Арфей, які разрывае сэрца
Дзмітрый Кісялёў з «Вестей неделі» на канале «Россия-1» атрымаў галоўную тэлевізійную прэмію краіны, якая штогод прысуджаецца за найвышэйшыя дасягненні ў прафесіі. Намінацыя — «Найлепшая інфармацыйная праграма».
Гэта падзея ставіць прынамсі два пытанні.
Першы: ці можам мы, зласлівыя гледачы, сур'ёзна ўспрымаць ТЭФІ, з яе досыць амбіцыйным спісам журы і экспертнай супольнасцю, з яе гуманітарным і дэмакратычным шматгадовым піярам, калі гэтая інстытуцыя ўзнагароджвае палкаводца інфармацыйнай вайны, на сумленні якога разбэшчванне малалетніх байцоў за Рускі свет, а у шэрагу выпадкаў — іх смерць?
Ёсць нямала зафіксаваных выпадкаў, калі пад уплывам тэлепрапаганды правінцыйныя рускія хлопчыкі адпраўляліся на ўсход Украіны, «каб зямлю ў Грэнадзе сялянам аддаць», а вярталіся дадому грузам-200.
І другое пытанне, зразумела, якое ўзнікае толькі тады, калі зразумелы адказ на першае ці не было б прыстойна іншым лаўрэатам ТЭФІ гэтага года адмовіцца ад прэміі пры такім суседстве? Або адмаўляцца проста няма каму? Большая частка пераможцаў ўяўляе ВГТРК і Першы канал, галоўная падзея тэлесезона — акцыя «Бессмяротны полк», спецпрыз «За асэнсаванне сучаснай гісторыі» — фільм «Крым. Шлях на радзіму», усе гэтыя рашэнні журы знаходзяцца ў трэндзе неапатрыятызму.
Адзіны выпадак адмовы ад прэміі адбыўся ў 2010 годзе, зрабіў гэта рэжысёр Алег Дорман, аўтар «Подстрочніка»; ён матываваў сваё рашэнне тым, што ўзнагароджваюць фільм тыя ж людзі, якія 11 гадоў не пускалі яго да гледачоў.
Тэлекрытыкі цешацца поспеху на ТЭФІ фільма «Бродскі не паэт», але для чалавека, знаёмага з біяграфіяй Бродскага, суседства з прадукцыяй Кісялёва выглядае дзікавата. Не адмаўляюцца ад прэміі і ранейшыя яе лаўрэаты; як заўважыў з гэтай нагоды мой прыяцель-гісторык, «ад георгіеўскіх крыжоў не адмаўляліся тыя ваенныя, якія перайшлі на бок Чырвонай Арміі» (успомнім тут хоць бы лаўрэата Сталінскай прэміі Івана Пыр'ева, георгіеўскага кавалера).
Час змяніўся: прэмія, якая была заснавана як інструмент дэмакратычнай журналістыкі, ператварылася ў люстэрка прапагандысцкага і забаўляльнага тэлебачання, з яго знакавымі фігурамі - Салаўёвым, Малахавым, Кісялёвым.
Калі б прыхільнікі Дзмітрыя Кісялёва праявілі цікаўнасць і трошкі яго дзейнасць з 2000 па 2006 год, яны адкрылі б для сябе нямала дзіўнага і пацешнага (цікава, што ў артыкуле ў Вікіпедыі гэты некароткі біяграфічны эпізод адсутнічае). Кісялёў ў тыя гады працаваў начальнікам інфармацыі канала ICTV. Чалавек, які нядаўна легітымізаваў публічную мову нянавісці, генерал братазабойчай вайны, аказваецца, не раз прызнаваўся ў любові да ўкраінскай культуры, вывучаў мову, фатаграфаваўся ў вопратцы з нацыянальнай украінскай сімволікай. Украінскі медыясвет прыняў маскоўскага гуру дэмакратычнай журналістыкі з захапленнем, на яго глядзелі трохі знізу ўверх, як на эталон прафесіі, а ён уважліва вывучаў мясцовую палітычную сцэну.
Кісялёў ў свае ўкраінскія часы жыў на шырокую нагу, даваў волю страсці да коней, трымаў стайню і ладзіў турніры аматараў коннага спорту, што характэрна, 9 мая. Яго былыя ўкраінскія калегі ўспамінаюць пра яго любові да лакшэры, да ўсяго еўрапейскага, і не разумеюць, што за псіхалагічная аберацыя магла здарыцца з чалавекам, які яшчэ 10 гадоў таму бачыў еўрапейскі выбар для Украіны.
Адказ першы, просты: грошы, вельмі вялікія грошы, і вялікая ўлада.
Але запал, з якой Кісялёў спальваў б сэрцы геяў, яго зусім біялагічны не толькі антыўкраінскі, але і антызаходні пафас прымушаюць думаць пра нейкую асабістую траўму (у прыватнасці, у вузкіх колах вядома пра яго нечаканае і імклівае ўцаркаўленне ў праваслаўе).
Не тое дрэнна ці дзіўна, што з дэмакратычнага журналіста постперабудоўнай фармацыі, інтэрэсанта Паўночнай Еўропы, знаўцы чатырох моў, чалавек ператварыўся ў фрыка-псіхапата; з людзьмі ў іх асабістым жыцці здараюцца і не такія сумныя падзеі.
Дзіўна тое, што грамадствам, у тым ліку медыаэкспертным, гэтая паталогія прымаецца як узор прафесіі.
І ў гэтым сэнсе ўзнагародная статуэтка ТЭФІ працы Эрнста Неізвестнага, г.зн. Арфей, які разрывае грудзі і грае на струнах сваёй душы, выглядае як сімвалічная насмешка лёсу і над лаўрэатам, і над мясцовай тэлевізійнай супольнасцю эпохі малой руска-ўкраінскай вайны.
