяне штурхануў. Так бывае ў паўсне.
Расплюшчваю вочы — мы ўсё яшчэ ціха ляцім, але за акном буйнымі белымі камякамі закружыўся снег. Вера варушыцца. Я гляджу на яе паліто ў фіялетавую клетку і бачу, як Верына галава паволі ўбіраецца ў каўнер, але яна не заўважае гэтага, працягвае чытаць кнігу. Яе рукі таксама ўцягваюцца ў рукавы, пальцы больш не могуць трымаць рыдар, і ён падае на падлогу. Вера ўжо ўся знікла ў паліто. Яно яшчэ трохі варушыць клеткамі, вуркоча і паказвае аб’ём, але потым аціхае і ляжыць на крэсле проста вопраткай, якую нехта пакінуў. Яго гузікі не глядзяць на мяне, а дачыняюцца са столяй.
Я ўздыхаю, адварочваюся і гляджу ў ілюмінатар. Мы ўжо зніжаемся і хутка будзем дома, ува мне зноў суспензія ад несумяшчальных часціц. Я дастаю фотаапарат і раблю некалькі кадраў. Мая прага здымаць мацнейшая за жывот і галаву разам узятыя.
Кідаю погляд на суседняе крэсла: Верына паліто адпачывае ўжо лагоднае. Думаю, яно асатанела ад залішняй увагі. Зашмат яго апраналі і здымалі, зашпільвалі і расшпільвалі, а кожная адзежына знае свой апошні раз.
Выпусцілі шасі, хутка колы ўжо точацца аб пасадачную паласу. Я азіраюся. У салоне больш нікога няма. Толькі я. Там, дзе сядзелі расіяне, засталася чорная скураная куртка ад расіяніна. Падобна, што Верына паліто здэтанавала. Выцягваю сваё паліто з самалётных антрэсоляў. Маё паліто чорнае з клеткамі ніжэй таліі, у яго вінаваты выгляд, але я ні за што не крыўдую на яго, нават калі яно і трохі спрычынілася да нечага. Не люблю крыўдаваць — усё мінае і ўсё заўжды выходзіць, як вядзе лёс. Нават калі нехта бывае вінаваты, з цягам часу гэта не важна. Прынамсі, я так сябе суцяшаю. Я запускаю рукі ў рукавы, зашпільваюся, накручваю на сябе шалік, перакідаю праз локаць Верына паліто, на плячо чапляю сваю дарожную торбу і іду па праходзе да выхаду. Няшмат засталося ад пасажыраў, у Мінск мала хто лётае. На крэслах ляжыць яшчэ пару куртак, тры палітоны і адно ру-дзенькае лісінае футра ад спявачкі Панлаўскай — бывай, Ядзя, бывай, маё маленства.
Сцюардэсаў няма — каля выхаду на падлозе ляжыць сіні касцюм і пілотка. Можа быць, гэта Цэцылія. Мне даводзіцца самой адчыняць дзверы. У гэтым самалёце яны замыкаюцца на цяжкую старую засаўку з глыбокімі драпінамі. Я ссоўваю яе дзвюма рукамі.
Выходжу з абалонкі і цісну да грудзей чужое паліто. Перада мною — цацачная хатка аэрапорта, паабапал — пластмасавыя елачкі, па-над усім кружацца буйныя белыя камякі штучнага снегу.
Набіраюся ротам мокрага паветра, у якім намяшана пахаў гумы, шкла, зямлі, снегу і пад ім ссохлай травы.
Вера, дзе цяпер твой хабаток?
***
Анка Упала. Сапраўднае імя Алена Казлова. Нарадзілася ў 1981 у Магілёве. Пісьменніца. Аўтар кнігі «Дрэва энталіпт». Жыве ў Мінску.
