Горадня — далёкі ад ідэалу горад, як краіна нашая, ясна. Але пераяжджаць у іншы беларускі гарадзенцам звычайна ня хочацца… Пры жаданьні, кожная праходка можа быць цікавай. Адзін раз ты толькі заходзіш за браму Старога замку, як жанчына-вохраўка ў форме кажа, што а 18-й замыкае. І ты мусіш з каменнага мосту згары назіраць, як рачная землярыйка спрабуе паглыбляць рачное дно, бадай першы раз назіраеш менавіта ў горадзе. Тым часам з брамы выпускаюць купкамі апошніх наведнікаў, што заблукалі ў музэйных залях.
А на старым нёманскім мосьце гучна працуюць молаты, перакоўваюць яго на больш сучасны, шырэйшы, як заманулася мясцовай уладзе. Гэтым разам нечакана ціха, шкілет моста пакінуты ў спакою. Ад дажджу даводзіцца схавацца пад паветку наднёманскай карчмы. За суседнім сталом мажныя мужчыны з чырвонымі шчакамі, бутэлька гарэлкі і шчырая размова на вялікарускай мове. Паслухайце, ну чаму я павінен, каб піва папіць, ехаць у Беласток? Што, нельга хаця б нейк больш нэйтральна размаўляць: “фак”, “курва”, напрыклад? Трэба бліжэй да Эўропы быць!
У іх з пачуцьцём гумару ў парадку: так атрымалася, кажуць, руская душа разгарнулася… Ну, дык не перашкаджайце беларускай душы. А яны: дык мы ж самі такія ж, беларускія. Але ж гук зьменшылі, ясна. Праўда, гутарка раптам трапіла ў лінгвістычнае рэчышча: а ў мяне, кажа адзін, знаёмы прафэсар ёсьць, дык ён гаворыць, што прыгаворкі “…улі” і “…ля” гэта ня маты зусім, а толькі нейк там афарбаваныя словы, прыблізна так, здаецца…
Праз тры хвіліны, на жаль, кампанія павялічылася і галоўная дзяржаўная мова загучала над нёманскім берагам з новай моцай. Падыйшла афіцыянтка і прапанавала табе іншае месца. Сяджу цяпер гляджу на былы гарадзенскі піўзавод: год назад ён капітуляваў і здох, ня вытрымаўшы канкурэнцыі. Ганьба! Пяцьсот гадоў мінімум піва варылі гарадзенцы і раптам збанкрутаваць. Зь імем купца Кунца на вуснах, які перабудаваў палац Сапегаў у піўзавод, што здарылася, як вядома, у 1877 годзе. Паразіт!
Гэта ж трэба так гаспадарыць, каб не завабіць у горад са старымі піўнымі традыцыямі патрэбнага замежніка зь якасным гатункам піва. Легенду нават выдумляць ня трэба. Успомніць папросту караля Баторыя, выдрукаваць вытрымку з дакумэнту за 5 лістапада 1576-га, калі ён вызваліў гарадзкія саладоўні і піваварні ад падаткаў, якімі іх абклалі з нагоды ваенных разбурэньняў, учыненых Іванам Жахлівым. Ясна, што сам кароль віно болей любіў, але ж дбаў і пра бровары гарадзенскія.
Прыпамінаю карчму, калі піўзавод яшчэ ліпеў. Уявіць сабе: за сто мэтраў, ці хай, можа, за сто пяцьдзесят вараць піва, але тут яно не прадаецца. Грэбуюць. А можна выпіць сызранскага, талды-курганскага, якое каштуе нібы аўстралійскае ці мэксіканскае. Бізнэс, канешне, але ж і жлобства таксама. Як гаварыў мне па тэлефоне перад самай заслонай апошні дырэктар: гарадзенскае піва жывое, тэрмін захаваньня кароткі, але што гэта за піва, якое год можа захоўвацца ці два?.. А жывое ў нас любяць, можна было б у карчме бочку паставіць, ясна.
Мне цяпер падумалася: купец Кунц зьяўляўся тагачасным інвэстарам, будучы, як пішуць, аўстрыйскім грамадзянінам. Гэты інвэстар якраз і зрабіў, халера, з палацу бровар. Саветы пазьней вельмі залюбілі і ўдасканалілі гэтую справу. Яшчэ ў 1950-я былы палац меў выгляд помніка архітэктуры, сёньня гэта цагляны сарай, да якога наблізілася гаргара моста цераз Нёман, які ўзьнялі і пашырылі.
