«Новая газета» працягвае вывучаць спіс таемна ўзнагароджаных грамадзян Расіі, якія бралі актыўны ўдзел у нядаўніх крымскіх падзеях, які апынуўся ў распараджэнні рэдакцыі. Нам удалося звязацца з некаторымі з узнагароджаных медалямі і ганаровымі граматамі. Як высветлілася, у канцы лютага амаль 200 чалавек у павышанай сакрэтнасці перакінулі ў ялцінскі ваенны пансіянат, а ў ролі «экскурсавода» выступаў дэпутат-адзінарос Франц Клінцэвіч, які ўзначальвае Расійскі саюз ветэранаў Афганістана (РСВА).
У новай серыі вы даведаецеся: навошта «спецтурыстам» выдалі «амерыканскія» бейсболкі, няма ці ёсць у іх зброя і што можа быць агульнага ў ФСБ з праварадыкальнымі групоўкамі.
Нагадаем храналогію падзей. 21 лютага 2014 зрынуты прэзідэнт Украіны Віктар Януковіч спешна пакінуў Кіеў і накіраваўся ў Крым. Затым загадкавым чынам апынуўся на спецдачы ў Барвісе.
25 лютага прэзідэнт Пуцін склікаў Раду бяспекі РФ і абмеркаваў становішча ва Украіне.
28 лютага з ваеннага аэрадрома Чкалаўскі (бартавы нумар Іл-76 RA 76599) у Севастопаль былі дастаўлены 170 расійскіх грамадзян з ліку былых «афганцаў», баксёраў, байкераў, членаў ваенна-патрыятычных клубаў і байцоў ахоўных структур. Далей на судне «Севастопаль» іх таемна пераправілі ў Ялту і пасялілі ў ваенным санаторыі Мінабароны РФ «Ялта». За дзень да гэтага ўкраінскія журналісты зафіксавалі два ваенныя грузавікі «Урал» з расійскімі вайскоўцамі (дзяржнумары 0225 НМ 90, 0217 НМ 90), якія заехалі на тэрыторыю санаторыя і прыступілі да аховы аб'екта. Кіраваў расійскімі аўтаматчыкамі чалавек у цывільным: ён увесь час размаўляў па сотавым тэлефоне і моцна нерваваўся.
Па сведчанні аднаго з «спецтурыстаў», які папрасіў не называць яго імя, у санаторыі дэпутат Клінцэвіч (№ 1 ва ўзнагародным спісе) з ходу правёў палітінфармацыю. Дэпутат паведаміў, што становішча ў Крыме вельмі трывожнае: паўвостраў нібыта пазапаўнялі агенты ОТП разведак, і з хвіліны на хвіліну чакаецца прыбыццё баевікоў з «Правага сектара».
— А навошта некаторым «адпачывальнікам» выдалі бейсболкі з надпісамі Mission і New York? — пацікавіліся мы.
— Напэўна, у кіраўніцтва былі нейкія планы…
Выдадзеныя кепкі
Потым, па словах «спецтурыста», іх папрасілі старанна збіраць дадзеныя аб перамяшчэннях украінскай арміі і праінструктавалі, як праводзіць агітацыю сярод крымчукоў і што рабіць у выпадку рэзкага змянення становішча.
Частку «адпачывальнікаў» падзялілі на групы па 15-20 чалавек і накіравалі па розных гарадах і пасёлках аўтаноміі. Іншых прыставілі ахоўваць вялікую дэлегацыю з Дзярждумы, СФ і Грамадскай палаты.
Апроч збору выведдадзеных «камандзіраваныя», па іх словах, пад выглядам мясцовых жыхароў, якія бралі ўдзел у захопе ўкраінскіх вайсковых частак і адміністрацыйных будынкаў, давалі «правільныя» інтэрв'ю тэлевізійнікам, ахоўвалі прарасейскія мітынгі і «нейтралізавалі» незадаволеных. Напрыклад, член Грамадскай палаты РФ адзінарос Дзмітрый Галачкін (49-ы ў спісе ўзнагароджаных), выклаў у інтэрнэце відэа збіцця ў Ялце мужчыны, які выступаў за цэласнасць Украіны.
Мяркуючы па відэазапісе, Галачкін выкарыстаў паездку ў Крым і для піяру узначаленага ім прафсаюза «Недзяржаўная сфера бяспекі» (НСБ), ён паўсюль з'яўляўся ў чорнай папасе з банерам «НСБ» і скандаваў: «Слава Расеі!» (пасля выхаду першага артыкула ў «Новай газеце» відэа было тэрмінова выдаленае з сайта). Пасля вяртання ў Маскву спадар Галачкін сабраў прэс-канферэнцыю «Аб неабходнасці права расійскім ахоўным арганізацыям аказваць паслугі за мяжой». І цяпер, маючы на руках «медаль за Крым» і падзяку ад прэзідэнта, актыўна лабіруе гэтую прыбытковую тэму ў высокіх кабінетах.
16 сакавіка ў Крыме прайшоў рэферэндум.
18 сакавіка «спецкамандзіраваныя» на Іл-18 МНС РФ вярнуліся ў Маскву (аэрапорт «Дамадзедава»). Некаторыя з ліку тых, хто раней служыў у «гарачых кропках», адразу адправіліся ў Данецк, Харкаў і Луганск. Па некаторых дадзеных, у Данецку зараз ваюе і экс-дырэктар Прыокскага запаведніка Андрэй Івонін, які знаходзіцца ў федэральным вышуку за растрату ў асабліва буйным памеры. Былы «афганец» нядрэнна зарэкамендаваў сябе ў Крыме, і нядаўна яго быццам бы заўважылі ў асяроддзі так званага міністра абароны ДНР Ігара Гіркіна (Стралкова).
25 і 26 сакавіка ордэны і медалі «за Крым» ўручылі супрацоўнікам адміністрацыі прэзідэнта і член «Адзінай Расеі» і «Патрыётаў Расеі».
14 мая ў Культурным цэнтры Мінабароны РФ у Маскве прайшла не асветленая афіцыйна цырымонія ўзнагароджання «спецкамандзіраваных», якая суправаджалася банкетам. У ролі «тамады» выступіў начальнік Кіравання прэзідэнта па грамадскіх праектах Павел Зяньковіч і Франц Клінцэвіч: яны ўручылі прысутным «Лісты падзякі» ад прэзідэнта РФ (ад 31 сакавіка 2014 года) і медалі «За ўз'яднанне Крыма» (загад міністра абароны РФ № 220 ад 17 красавіка 2014 года). Калі налілі па першай, дэпутат вымавіў тост: «Прэзідэнт папрасіў сказаць усім вам: «Вялікі дзякуй!»
Валерый Галубаускас у Крыме (фота з яго альбома)
Але захаваць у абсалютнай таямніцы «спецтурне» ў Крым і цырымонію ўзнагароджання дзясяткаў людзей не атрымалася: у сацыяльных сетках з'явіліся шматлікія фота і відэа «адпачывальнікаў». Асабліва моцна парушылі законы канспірацыі калегі дэпутата Клінцэвіч па Афганістане: былы супрацоўнік афганскіх спецслужбаў Хостай Мубарак Шах (нумар у спісе ўзнагароджаных 47) і жыхар Бранска Валерый Галубаускас (№ 139), якія на папулярным сайце стварылі фотаальбом «Экскурсія ў Крым» і апроч іншага выклалі фота зброі і боепрыпасаў, якія «экскурсанты», мабыць, захапілі з сабой.
Падрабязнасці «экскурсіі» спрабавалі высветліць журналісты тэлеканала «Дождь», запрасіўшы Клінцэвіча ў студыю (эфір ад 2014/04/10). Тэлеперадача атрымалася пацешнай: на пытанне вядучай, як дэпутат у патрэбны час апынуўся ў Крыме, той заявіў: «26 лютага прыбыў у Крым на адпачынак і нічога не планаваў». Потым, праўда, паправіўся: маўляў, «візіт у Ялту рыхтаваўся год-паўтара, і яны прыехалі, каб перадаць грошы на аперацыю нашаму баявому таварышу». Затым, пасля паўзы, агучыў яшчэ адну версію: нібыта «не мог з'ехаць з Крыма і затрымаўся ў пансіянаце».
Але на відэа, выкладзеным у інтэрнэт членам Грамадскай палаты Галачкіным, добра відаць, як дэпутат праводзіць інструктаж у прысутнасці паўтары сотні «спецтурыстаў», а затым дае шырокае інтэрв'ю сталічнай здымачнай групе: «Гэта гуманітарная акцыя, звязаная з наладжваннем кантактаў, падтрымкай і аказаннем дапамогі. «Афганцы» раз'ехаліся па розных частках Крыма, дзе сустракаюцца з інвалідамі, ускладаюць кветкі і наладжваюць кантакты. Але галоўная задача — не дапусціць дэструктыву» (відэазапіс з сайта выдалены).
Уласна кажучы, сыходзіць ад прамых адказаў дэпутату Клінцэвічу не прывыкаць, і яго кандыдатуру для «ўскладання кветак» у Крыме выбралі, мабыць, не выпадкова. У Афганістане ён праходзіў службу ў спецгрупе «Хамелеон» на пасадзе старэйшага інструктара палітаддзела. У задачы гэтага падраздзялення ўваходзілі збор выведдадзеных, вядзенне перамоваў з камандзірамі маджахедаў і кіраўнікамі плямёнаў. Звычайна ўсё праходзіла так: да кішлака сцягваліся артылерыя і войскі, а затым спецпрапагандыст Клінцэвіч у нацыянальнай афганскай вопратцы і з вышэйзгаданым «перакладчыкам» Мубаракам Хастаем пераходзілі да перамоваў.
Начальнік кіравання прэзідэнта Павел Зяньковіч (справа) узнагароджвае Хастая Мубарака Шаха
У інтэрнэце апублікаваны адкрыты ліст дэпутату Клінцэвічу пісьменніцы Алы Смолінай, якая некалькі гадоў дамагаецца аднаўлення льгот для вольнанаёмных жанчын, якія знаходзіліся ў 1979-1989 гадах у складзе абмежаванага кантынгенту Савецкай арміі ў Афганістане. «Афганкі» гінулі нароўні з мужчынамі, падрываліся на мінах, паміралі ад інфекцыйных хвароб і траплялі ў палон да душманаў (толькі па лініі Мінабароны СССР у Афганістане загінулі 65 жанчын). Спадарыня Смоліна, якая правяла ў Афгане 3 гады, скрупулёзна збірае інфармацыю аб вольнанаёмных жанчынах і напісала некалькі кніг пра лёсы гэтых жанчын. І таму, калі ў 2006 годзе дэпутат-адзінарос Клінцэвіч разам са сваімі аднапартыйцам прагаласаваў за адмену льгот «афганцам» (закон № 122-ФЗ ад 29.12.2006), не змагла прамаўчаць і выступіла са зваротам. Вось урывак з ліста Смолінай: «Здаецца, усё, хто быў на вайне, — роўныя, а вось льготы ў «афганак» адабраныя. Маўляў, няма ў дзяржказне грошай на расейскіх «афганак». У беднай Украіне — ёсць грошы, у спустошанай Малдове — наскрэблі, толькі не знайшлося ў Расіі.
Задумайцеся! Адрэзалі ад ільгот жанчын, якія часта выконвалі тыя ж абавязкі, што і вайскоўцы! Вось, напрыклад, спецпрапагандыст палітаддзела Маша Іванова: ездзіла па афганскіх кішлаках, вяла тлумачальную працу сярод мясцовага насельніцтва, сапраўды гэтак жа, як «галоўны афганец Расеі» — спецпрапагандыст палітаддзела Ф.А. Клінцэвіч! Толькі Маша рызыкавала больш, таму што зброі не мела, — хто б з мясцовых стаў гаварыць з узброенай жанчынай? Вынік: Франц Клінцэвіч — ветэран баявых дзеянняў, а Маша — не».
Але вернемся да сакрэтнага ўзнагароднага спісу, які дазваляе выказаць здагадку, што «экскурсантаў» у Крым набіралі ў вялікай спешцы, таму ў іх лік патрапілі некалькі раней судзімых асоб тыпу Дзяніса Падымкіна (у спісе №40) і Віктара Келера (№142). Нагадаем: Падымкін, будучы ўмоўна асуджаным, у кастрычніку мінулага года здзейсніў узброены налёт на праваслаўны храм, а Келер удзельнічаў у нашумелым рабаванні кватэры гендырэктара тэлеканала «Культура» і выкраў каштоўную ювелірную калекцыю на суму 21 млн рублёў.
У спісе «кавалераў» мы выявілі і жыхара Уладзімірскай вобласці Вячаслава Пячэрскіх (№41). Як высветлілася, у кастрычніку 2013 Пячэрскіх вызваліўся з ВК-6 ва Уладзімірскай вобласці, дзе адбываў турэмны тэрмін за забойства і нанясенне цяжкіх цялесных пашкоджанняў. Каго менавіта крымінальнік забіў і пакалечыў, высветліць не ўдалося, але вядома, што на зоне ён меў «54 спагнанні і 24 разы знаходзіўся ў штрафным ізалятары». Пасля адбыцця пакарання Пячэрскіх паставілі на строгі адміністрацыйны нагляд тэрмінам на 3 гады і катэгарычна забаранілі пакідаць Уладзімерскую вобласць, а таксама «наведваць кафэ, бары, рэстараны і іншыя месцы грамадскага харчавання, у якіх на разліў адпускаюць моцныя алкагольныя напоі». Цікава, як чалавек, які знаходзіцца пад строгім адміністрацыйным наглядам, змог пракрасціся на борт ваеннага самалёта і пакінуць межы не толькі Уладзімірскай вобласці, але на той момант і Расеі?
Акрамя бачных членаў АР, баксёраў, байцоў ахоўных структур і крымінальнікаў ва ўзнагародныя спісе ёсць і іншыя цікавыя персанажы. Вельмі шмат узнагароджаных з байк-клуба «Начныя ваўкі», які праводзіў у Крыме актыўную прапагандысцкую працу. У іх ліку тыя «ваўкі», чые прозвішчы фігуравалі ў крымінальнай справе аб сутычцы на базе мотаклуба «Тры дарогі» ў Зеленаградзе. «Сяброўскі візіт» падапечных Аляксандра Залдастанава (Хірург) скончыўся сумна: быў забіты «воўк» з Севастопаля Валерый Радзіцелеў (Белы), іншы «воўк» — Аляксей Ярашэвіч — атрымаў раненне ў руку (ва ўзнагародныя спісе пад №160).
Акрамя Ярашэвіча медалі «За Крым» і падзякі ад прэзідэнта атрымалі байкеры Дзяніс Кузняцоў (№149), Юрый Волкаў (№159), Сяргей Ржамоўскі (№156), Аляксандр Бухцянкоў (№150).
Узнагароды ўручылі і двум кіраўнікам ахоўнага холдынгу «Воўк» Генадзю Нікулаву (№143) і Вячаславу Сцягалаву (№ 144). Галоўны сек'юрыці Хірурга - Нікулаў атрымаў вядомасць ў 1997 годзе: пры спробе вымагальніцтва ў прэзідэнта фірмы «Пасіфік-М» Ірыны С. быў затрыманы са ствалом (Браўнінг № 9206701, вытворчасць Венгрыі). А Сцяглоў у 1998 годзе, будучы старэйшым лейтэнантам міліцыі УУС САО, у Даўгапрудным на асабістым «Мэрсэдэсе» збіў насмерць пешахода.
Ягор Федарцоў (крайні злева) у Крыме
Выклікае нямала пытанняў асоба яшчэ аднаго «экскурсанта» - жыхара Нагінска Ягора Федарцова (№185). Па некаторых дадзеных, Федарцоў з'яўляецца дзейным афіцэрам Мінабароны РФ, аднак актыўна супрацоўнічае з праварадыкальнымі групоўкамі «Светлая Русь» і «Рэзерв», члены якіх неаднаразова праводзілі ў цэнтры сталіцы так званыя «антыімігранцкія» рэйды і жорстка збівалі прыезджых. Мяркуючы па актыўнай перапісцы ў Сетцы, радыкалы некалькі разоў незаконна перасякала расейска-ўкраінскую мяжу і дастаўлялі апалчэнцам ў Луганск медыкаменты і рыштунак (фота і відэа ёсць у рэдакцыі). Падчас адной такой паездкі яны «экспрапрыіравалі» аўтамабіль «Ленд Ровер», якія належаць пагранслужбе Украіны. І, як пахваліўся ў перапісцы адзін з «нацыкаў», цытую: «… на мяжы мы наладзілі добрыя кантакты з хлопцамі з ФСБ і пару разоў выконвалі іх просьбы».
