- Чурка нярускі – кожны,
незалежна ад нацыянальнасьці, хто не зьяўляецца носьбітам
расейскай гардыні ці падсьпявалам такога носьбіта.
Талковы славар В. Блізя
Гэта было 30 гадоў таму, пад Вільняй. У вайсковым лагеры палае кляновае лісьце зьлятала на земляны пляц, а на зьмену восені прыходзілі марозныя зімовыя дні… Піша Сяргей Дубавец.
Наш полк называўся Мінскім і таму штонабор сюды прысылалі 50 прызыўнікоў з Менску (у тым ліку й мяне). Столькі ж прысылалі й грузін. Чаму — ня ведаю.
Полк разьмяшчаўся ў горадзе, адразу за саборам Пятра і Паўла, у былым жаночым, казалі, манастыры. А каранцін мы праходзілі пад вёскаю Рудаміна. Дашчатыя баракі сталі першым выпрабаваньнем у мароз 34 градусы. Тонкія коўдры ня грэлі, таму, як толькі выключалі сьвятло, мы ўсе з абодвух ярусаў кідаліся да вешакоў, па бушлаты. Як толькі ўлягаліся, гучала каманда «пад’ём», і ўсе мусілі вяртаць бушлаты на ранейшае месца. Пасьля зноў гасла сьвятло, зноў усе беглі да вешакоў, зноў гучала каманда… Пакуль афіцэру не надакучвала ганяць нас, «зялёных». Памятаю, што ўсе гэтыя працэдуры разам з намі праходзілі нашы непасрэдныя камандзіры, сяржанты Абуладзэ і Геаргадзэ.
Але найбольшае ўражаньне з тых дзён засталося ад пляца. Беларусы (і я ў тым ліку) сходу пашыхаваліся ўзводам‑каробачкай і сходу пайшлі ў нагу. У гэтым не было нічога надзвычайнага. Мы ўжо шмат разоў маршавалі такім чынам і ў школе, і ў піянерскім лагеры, ледзьве не з дзіцячага садка, колькі сябе памяталі. Быццам «страявая» была ў крыві ў беларусаў. Нават дзіўна было, што нехта ня можа зрабіць такіх элементарных рэчаў.
Грузіны не маглі.
Аднак, уразіла ня тое, што гэты іншы народ (а я ўпершыню так твар у твар сустрэўся з іншым народам, бо колішнія паездкі ў Піцер у разьлік не бяру, там мы былі асабняком і не спаборнічалі ні з кім ні ў чым, а тут — міжволі спаборнічалі) ня ўмее «хадзіць», уразіла рэакцыя грузін на іхную, як мы лічылі, паразу.
Неўзабаве абвясьцілі перакур. Наш узвод курыў па гэтым баку пляцу, іхны — па тым. Мы пад сваімі клёнамі, яны пад сваімі. Ніхто з нас не пачаў пыхліва выхваляцца здольнасьцямі беларусаў, ніхто не прамовіў «чарнажопыя» і «чуркі» (мабыць, іншага выхаваньня падабралася менская каманда). Проста, адчувалі, што ў іх нешта ня ладзіцца, і хутчэй суперажывалі, чым злараднічалі. Дапускаю, што мы зусім не зьдзівілі грузін сваім страявым «майстэрствам». Затое зьдзівілі нас яны.
Яны плакалі. Усе разам, пяцьдзясят дзецюкоў.
Я думаю, што трэба было, каб заплакалі мы? Каб на нас накрычалі? Але ніхто не крычаў. Іншыя пакараньні, найперш фізічныя, я ведаю, ніколі б не зьбілі на сьлёзы 50 беларускіх хлопцаў. А грузіны плакалі. І мы спачувалі ім яшчэ больш. Толькі да пэўнага моманту. Бо адбылося тое, што канчаткова зьбіла нас з тропу.
Праз плач у іх прабіўся сьпеў. Яны сьпявалі! І сьпявалі так, як гэта ўмеюць толькі грузінскія мужчыны. Ня важна, маладыя ці старыя, вучаныя ці нявучаныя. Пад жоўтымі падвіленскімі клёнамі іх сьпеў гучаў як арган.
Пасьля я нават вывучыў гэтую песьню. Дэлі‑дэлі‑дэласа дэлі‑дэлі‑дэлі‑дэласа ір чэр нікўар дэласа… Але тады, у курылцы на тым баку пляца мы раптам зразумелі, што «хадзіць» то грузіны навучацца, і так яно й было, а вось мы сьпяваць так, як яны, — не. І гэта таксама зацьверджана часам.
Потым была супольная служба і супольнае жыцьцё. Я бачыў мноства людзей добрых і людзей крывых, бачыў падступных, жорсткіх, нахабных, усякіх. Але «грузін‑агрэсар» гучыць для мяне такім самым нонсэнсам, як «агрэсар‑беларус», як «чурка небеларускі» ці «чурка негрузінскі» (неасяцінскі, неэстонскі, немалдаўскі…). Чурка можа быць толькі нярускі. І толькі — неагрэсар. Мы бываем дурныя, нават шалёныя, мы можам выконваць злачынныя загады, але мы не агрэсары, бо мы ад прыроды ўмеем нешта рабіць разам. Мы? Ну, хоць бы «хадзіць». Яны? Ну, хоць бы сьпяваць.
