Страшныя лічбы русіфікацыі: з 2010 года колькасць белмоўных вучняў зменшылася на 43 тысячы, белмоўнае студэнцтва практычна ліквідавана
Калі такая палітыка працягнецца, беларуская мова можа першай са славянскіх выйсці з ужытку.
Канстытуцыя Беларусі дэкларуе роўнасць дзвюх дзяржаўных моваў, аднак у рэальнасці атрымаць адукацыю па-беларуску складана. З кожным годам колькасць беларускамоўных школ скарачаецца. А вышэйшая адукацыя на беларускай мове практычна ліквідавана.
Аднак калі знайсці беларускамоўную групу ў садку альбо клас у школе/гімназіі цяжка, але магчыма, то каледжы і ўніверсітэты спрэч рускамоўныя. Нягледзячы на шматразовыя просьбы грамадзян аб адкрыцці беларускамоўнага ўніверсітэта і той факт, што тысячы школьнікаў сканчаюць школы на беларускай мове, Нацыянальнага ўніверсітэта па-ранейшаму няма.
На ўсю Беларусь сярэднюю спецыяльную і вышэйшую адукацыю па-беларуску атрымлівае каля 600 чалавек! Прытым што яшчэ ў 2010 годзе, перад чацвёртым прэзідэнцкім тэрмінам Аляксандра Лукашэнкі, гэтая лічба складала 5 000 чалавек. А ў 1994 годзе такіх былі дзясяткі тысяч.
«Наша Ніва» параўнала, наколькі змянілася колькасць беларускамоўных вучняў і студэнтаў ва ўсіх сферах адукацыі з 2010 года.
Садкі — мінус 6100 чалавек
Першая, хоць і не абавязковая, прыступка адукацыі — дзіцячыя садкі. У іх ходзяць кожныя тры з чатырох маленькіх беларусаў. «Двухмоўных» садкоў не бывае — ці па-беларуску, ці па-руску.
За кошт дэмаграфічнага ўздыму ў апошнія гады колькасць дзетак у садках павялічылася. Аднак колькасць тых, хто займаецца па-беларуску, скарацілася на 6100 чалавек.
Ва ўсходняй Беларусі доля беларускамоўных вучняў скацілася з 10% да 8%, у цэнтральнай і заходняй Беларусі лічба трымаецца на ўзроўні 15—18% (было 17—24%).
У Мінску ў беларускамоўныя групы запісаныя менш за 3 тысячы дзетак. Гэта ўсяго 3,2% ад агульнай колькасці.
|
| 2010 | 2014 | ||
|
| колькасць* | доля | колькасць* | доля |
| усяго навучэнцаў | 384 |
| 410,6 |
|
| па-беларуску, з іх: | 49,2 | 12,8% | 43,1 | 10,5% |
| Мінск | 3,1 | 3,8% | 2,9 | 3,2% |
| Брэстчына | 9,8 | 16,8% | 9,1 | 14,7% |
| Віцебшчына | 4,7 | 10% | 3,8 | 7,8% |
| Гомельшчына | 5,6 | 9,7% | 4,8 | 7,9% |
| Гродзеншчына | 8,8 | 19% | 8,3 | 18,2% |
| Міншчына | 13 | 24,2% | 10,4 | 18,2% |
| Магілёўшчына | 4,3 | 10,4% | 3,6 | 8,2% |
*у тысячах чалавек
Школы — мінус 43 300 чалавек
У школах паказчыкі не такія нізкія, але нават на такім узроўні беларускамоўнасць трымаецца толькі за кошт вясковых школ. Сярод 135 тысяч беларускамоўных школьнікаў толькі 14 500 вучацца ў гарадах.
У Мінску доля стабільна нізкая, у абласцях адбываецца імклівае скарачэнне.
Напрыклад, на Міншчыне ў 2010 годзе па-беларуску навучалася кожнае трэцяе дзіця. Цяпер — кожнае чацвёртае.
Для ўсходняй Беларусі і такія лічбы недсяжныя. Там беларускамоўная адукацыя адкацілася з 17—18% да 12—13%.
Белстат даведкава паведамляе, што па-польску вучацца 917 чалавек, а па-літоўску — 59 чалавек. Цікава, што гэтыя лічбы якраз-такі растуць.
|
| 2010 | 2014 | ||
|
| колькасць* | доля | колькасць* | доля |
| усяго навучэнцаў | 940,4** |
| 931,3** |
|
| па-беларуску | 178,4 | 19% | 135,1 | 14,5% |
| Мінск |
| 2,3% | 3,9 | 2,3% |
| Брэстчына |
| 24,5% | 32,4 | 20,6% |
| Віцебшчына |
| 18,6% | 13,1 | 12,1% |
| Гомельшчына |
| 18% | 18,7 | 12,8% |
| Гродзеншчына |
| 21,8% | 18,1 | 16,9% |
| Міншчына |
| 31,9% | 35,7 | 25,7% |
| Магілёўшчына |
| 16,9% | 13,5 | 12,7% |
* у тысячах чалавек
** дадзеныя без уліку спецшкол
Сярэдняя спецыяльная адукацыя — мінус 2900 чалавек
Беларускамоўныя класы ў каледжах зменшыліся да лічбаў статыстычнай памылкі — 300 чалавек на ўсю краіну. У 2010 годзе было ў дзесяць разоў больш!
Апроч таго, 21 800 (16,9%) студэнтаў навучаюцца па-руску і па-беларуску. На практыцы гэта значыцца, што толькі адзінкавыя дысцыпліны выкладаюцца на беларускай мове.
|
| 2010 | 2014 | ||
|
| колькасць | доля | колькасць | доля |
| усяго навучэнцаў | 167 600 |
| 129 000 |
|
| па-беларуску | 3 200 | 1,9% | 300 | 0,2% |
ВНУ — мінус 1400 чалавек
Падобная сітуацыя і ў вышэйшай адукацыі. Паводле статыстыкі, па-руску і па-беларуску навучаюцца 149 200 чалавек (41,1%). Але ў лік іх уваходзяць студэнты, у якіх па-беларуску можа чытацца толькі адзін нейкі курс.
На беларускай жа мове навучаецца ўсяго 300 чалавек, фактычна гэта толькі філалагічныя групы плюс нешматлікія групы гістфака. За пяцігодку лічба зменшылася ў 6 разоў.
Дарма інтэлігенцыя крыкам крычыць: без стварэння Беларускага нацыянальнага ўніверсітэта, без выкладання ў ВНУ на роднай мове мове пагражае знікненне. Тэма для чыноўнікаў застаецца «неактуальнай».
|
| 2010 | 2014 | ||
|
| колькасць | доля | колькасць | доля |
| усяго | 442 900 |
| 362 900 |
|
| па-беларуску | 1 700 | 0,4% | 300 | 0,1% |
Каментары