Гэта першы год, калі няма ялінкі. Хаджу па хаце, сціснуўшы дрыготкімі далонямі скрынку з папяровымі гірляндамі ды шклянымі цацкамі. Няма чаго ўпрыгожваць.
Вось напаўпустая зала з аблезлымі шпалерамі, далей — хісткі ложак у непрывабнай спальні. Медны рондаль на старой пліце ля кухоннай сцяны выпускае пах варанай бульбы. Я адная ў гэтай хаце.
Я адная ў гэтай вёсцы. Лёля Скрыганава памерла чатыры месяцы таму, сабака яе — пазаўчора. Ігара Сямёнавіча дачка забрала ў сталіцу: дай Божа, каб не ў дом састарэлых. Толькі Светка з «сацыяльнай» раз на два тыдні ежу прыносіць. «Вой-вой, я толькі на хвіліначку!» — смяецца і ўцякае. А я што? Я разумею.
Больш нікога навокал, толькі дрэвы шэпчуцца. Люблю, калі не халадно, пасядзець на ганку, паразмаўляць з лесам: ён мне сваё нагаворвае, я яму — сваё. Мінулым Раством мы з Лёляй ды Ігарам Сямёнавічам яшчэ хадзілі ў пушчу па духмяныя калючыя дрэўцы: выбіралі самыя невялічкія, каб не цяжка цягнуць было, ды сваім ходам, пешшу — кожнаму ў хату. Утраіх было лягчэй, цяпер я не тое каб ялінку з лесу, а вады з калодзежа калі-нікалі данесці не магу.
Цела. Я адчуваю сябе непатрэбным карнавальным касцюмам: забруджаным, абвіслым. Па танюткіх венках з неверагоднай цяжкасцю прабіраюцца кропелькі застаялай крыві. Сэрца аддаецца ў вушах бразгучым звонам, косці храбусцяць, як сухое голле. Галава трасецца на танюткай шыі і, здаецца, вось-вось не вытрымае ды пакоціцца па падлозе непад’ёмным каменем.
Сцены. Старыя, абрыдлыя воку напаўразваленыя сцены. Яны не шкадуюць: запускаюць у хату пранізлівыя скразнякі, крадуць розум скуголеннем завірухі. Кладуся на ложак, заплюшчваю вочы — што я бачу? Нічога. Няўжо ўсе гэтыя восем дзясяткаў я пражыла дзеля таго, каб памерці ў адзіноце сярод забытых людствам хатак? Госпад, любы, ты навучыў мяне быць удзячнай лёсу, аднак адкажы, малю цебе, што я зрабіла не так, калі ты вырашыў замураваць мяне сам-насам з адзінотай? Я кладу сваю пасівелую галаву ў твае сонечныя далоні — прымай мяне…
Чую стук. Падрываюся да дзвярэй, адчыняю — нікога. Аглядваю замецены падворак і заўважаю маленькія сляды, што вядуць у лес. Ці то лясны звер выйшаў на свет скрозь бязлітасную завіруху, ці то мне зноўку нешта падаецца. Доўга не думаючы, нацягваю паліто ды бацькоўскую мехавую шапку, запальваю газавую лямпу. Бульба гатуецца, значыцца, трэба хутка вяртацца, аднак хату замыкаю — ад холаду потым ніякімі сродкамі не ўратуюся.
Крок, другі, трэці, яшчэ некалькі. Аглядаюся: хатка мая зусім не вылучаецца сярод іншых, даўно закінутых. Нязграбную старую лямпу не толькі амаль не відаць праз моцную завіруху, але і занадта цяжка несці. Трымаючы яе абедзвюма рукамі, іду далей. Крочу, а вакол мяне толькі снег ды векавыя дрэвы. Час ад часу спыняюся, кладу ношу побач, папраўляю хустку — і далей, па танюсенькіх слядах.
Праз нейкі час вецер сціхае. Звярыная сцежка прыводзіць мяне на невялікую круглую палянку. Падымаю вочы і са здзіўленнем бачу прыгожую духмяную яліначку.
— Ах, шкада, што ты пакінула скрынку з елачнымі цацкамі ў хаце, — кажа нехта за спінай. Я спужана павяртаюся на голас, але спачатку нічога не заўважаю. Прыглядаюся яшчэ — белае пухнатае стварэнне грызе ярка-чырвоную моркву, з цікавасцю аглядае мяне.
— Прывітанне! — кажа заяц. — Маё імя — Аляўцін Свідрыгайлавіч.
— Вельмі прыемна, — чамусьці спакойна адказваю я. — А мяне ты, напэўна, ведаеш.
— А то!
Зайчык хавае ў снег агрызачак морквы, нетаропка падскоквае да мяне і працягвае маленькую лапку. Я стаўлю лямпу побач і асцярожна працягваю сваю руку ў адказ.
— Прабач, што ўсё так, — дадае Аляўцін Свідрыгайлавіч пасля невялічкай паўзы. — Ну, разумееш: холад, завіруха і ўсё такое. Па-іншаму было нельга.
Я нічога не кажу, зайчык, чакаючы майго адказу, таксама. Потым ён ціхенька ўздыхае і сядае насупраць мяне, каля дрэўца, па-чалавечы склаўшы заднія лапкі і падпёршы пярэднімі вушастую галаву.
— Ад гэтага дагістарычнага вынаходніцтва ніякага толку, — кажа ён, ківаючы на згаслую лямпу. — Толькі стамілася. Лепш бы цацкі ёлачныя захапіла.
Я не без цяжкасці сядаю насупраць і з несхаваным захапленнем аглядаю прыгажуню-ялінку. Праз хвіліну на небе з’яўляецца поўня — ялінка асвятляецца цудоўным срэбным колерам.
— Прыгожа… — зачаравана вымаўляю.
— Ага, — у тон мне адказвае Аляўцін Свідрыгайлавіч і жыццярадасна дадае: — Ну, што будзем рабіць? Цацкі ты не ўзяла… А песні спяваць любіш?
— Люблю! — не задумваючыся, кажу я з усмешкай.
— А вось гэта добра! Пачынай, я падхаплю.
— Пачынаць? — вагаюся. — А што менавіта?
— Дык што хочаш.
Я ніколі не здагадвалася, што магу так спяваць. Невыказанае, шчырае і адданае — усё, што я несла ў сваім збалелым сэрцы, выліваецца вонкі мілагучнымі хвалямі смутку і радасці, адчаю і веры, цемры і святла. Я не разумею словаў, але адчуваю ўтульнае цяпло, што разліваецца па маіх састарэлых венах. Адчуваю пяшчотныя абдымкі працавітых бацькоўскіх рук, пах скошанай летам травы.
І слёзы льюцца па гладкім дзіцячым твары.
* * *
Больш мяне ніхто ніколі не бачыў.
***
Алесь Дамброўскі. Нар. у 1995 у Зэльве. Вучыцца на факультэце сацыялогіі і сацыяльных навук БДУ ў Мінску. Слухач Школы маладога пісьменніка пры Саюзе беларускіх пісьменнікаў.
