Беларускае кіраўніцтва перабудоўвае Узброеныя сілы пад пагрозы гібрыднай вайны. Адным з важных элементаў тут з'яўляюцца тэрытарыяльныя войскі. Што гэта такое і ці здольныя яны супрацьстаяць «зялёным чалавечкам»?
На пытанні «Свободных новостей плюс» адказвае былы ваенны лётчык і памежнік, аўтар некалькіх кніг па гісторыі памежнай службы Леанід Спаткай.
- Ці сапраўды беларускае войска перабудоўваецца пад пагрозы гібрыднай вайны? Што пра гэта сведчыць?
- Па многіх прыкметах - так. У прыватнасці, гэта заявы кіраўніка дзяржавы. Напрыклад, 24 чэрвеня ў час наведвання «абаронкі» у Барысаве ён заявіў, што патрэбна мабільная армія з эфектыўным узбраеннем і мабільнымі шматмэтавымі машынамі, якія важнейшыя за любую бранятэхніку і самалёты. У адным з яго выступаў прагучала, што калі хтосьці супраць нас будзе ваяваць, то гэта будуць разгрупавання фарміраванні: мабільныя групы, і мы павінны быць гатовыя ім супрацьстаяць.
Прынятыя папраўкі ў закон «Аб ваенным становішчы», новая рэдакцыя якога ўступіла ў сілу з 1 лютага 2015 года. У прыватнасці, дададзены пункт аб тым, што падставай для ўвядзення ў краіне ваеннага становішча з'яўляецца інфармацыя «аб накіраванні іншай дзяржавай узброеных груп, ірэгулярных сіл ці падраздзяленняў рэгулярных войскаў» на тэрыторыю рэспублікі.
Акрамя таго, праводзяцца вучэнні, у тым ліку і з удзелам фарміраванняў тэрытарыяльнай абароны, на якіх адпрацоўваюцца пытанні ліквідацыі дыверсійна-разведвальных груп і незаконных узброеных фармаванняў.
Відавочна, што праводзяцца ва Узброеных сілах, у першую чаргу - у фарміраваннях спецыяльных аперацый і арганізацыйныя мерапрыемствы. Напрыклад, перааснашчэнне іх неабходным узбраеннем і баявой тэхнікай. Магчыма, менавіта для ацэнкі магчымасцяў і эфектыўнасці прымянення фарміраваннямі спецыяльных аперацый Цэнтрам спецыяльнай падрыхтоўкі БФСТ «Дынама» набытыя аўтажыр і мотапараплан. У прыватнасці, на сайце цэнтра пра мотапараплан размешчана інфармацыя, што яго можна выкарыстоўваць для аператыўнага перакідання невялікіх груп людзей і грузаў.
- І ўсё ж мяркуючы па ўсім пакуль беларуская сістэма тэрытарыяльнай абароны з «генерал-губернатарамі» у мехаватай камуфляжнай форме выглядае даволі карыкатурна. Гэта вам не Швейцарыя, дзе кожны дом - сапраўды крэпасць і ўсім рэзервістам раздадзена на рукі зброя. Для беларускага ж рэжыму ўзброены народ - кашмарны сон.
- Швейцарскія узброеныя сілы фармуюцца па прынцыпе ўсеагульнай вайсковай павіннасці і кожны вайсковаабавязаны, у тым ліку і жанчыны, праходзіць 90-дзённы курс падрыхтоўкі. Прычым, штогод, да дасягнення 51-гадовага ўзросту. Такая сістэма дазваляе на працягу дзвюх гадзін разгарнуць 650 000. войска, пры колькасці дзеючага - каля 137 тыс. чал. Аднак гэта патрабуе немалых сродкаў, прыкладна — амаль 3% ВУП. Паводле ж ацэнак экспертаў, штогадовыя ваенныя выдаткі Беларусі не большыя за 1,3 - 1,5% ВУП, а ў артыкуле колішняга міністра абароны генерал-лейтэнант Ю. Жадобіна, апублікаваным у часопісе «Армія» за люты 2013, гаворка наогул аб 1% ВУП.
Што тычыцца «ўзброенага народа», то тут не столькі праблема ў боязі ўлады за «ствалы на руках», столькі за недасведчанасць і адсутнасцб зброевай культуры ў людзей. Бо ў часы СССР паляўнічая стрэльба ў шматлікіх паляўнічых «ляжала пад канапай», а афіцэры арміі і міліцыі захоўвалі сваю табельную зброю дома! Аднак затым правілы захоўвання і набыцця станавіліся больш жорсткімі і працягваюць рабіцца больш жорсткімі. У якасці кантрасту звычайна спасылаюцца на досвед ЗША, дзе кожная другая сям'я ўзброеная, а ў карыстанні грамадзян знаходзіцца каля 300 мільёнаў «ствалоў»! Акрамя таго, у прыватнай уласнасці ёсць нават больш за тысячу баяздольных танкаў (для параўнання: узброеныя сілы Украіны мелі 700 танкаў). Штогод у ЗША вырабляецца больш за 12 мільярдаў розных патронаў, якіх не хапае і прыватныя збройныя кампаніі ЗША пастаўляюць мільярды патронаў з Расіі. У Расеі ж колькасць уладальнікаў цывільнай зброі - 5 мільёнаў, «ствалоў» на руках - у дзесяць разоў менш, а ўзровень крымінальных забойстваў у тры разы вышэйшы. У нас сітуацыя аналагічная. Калі выдаць, як у Швейцарыі, «ствол» на дом, дзе гарантыя, што не пачнуцца «разборкі» з начальнікам-крыўдзіцелем, суседам, які абразіў і да т.п.
Да таго ж цяпер сур'ёзная агнявая падрыхтоўка проста немагчымая з-за масы абмежаванняў, акрамя таго яна - вельмі дарагое задавальненне, а інфраструктура масавых, агульнадаступных стрэльбішчаў і ціраў знаходзіцца ў жалюгодным стане.
- Як варта было б канструяваць тэрытарыяльную абарону ў нас - з улікам нацыянальных асаблівасцяў і швейцарскага, іншага замежнага вопыту?
- Што датычыцца ў цэлым выкарыстання замежнага або, як цяпер модна стала казаць, сусветнага вопыту, то, натуральна, яго неабходна вывучаць, браць на ўзбраенне рацыянальнае. Але пры гэтым важна ўлічваць: арганізацыя тэрытарыяльнай абароны і вядзенне т.зв. гібрыдных войнаў — гэта не «вынаходніцтва» XXI ст., нягледзячы на навізну тэрміна. Камдыў Г. Ісерсон у выдадзенай у 1940 кнізе «Новыя формы барацьбы» абагульніў вопыт спецпадраздзяленняў НКВД, якія дзейнічалі па той бок т.зв. «Рыжскай мяжы», усталяванай пасля сканчэння савецка-польскай вайны. Практычна адразу ж пасля яе заканчэння абодва бакі пачалі падрыхтоўку да новай. У заходніх прыгранічных раёнах БССР праводзіліся актыўныя мерапрыемствы «па ўмацаванні абараназдольнасці на выпадак нападу імперыялістычнага агрэсара», у тым ліку стваралася і тэрытарыяльная абарона. Напрыклад, памежнікі і актывісты - жыхары памежнай паласы — асвойвалі метады партызанскай вайны, скакалі з парашутам, і многія камандзіры-пагранічнікі сталі інструктарамі парашутызму. Таксама падбіраліся арганізатары партызанскага руху ў тыле праціўніка.
У той жа час у прыгранічных раёнах Заходняй Беларусі з мэтай дэстабілізацыі абстаноўкі дзейнічалі «зялёныя чалавечкі» - дыверсійныя групы НКВД пад камандаваннем будучых камандзіраў партызанскіх атрадаў С. Ваўпшасава, К. Арлоўскага і інш. Толькі ў 1924 г. яны правялі 189 буйных тэрарыстычных актаў і дыверсій, арганізавана 28 сабатажаў. Найбольш буйнымі былі нападу на г. Стоўбцы і пасажырскі цягнік каля ст. Лунінец, у якім узялі ўдзел каля 150 чалавек, узброеных карабінамі, кулямётамі і гранатамі. Дзякуючы варожа настроеным да польскай улады мясцовым жыхаром, польскай выведцы атрымалася атрымаць інфармацыю аб падрыхтоўцы толькі 18 аперацый. Гэтыя ж дыверсійныя групы, у выпадку пачатку вайны з Польшчай, прызначаліся для знішчэння ліній сувязі, чыгункі і мастоў з мэтай зрыву чыгуначных перавозак і недапушчэння засяроджвання войскаў праціўніка. Для знішчэння дэсантна-дыверсійных груп праціўніка на сваёй тэрыторыі прызначаліся спецыяльныя мабільныя атрады з партыйна-савецкага актыву, членаў Асаавіяхіма, а таксама запасныя воінскія фарміраванні, органы міліцыі і войскі НКВД.
Дарэчы, досвед вайсковай падрыхтоўкі ў арганізацыях Асаавіяхіма і варта было б узяць за аснову пры «канструяванні тэрытарыяльнай абароны» Беларусі. Падрыхтоўка да вайсковай службы ў гэтай арганізацыі давала эканомію часу і сродкаў пры падрыхтоўцы ў Чырвонай Арміі, бо адна справа вучыць «нулявога» прызыўніка і іншае - навабранца, які ведае асновы ваеннай справы, які ўмее карыстацца зброяй і нядрэнна страляць. Чырвоная Армія, якая мела да 22 чэрвеня 1941 г колькасць 5,5 млн, нават пасля страшных страт лета 1941 г. была хутка папоўненая за кошт «рэзервістаў» Асаавіяхіма, колькасць якіх да пачатку вайны складала 13 млн чалавек! І не проста чалавек, а спецыялістаў - кулямётчыкаў, снайпераў, знішчальнікаў танкаў, «варашылаўскіх стралкоў».
Вось гэты вопыт і варта было б прымяняць, натуральна з улікам цяперашніх рэалій, для арганізацыі і правядзення падрыхтоўкі войскаў тэрытарыяльнай абароны для вядзення як дыверсійна-партызанскіх дзеянняў, так і процідзеяння «зялёным чалавечкам» - дыверсійна-разведвальным групам.
