Вера, стратэгія, тактыка
— Вам нядаўна споўнілася 33 гады. Па-першае, віншуем.
— Дзякуй.
— Па-другое, хочацца спытаць: ці адчуваеце сябе на гэты ўзрост?
— Я сам сабе задаю гэтае пытанне ўжо даволі даўно. Не намі прыдумана, што ёсць біялагічны і псіхалагічны ўзрост чалавека. І так склалася, што недзе з падлеткавага ўзросту мне ўвесь час падавалася, што мне трошкі больш, чым ёсць. У мяне былі сябры, старэйшыя за мяне, шмат кантактаў з больш дарослымі людзьмі. Гэта датычыла маіх густаў у кіно, літаратуры, занятках. І нават цяпер большасць людзей, якіх я магу назваць сваімі прыяцелямі, старэйшыя за мяне. Бывае, што і на 10—15 год. Гэта не значыць, што я не маю стасункаў з аднагодкамі. Але цяпер ужо неяк пачалі біялагічны і псіхалагічны ўзросты выроўнівацца – цяпер і адчуваю сябе на 33—35 год.
— Былі ў вас планы да гэтага ўзросту нешта зрабіць ці чагосьці дасягнуць?
— Скажу шчыра: я быў заўсёды шчаслівым чалавекам і планаў такіх не меў. Зразумела, што, паступіўшы ў школу і пасля ва ўніверсітэт, я планаваў скончыць навучанне. Але менавіта планаў дасягнуць чагось да пэўнага ўзросту не было. Не было ў мяне дакладнага плану, згодна з якім я б рухаўся па жыцці. Былі лакальныя мэты і інтарэсы: стратэгіі не было, а была тактыка. Кіраваўся прыкладам бацькоў – пытанне аб заканчэнні школы і паступленні ва ўніверсітэт увогуле не стаяла, гэта быў абавязковы мінімум. А далей нейкіх вонкавых штуршкоў не было.
Іронія лёсу, дамастрой, валацуга
— Пра вашае асабістае жыццё. Цікава атрымалася: вы правялі столькі вяселляў, а самі нават года не пражылі, развяліся. Як так выйшла?
— Усе шчаслівыя сем'і шчаслівыя аднолькава, а нешчаслівыя — кожная па-свойму. Магчыма, гэта мая глабальная памылка: у нас з маёй былой жонкай была вялікая розніца ва ўзросце. Мне падавалася, што я шмат чаму яе змагу навучыць. Але выявілася, што мы абсалютна сфармаваныя асобы, які не плануюць змяняцца ў нейкі бок. Больш за тое, з часам нават кансервуюцца ў сваіх поглядах. І тыя рэчы, што спачатку падаваліся нейкімі пацешнымі і далікатнымі: маўляў, тут трэба рабіць так, а вось тут я зараз пакажу як, у выніку аказаліся такімі камянямі, якія не давалі рабіць крокаў наперад.
Проста раней людзі жылі разам, нягледзячы ні на што. У вясковым асяродку, дзе кожны ад пятай раніцы да самага вечара займаўся сваёй справай, жанчына не магла без мужчыны фізічна і наадварот. Плюс рэлігійны фактар, плюс тое, што называлася талакою. Цяпер мы гэтага не маем. І таму людзей разам трымае не рэлігія, не гаспадарка і нават не сям’я, бо той вялікай патрыярхальнай сям’і ўжо няма. А трымае іх увага, павага і ўзаемныя інтарэсы. І гэтага не так шмат. Таму тут няма ніякіх гісторыяў: нікога не краў цмок, ніхто не страляўся, ніякіх двубояў не было. Усё было ціхенька і спакойна. Проста тое, што спачатку падавалася сімпатычнай адрознасцю, пазней сталася непераадольным бар’ерам, праз які не змаглі зрабіць крок. Я ўпэўнены, што ў кожнага з нас будзе процьма прычын гэта патлумачыць.
— Калі ўжо закранулі тэму патрыярхату, то вам самому было б прасцей жыць пры такім строі сям’і ці ўсё-такі пры сучасным?
— Хочацца сказаць, што пры ранейшым было б лепей, але калі б я так сказаў, то, напэўна, трошачку б схлусіў. Гісторыя не мае зваротнага накірунку. Нельга перанесціся назад у XVIII стагоддзе, і тых людзей нельга перанесці ў наш час. Канечне, з цяперашнім разуменнем мне тэарэтычна магло быць бы добра жыць тады, калі была моцная пазіцыя мужчыны ў грамадстве, дамастрой. Але я разумею, што вярнуць гэта ўжо немагчыма. Нам нават цяжка жыць так, як жылі нашы бацькі. Не кажу ўжо аб прабабулях і прадзядулях. Цяпер сям’я падточваецца не толькі ўнутранымі супярэчнасцямі, але і вонкавымі фактарамі: сучасным фемінізмам, раўнапраўем і дэвальвацыяй традыцыйных каштоўнасцей, якія мы ведалі.
— Што тычыцца вас, то гэта іронія лёсу такая?
— Канечне, мне менш за ўсё хацелася, каб гэта адбылося менавіта са мной. Але я спакойна стаўлюся да гэтай сітуацыі. Да яе былі розныя перадумовы і глабальныя прычыны, але нагодай стала менавіта дробязь. З іншага боку, ёсць прымаўка, што вінаваты той, хто разумнейшы. І мне не дае спакою менавіта гэтая думка. Калі гэта так, то памылка больш мая.
— «Не вынесла душа поэта?»
— Складана сказаць. Што дзіўна, на гэты час я якраз і перастаў быць паэтам.
— Можа цяпер вернецеся да гэтай справы?
— Мне б хацелася, шчыра скажу.
— Ёсць тэорыя, што сям’я забівае творчы пачатак у чалавеку. Натхнення менш робіцца?
— Напэўна, так. Больш думак пра рэальнасць, менш летуценняў. І менш часу на такі творчы эгаізм, які ўсё і сілкуе. Я шмат разоў казаў, што творчы чалавек павінны быць вольным мастаком. У нейкім сэнсе трошкі аболтусам, трошкі валацугам. Ён не абавязкова павінны быць бедным і няшчасным – наадварот, ён можы быць цалкам шчаслівым.
Акуратненька, бандулі, антыфутбол
— Яшчэ вы падчас гэтага адпачынку робіце рамонт.
— Гэта справа хаатычная. Але мне вельмі важна, каб дома было ўтульна. Неабавязкова, каб была новая мэбля ці ўсё па апошнім слове тэхнікі, але трэба, каб было прыбрана, чысценька, ціхенька, акуратненька, утульненька. І таму для мяне атмасфера рамонту — нейкая катастрофа, час нязручнасці, які напружвае. Але я вымушаны ў ім знаходзіцца. Да таго ж кансерватыўны чалавек: я магу па некалькі разоў набываць адную і тую ж мадэль курткі — адна зносіцца, іду па іншую такую ж. Гэта тычыцца мэблі і інтэр’еру. Таму для мяне ўсе рамонты і пераезды — гэта, скажам так, стрэс.
— Самі шмат чаго робіце па рамонце?
— Па мажлівасці. Я сам даволі далёкі ад тэхнікі і падобных рэчаў чалавек. Напрыклад, на лецішчы мне ёсць чым заняцца: дровы, плот, агарод. Але тонкія будаўнічыя пытанні накшталт кафлі ці чагось такога я рабіць не бяруся, бо не маю адпаведнай практыкі. А эксперыментаваць ва ўласным інтэр’еры, а пасля выпраўляць гэта з майстрамі не хочацца.
— Да чаго будзе падобная ваша кватэра?
— Непазбежна будуць элементы сучаснасці. Хаця, канечне, мне больш падабаюцца натуральныя матэрыялы — дрэва, масіўныя каваныя рэчы, каміны. Але ў звычайнай аднапакаёвай кватэры ў Курасоўшчыне не абысціся без гарадскога трэшавага хай-тэку. Таму гэта будзе эклектыка з элементамі таго, што мне хочацца.
— Знайшлі час паглядзець ЧС па футболе?
— Глядзеў. Не так, як мінулы і пазамінулы, якія глядзеў амаль цалкам. Але гэты адсоткаў на 70 бачыў. Як заўсёды, заўзеў за Галандыю. І тут я быў жудасна пакрыўджаны гульнёй, якую пабачыў у матчы супраць Аргенціны. Мне здаецца, аргенцінцы сапсавалі не толькі гульню з галандцамі, але і з немцамі. Гэта было сумна. Такой гульні няма апраўданняў. Я далёкі ад вялікага спорту чалавек, але з пункту гледжання простага заўзятара, гульня Аргенціны — гэта сур’ёзны антыфутбол, які сапсаваў гульню дзвюм прыгожым камандам. Германія змагла забіць, але не скажу, што гэта была феерыя — працоўная перамога.
— У вашым профілі на Facebook вы пазначылі, што любіце «Манчэстэр Юнайтэд» і «Сэлцік».
— Гэта асобная гісторыя. Англійская Прэм’ер-ліга – любімае спаборніцтва не толькі ў мяне, але яшчэ ў шматлікіх беларусаў. Гадамі яе паказваюць па ТБ. Калі б паказвалі нямецкую ці італьянскую, мы б схіляліся да тых клубаў. З МЮ ніякіх асаблівых гісторый не звязана. А вось «Сэлцік» – гэта каханне не першага погляду, а з пачутага слова. Калі я яшчэ быў школьнікам і яшчэ не было ніякіх трансляцый, тым больш шатландскага чэмпіянату, мне трапіў у рукі нейкі часопіс. І я ў ім пабачыў гэты герб — канюшыну, і прачытаў усю гісторыю клуба. Даведаўся, што ён узнік у канцы 80-х гадоў ХІХ стагоддзя, што яго стварыў каталіцкі святар, сабраўшы простых хлапцоў і выкупіўшы за пару фунтаў нейкі лужок, на якім пасля з’явіўся «Сэлцік Парк». Мяне гэтая гісторыя вельмі захапіла, стала жудасна блізкай. Да таго ж, сімпатыі да Ірландыі і веданне лёсу краіны. «Сэлцік» для мяне стаўся клубам, гульняў якога я ніколі не бачыў, але ён быў легендай — прыгожай зялёнай легендай. Пасля я прачытаў пра гімн «Сэлціка», які мяне вельмі крануў. І таму для мяне гэтая каманда — гэта прыгожая байка, якая прайшла са мной ад юнацтва праз усё жыццё. Апафеозам маёй такой любові стала тое, што я назваў свайго сабаку — англійскага спаніэля — Сэлцік.
— Да беларускага футбола ёсць неякія пачуцці?
— Яны ў мяне грунтуюцца на двух пачуццях — павага і спачуванне. Канечне ж, я цікаўлюся нашым футболам. Я не ведаю складу слонімскага «Камунальніка», але я гляджу за ўсім раскладам сіл у беларускім футболе. Ведаю, што «Дынама» на першым месцы, што БАТЭ прабіўся ў еўракубкі. Але за тым, колькі месяцаў пратрымаўся чарговы трэнер мінскага «Дынама», я не сачу. Таксама, дзякуючы сябрам, разбіраюся ў каляфутболе – дачуваю, дзе, хто і каго ганяў. Хоць актыўна сам гэтым ніколі не займаўся. Я ведаю пра існаванне пэўных бандуляў, але гэта мне цікава за куфлем піва.
Навалач, палісаднічкі, рускі
— Вы самі са Жлобіна. Што такое ліхія 90-я ў такім месцы?
— Для мяне гэты горад — не ліхія 90-я, а дзіўныя 80-я. Справа ў тым, што мая сям’я пераехала адтуль пасля таго, як я пахадзіў там пару год у школу. На той час гэта быў вузлавы чыгуначны пункт, горад вялікіх заводаў БМЗ і ФШМ. І таму там было шмат, як бы простыя беларусы сказалі, навалачы — людзі прыязджалі з усяго Саюза. Плюс в’етнамцы, цыганы. Гэта быў беларускі горад, але з вялікім дамешкам людзей, якія не мелі адносін да Беларусі. Там нават было некалькі сем’яў такіх рэліктавых людзей, як асірыйцы. Іх дзяржавы даўно няма, але яны існуюць на белым свеце.
А ў чацвёртым класе мы пераехалі на радзіму майго бацькі — у Вілейку. Маё сталенне адбывалася там. І я магу сказаць, што розніца паміж Заходняй і Усходняй Беларуссю істотная. Яна ва ўкладзе жыцця, у атмасферы. І на дзевяносты год адрозненні былі яшчэ большыя, хаця з часам яны знікаюць. І іх можна было пабачыць, нават ты ідзеш па прыватным сектары: па палісаднічках, фарбаваных платах, агародзіках. Ну а што датычыць 90-х, то ў маленькім гарадку яны не былі ліхімі. Гэта была простая светлая старонка майго жыцця. У мяне было шмат сяброў, ніякіх адкрытых канфліктаў не было.
— Але ж цікавыя гісторыі здараліся?
— У першы год, як мы пераехалі ў Вілейку, адбылася такая рэч. Я ехаў з нейкім сябрам дадому ў аўтобусе і нешта гучна трындзеў. А за намі стаялі дзядзькі і міжволі нас слухалі. Мы ім, пэўна, перашкаджалі, заплечнікамі іх тузалі. І вось адзін дзядзька нападпітку нахіліўся, тузануў мяне за каўнер і кажа: «Слухай, хлопчык, і адкуль ты такі рускі ўзяўся?» Я абсалютна гэтага не зразумеў, пакрыўдзіўся. І дома расказаў пра гэты вападак маці. Яна не зразумела, што гэты дзядзька меў на ўвазе. Але пасля я ўжо ўсвядоміў, у чым справа. Проста мы дома размаўлялі па-руску, і да пераезду ў Вілейку я не ведаў ніводнага беларускага слова ў прынцыпе. Усе ішлі на вуліцу «гуляць», а я — «играть», напрыклад. І я, напэўна, размаўляў так, што гэтага дзязьку я вырубіў сваёй мовай. Я нават памятаю, як хлопцы ў Вілейцы на ўроках рускай мовы пісалі ў дыктантах «пцица» і не маглі зразумець, чаму там павінна быць літара «т» — яно ж там не чуецца. А я пісаў дыктоўку на пяцёрку, і не мог зразумець, чаму ім складана. І я адчуваў, што гэта іншы свет: дамы па-іншаму стаялі, не было платоў пад два метры.
— Зараз, калі Усевалад Сцебурака прыедзе ў Вілейку, пацаны на раёне будуць паважаць?
— Так, канечне ж:) Толькі што іх там амаль не засталося — шмат маіх сяброў з’ехалі ў Мінск. Але я з усімі знаходзіў супольную мову: і з простымі хлапцамі, і з людзьмі, які збіраліся паступаць у сур’ёзныя ВНУ.
Толкін, «Наша Ніва», грэшны
— Чаму паступілі менавіта на гістфак?
— Мне заўсёды была цікавая гісторыя, да таго ж яе прышчапіў бацька. Ён сам медык па адукацыі, але гісторыя для яго – вялікае хобі. Таму ў нас дома было шмат гістарычнай літаратуры. Плюс, канечне ж, адраджэнне 90-х – падручнікі, часопісы, «Наша Ніва».
— А што літаратару Усеваладу Сцебураку больш за ўсё спадабалася са школьнай літаратурнай праграмы?
— Дзіўна, але нешта такое выдзяліць не магу. Я ў дзяцінстве быў даволі кволым хлопцам, і той час, калі хварэў, праводзіў з кніжкай. І я прачытаў большую частку нашай вялікай хатняй бібліятэкі. Зразумела, што там было 90% рускамоўных кніжак. Могу толькі сказаць, што не люблю фантастыку, доўгія любоўныя раманы. У асноўным чытаў гістарычныя прыгодніцкія рэчы. І мне вельмі падабаўся Караткевіч, таму што ён не быў падобны да астатняга занудства, якое мне было дасяжным. Ён выдзяляўся сярод усіх класікаў.
— Фантастыку не любіце, а фэнтэзі як?
— Яно зрабіла ўсё маё жыццё. Я прачытаў усяго Толкіна. Мне выпадкова патрапіў у рукі расейскамоўны пераклад годзе ў 92-м. Я гэта прачытаў ўсё некалькі разоў і вывучыў на памяць:) Да таго ж, гэта супала з турыстычнымі захапленнямі.
— Напрыканцы 90-х адбылася яшчэ адна важная падзея ў свеце фэнтэзі – выйшлі знакамітыя Героі 3…
— Ведаеце, я ніколі не гуляў у Герояў. Хаця пытанне пра камп’ютарныя гульні тут вельмі дарэчы, таму што ёсць такі іх від як RPG. Morrowind, Skyrim — вось гэта маё. Менавіта гэта цалкам адпавядае майму фэнтэзійнаму светапогляду.
— Калі з’явіўся на свет літаратар Усевалад Сцебурака?
— Пісаць мне захацелася вельмі рана. Я пачаў крэмзаць нейкую ерась, штосьці рыфмаваць недзе ў восьмым-дзявятым класе. Гэта была нейкая пародыя на Есеніна ці кагось яшчэ. На першым-другім курсе інстытута пачало атрымлівацца нешта прыстойнае. Аднойчы я набраўся нахабства даслаць нешта ў «Нашу Ніву». І, калі я не памыляюся, Славамір Адамовіч, які быў куратарам літаратурнай часткі, даслаў мне адказ, што, маўляў верш някепскі, але яго надрукуюць толькі ў тым выпадку, калі я нешта ў адным слупку памяняю. З аднаго боку, я быў усцешаны, але таксама абражаны, што завярнулі такі таленавіты твор. А пасля праз тыдзень-другі я зразумеў сваю памылку, даслаў у рэдакцыю выпраўлены варыянт, і праз пэўны час ён выйшаў. Гэта было нейкім штуршком – маўляў, не аднаму мне падаецца, што нешта ў гэтым ёсць. А далей працэс пайшоў. Гэта быў недзе 1998—99 год.
— Якім жанчынам прысвячалі вершы?
— Прызнаюся: грэшны. Было. Не кожнай апошняй, канечне. Але чалавекі чатыры-пяць іх набярэцца.
— Хто з іх ацаніў?
— Некаторыя ацанілі. Ні з адной з іх нічога звышсур’ёзнага не было. Але некаторыя тыя вершы нясорамна паказаць і зараз. Канечне, ружовыя соплі з цукрам прысутнічалі — тут вінаваты, каюся:) Але былі і някепскія вершы.
Трэш, мізантрапія, дуда
— Як вы зрабіліся вядучым?
— Я аддаў выкладчыцкай справе 6 год. Я ўжо на гэтай працы зразумеў, што магу нармальна адчуваць сябе перад вялікай аўдыторыяй. Плюс добрае валоданне беларускай мовай. І аднойчы адзін мой сябар шукаў на вяселле беларускамоўнага вядучага ды ўсё ніяк не мог знайсці. Там было прынцыпова выкарыстоўваць менавіта мову, паколькі без яе распаўся б весь антураж – вяселле гістфакаўцаў у гістарычным месцы пры ўдзеле нейкага рыцарскага клубу і г.д. А я не тое што прапанаваў свае паслугі. Проста прыйшлі да варыянту «горш не будзе», бо іншага вядучага няма, а тады чаму б не паспрабаваць. Так я правёў першае вяселле. Гэта было не за грошы, непрафесійна. І хутка з’явіліся новыя прапановы: людзі, якія не ведалі, што гэта быў мой дэбют, пачалі звяртацца з запрашэннямі. Так што на гэты час я займаюся маршалкоўствам ужо 8 год.
— Даводзілася праводзіць вясковае вяселле з усім ягоным антуражам?
— Было. Я нават напісаў аб гэтым аповед «Палескае вяселле». Такое класічнае вясковае вяселле, дзе сабралася чалавек 200. Людзі гулялі ў клубе тры дні. Гэта было на беларуска-ўкраінскім памежжы, я вёў праграму на мове, і людзі толькі гадзіны праз дзве ўцямілі, што я размаўляю па-беларуску. Адна бабуля павярнулася да другой і сказала: «Дывысь, він по-білоруску говорыть». Насамрэч, былі розныя вяселлі: ад падкрэслена рафінаваных гарадскіх да самых простых і душэўных. За гэты час я ўжо пажаніў значную колькасць публікі – не ведаю, праўда, як у іх складвалася далей, бо статыстыкі не вяду. Хаця ёсць такія сем’і, дзе я пажаніў, напрыклад, некалькіх сыноў ці некалькіх дачок: людзі звяртаюцца праз некалькі год і просяць правесці вяселле ў іх братоў ці сясцёр.
— За 8 год вашага досведу вяселлі змяніліся?
— Вяселле – гэта маленькая квінтэсэнцыя беларускага жыцця. Нібыта беларусы, нібыта тут гаспадары, але праскокваюць нейкія такія няёмкія моманты. Вазьму адзін прыклад. На большасці сучасных беларускіх вяселляў усё-такі нехта яшчэ хоча заспяваць. Узнікае паўза — людзі пачынаюць думаць, што б заспяваць. І ў 98% выпадкаў не знаходзіцца беларускай песні, якую б ведалі ўсе. Народ настолькі не адзіны, што нават не можа разам нешта заспяваць п’янымі а 12-й ночы на вяселлі. Таму магу сказаць, што вяселле змяняецца. Робіцца больш рафінаваным, гарадскім. Але гэта адбываецца паўсюдна, не толькі ў нашай краіне. Адзінае, што я назіраю — губляецца нацыянальны каларыт, нават калі яго просяць. Я адзін не магу даць вяселлю нацыянальны каларыт — я вяду па-беларуску, але за ўсіх усё зрабіць немагчыма.
— Ёсць такі выраз, што вяселле без бойкі — не вяселле.
— Бывала. Але не паверыце — першая бойка, на якую трапіў, здарылася на вяселлі ў міліцыянераў. Жаніліся два міліцэйскія, скажам так, кланы: жаніх і нявеста — простыя курсанты, і з двух бакоў таксама міліцыянты. Самае прыкольнае было ў тым, што выклікаць міліцыю ніхто не мог, бо куды яе выклікаць, калі яна тут. Бойка была не такой крывавай, але нармальна — фуражкі ляцелі. Яшчэ была пара боек, але зусім ужо масавых у варыянце Кустурыцы — сценка на сценку, я не назіраў.
— Заўжды цікавіла: п’яных жаніхоў сустракалі?
— І жаніхоў, і нявест, і матуль, і татаў, і сведкаў. Але я да гэтага часу не магу сказаць, што больш складана — п’янае вяселле ці цвярозае. Бо калі задужа цвярозыя госці, то ім трэба нейкі тэатр, цырк, каб нешта іх здзіўляла. Але яны самі ні ў чым удзельнічаць не хочуць, бо ім сумна. Таму па-мойму, калі чалавек у меру ўжыў чарку, то ў яго адкрываюцца таленты, пра якія ён сам не ведаў: ён вясёлы, можа праспяваць, зрабіць нешта цікавае. А вось крайнасці кепскія: калі чалавек валіцца пад стол і забываецца, дзе ён увогуле знаходзіцца, то гэта ўжо дрэнна. У той жа час вяселле людзей, якія з нейкіх прычын зусім не ўжываюць алкаголь, напружнае. Не для мяне, а ў першую чаргу для іх саміх: праз дзве-тры гадзіны яны не разумеюць, што яны тут робяць. Падарункі аддалі, пасядзелі, паелі, а далей што? Таму паўтаруся, што любыя скрайнасці тут кепскія.
— Вам даводзілася абслугоўваць вяселлі якіх-небудзь спецыфічных кампаніяў?
— Ёсць адна легенда. Было вяселле, на якім палова людзей была інвалідамі па слыху. Другая палова належала да нейкай пратэстанцкай плыні, якая прынцыпова не ўжывала алкаголь. І яны сядзелі адпаведна з розных бакоў стала. І вось адныя елі, пілі, але абсалютна не маглі нармальна ўдзельнічаць у тым што адбываецца. А другая частка не ўжывала, спявала пад гітару «алілуя» і ніяк з першай часткай гасцей не стасавалася. Для вядучага такое — страшэнны сон, бо паасобку яны, напэўна, добрыя людзі, але разам з імі зрабіць нічога немагчыма ў прынцыпе.
— Добра. Самы трэшавы конкурс, які даводзілася праводзіць?
— Я свядома стараюся абыходзіцца без трэшу. Сітуацыйна цікавыя конкурсы бывалі. Мы працавалі разам з адным фольк-гуртам перад вялікай афіцыйнай кампаніяй людзей. Розныя конкурсы заходзілі не вельмі. І вось калі я запрасіў на адзін з конкурсаў некалькі здаровых сур’ёзных мужчын у гальштуках, то я зразумеў, што тое, чым я іх планаваў заняць першапачаткова, не пойдзе зусім. Я інтуіцыйна выцягнуў на сцэну дудара з дудой і кажу, што зараз мы праверым, хто з вас мацнейшы. Хто з вас надзьме дуду за меншую колькасць удыхаў, той і пераможа. І так весела атрымалася, як гэтыя дзядзькі раптам ператварыліся ў падлеткаў, якім гэта была страшна цікава: пазакатвалі рукавы, парасшпільвалі сарочкі, саромеліся.
— За такі доўгі час працы з людзьмі мізантрапія не развіваецца?
— Ёсць, радзімая. Але здаровы цынізм і пачуцце гумару бяруць верх. Мізантрапія — гэта не асноўны прадукт у гэтай працы. Але гэта непазбежна, бо ёсць розныя людзі. Я стараюся гэта не назапашваць, а даваць ёй выхад праз жарты ці байкі.
ЖЖ, Абвер, Ірландыя
— Вы часта выказваеце сваю палітычную пазіцыю ў сацыяльных сетках. Даводзілася за гэта цярпець?
— Рэгулярна. Калі я яшчэ быў выкладчыкам, мой паважаны загадчык кафедры казаў, каб я лішняга ў сваім ЖЖ не пісаў:) Ну а цяпер я ж намеснік старшыні беларускага Саюза пісьменнікаў – гэта адказная пасада, і часам мае словы ўспрымаюцца як пазіцыя саюза. Хаця я вельмі далёкі ад таго, каб спасылацца на арганізацыю. Але ўсё роўна ўзнікае перасцярога, каб штосьці не сказаць, нешта не зрабіць. Але бывалі моманты, калі я ў жорсткай форме выказваўся пра тую ці іншую падзею, а пасля ішлі размовы, ці была гэта афіцыйная пазіцыя саюза. Скончылася ўсё тым, што я падзяліў дзве гэтыя сферы свайго існавання. Нават на маёй старонцы ў facebook месцам маёй працы пазначаны Абвер. Ад Абвера да мяне прэтэнзій быць не можа.
— Чаму Абвер?
— Вы ж ведаеце, што ўсе беларускія дзеячы атрымліваюць грошы з ЦРУ. Ці як мінімум з Польшчы. І я, каб адразу ўсе пытанні зняць, таксама пазначаю, што працую на Абвер. Каб не падводзіць існуючыя арганізацыі, працую на неіснуючую.
— Таксама ставіце лайкі пад навінамі і фатаграфіямі ІРА…
— Мне гэтая тэма вельмі блізкая. Не ёсць сакрэтам, што Беларусь і Ірландыя — далёкія адна ад адной краіны з падобным гістарычным лёсам: вялікія імперыі побач, акупацыя, вызваленчая барацьба, бульба, менталітэт падобны, надвор’е. Да таго ж заўжды ва ўсім шукаюць параўнанні: напрыклад, партугальцаў называць еўрапейскімі бразільцамі і г.д. І ірландцы ў цяперашнім свеце – гэта вельмі моцны брэнд: шмат хто ведае іх гісторыю, па ўсім свеце святкуюцца іх нацыянальныя святы. У чалавека можа быць адна дзясятая ірландскай крыві, а ён будзе лічыць сябе прадстаўніком менавіта гэтага народа. Таксама мне падабаецца іх барацьба за вызваленне.
Да таго ж у іх падобная да нашай моўная сітуацыя — няшмат людзей карыстаецца гэльскай мовай – паўсюдна ўсё па-англійску. Але ёсць гонар за сваё паходжанне, культуру, звычаі. Яны цалкам адмаўляюць сваю прыналежнасць да брытанскай кароны. Тое, што я падсвядома хацеў бы бачыць і тут: халера з вамі, калі ўжо не ведаеце мову, але ну будзьце ж вы беларусамі ва ўсім астатнім. Мне сімпатычны вобраз гэтай маленькай незалежнай краіны, якой бы я хацеў бачыць і Беларусь.
— Апошняе пытанне: адкуль пайшло вашае прозвішча?
— Гісторыя майго прозвішча зацікавіла нават не мяне, а яшчэ раней — майго бацьку. Зразумела, што канчатак «ка» – гэта такі агульнабеларускі і ўкраінскі канчатак, які ўзнік значна пазней. Але наконт кораня прозвішча спачатку не было нават нейкіх тэорый. Дапамог у гэтай сітуацыі беларускі гісторык і археолаг Эдвард Зайкоўскі: ён займаецца эпохай паганства. Гасцюючы ў нас, ён навеў на след пошукаў — згодна з ягонай падказкай выявілася, што былі такія паганскія капішчы ў балтаў, якія называліся «сцебасы» ці «стабасы» – камяні, дзе прыносілі ахвяры. І на Дзвіне і зараз ёсць такі скальны выступ, які нават апеты ў латышскім эпасе – Стабурагс. Вось ад гэтага караня найхутчэй прозвішча і пайшло. Карацей, у сівой даўніне мае продкі — брутальныя балцкія паганцы. Прынамсі, мне такая версія падабаецца.
