Раскопкі на месцы першапачатковага размяшчэння Лаўрышаўскага манастыра. Фота сайта zviazda.by
Пры правядзенні археалагічных раскопак у Навагрудскім раёне (Гродзенская вобласць) знойдзеная рэдкая матрыца-пячатка другой паловы XIII стагоддзя. Археалагічная экспедыцыя праводзілася ў ліпені на месцы першапачатковага размяшчэння Лаўрышаўскага манастыра — аднаго з самых старажытных у Беларусі.
Як паведаміў БелаПАН гісторык удзельнік экспедыцыі Тэльман Маслюкоў, пры раскопках быў выяўлены невялікі прадмет, які пры палявой апрацоўцы знаходак папярэдне вызначылі як каменны брусок.
Ён быў узяты ў калекцыю для навуковага вывучэння. Пры далейшым даследаванні прафесар Сяргей Рассадзін выявіў, што на тарцы бруска выразаны надпіс. Матрыца-пячатка вырабленая са сланцавага каменю.
Расшыфроўку надпісу выканала спецыяліст у галіне эпіграфікі Іна Калечыц. Яна вызначыла, што характар надпісу ўласцівы для XII—XIV стагоддзяў.
Надпіс на пячатцы спалучае грэчаскую і старажытнарускую мовы і расшыфраваны як «Святая пустынь».
Сёлета ў маі ў Полацку была знойдзеная пячатка ХІІ стагоддзя, якая належала Ефрасінні Полацкай (але не матрыца, а адбітак). Таму, на думку Калечыц, гэты год у беларускай археалогіі па знаходках можна лічыць і годам пячатак.
Доктар гістарычных навук Сяргей Рассадзін
Доктар гістарычных навук Сяргей Рассадзін у каментарыі БелаПАН нагадаў пра значнасць Лаўрышаўскага манастыра, які пры князю Войшалку быў палітычным цэнтрам нашых зямель.
Пячатак вядома даволі шмат на старажытнарускіх землях, але гэта не самі пячаткі, а адбіткі. «Штэмпеляў, якімі рабіліся адбіткі на свінцы і іншых матэрыялах, практычна не было. І вось у Лаўрышаве матрыца-пячатка знойдзеная. Спецыялісты зараз чытаюць легенду пячаткі, гэта нялёгкая справа. Не толькі на Русі, але і Еўропе Сярэднявечча былі, напэўна, максімум некалькі дзясяткаў матрыц-пячатак. Цяжка прыгадаць, каб нешта падобнае было на Старажытнай Русі, не гаворачы пра тэрыторыю Беларусі», — падкрэсліў Рассадзін.
Знаходку ён назваў каштоўнасцю нацыянальнага маштабу, якая атрымае адпаведнае захаванне. Магчыма, у канцы года пячатка будзе выстаўленая ў Нацыянальным музеі гісторыі.
Раскопкі на месцы першапачатковага размяшчэння Лаўрышаўскага манастыра. Фота сайта novychas.info
Раскопкі ў Лаўрышаве плануецца працягнуць.
«Мы абіраем тэму, помнік, а потым тэма і помнік нас вядуць, вызначаюць наш кірунак. Таму зараз абарваць раскопкі у Лаўрышаве мы проста не маем маральнага права. Мы пакрысе зразумелі сапраўднае значэнне гэтага помніка, хаця яго спрабавалі прынізіць, неяк замаўчаць, паставіць пад сумнеў, але помнік гаворыць сам за сябе, у тым ліку і гэтай знаходкай», — падсумаваў доктар гістарычных навук.
Знаходкі з раскопак на месцы першапачатковага размяшчэння Лаўрышаўскага манастыра. Фота сайта novychas.info
Заснавальнікамі манастыра ў XIII стагоддзі былі Войшалк (сын Міндоўга), вялікі князь Літоўскі ў 1264—1267 гадах, і святы прападобны ігумен Елісей Лаўрышаўскі. У ХІІІ—ХІV стагоддзях манастыр быў летапісным цэнтрам краіны. У 1329 годзе ў манастыры было створанае рукапіснае Лаўрышаўскае Евангелле — помнік беларускага кнігапісання, што зараз знаходзіцца ў Кракаве, у прыватнай бібліятэцы-музеі Чартарыйскіх.
Даследаванні праводзіла археалагічная экспедыцыя, якая складалася з валанцёраў. Раскопкамі кіраваў прафесар кафедры гісторыі Беларусі і паліталогіі факультэта інфармацыйных тэхналогій БДТУ Сяргей Рассадзін. Археалагічныя раскопкі праходзілі пяць гадоў. За гэты час быў знойдзены падмурак манастыра, бытавыя рэчы, кераміка, кафля, манеты, якія дазваляюць датаваць культурны пласт.
